การสอบไล่ภาคฤดูร้อน ปีการศึกษา 2552
ข้อสอบกระบวนวิชา LAW2005
กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยซื้อขาย แลกเปลี่ยนให้

คำแนะนำ ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วนมี 3 ข้อ

การสอบไล่ภาค 1 ปีการศึกษา 2553
ข้อสอบกระบวนวิชา LAW2005
กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยซื้อขาย แลกเปลี่ยนให้

คำแนะนำ ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วนมี 3 ข้อ

การสอบไล่ภาค 2 ปีการศึกษา 2553
ข้อสอบกระบวนวิชา LAW2005
กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยซื้อขาย แลกเปลี่ยนให้

คำแนะนำ ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วนมี 3 ข้อ

การสอบไล่ภาคฤดูร้อน ปีการศึกษา 2553
ข้อสอบกระบวนวิชา LAW2005
กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยซื้อขาย แลกเปลี่ยนให้

การสอบไล่ภาค 1 ปีการศึกษา 2554
ข้อสอบกระบวนวิชา LAW2005
กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยซื้อขาย แลกเปลี่ยนให้

การสอบไล่ภาค  2  ปีการศึกษา  2554

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW2005 

กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยซื้อขาย  แลกเปลี่ยน  ให้

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน  มี  3  ข้อ

ข้อ  1  นายจันทร์ขโมยรถยนต์ของนายอาทิตย์มาขายให้นายอังคาร  นายอังคารซื้อโดยสุจริต  หลังจากนั้น  นายอังคารถูกศาลมีคำพิพากษาให้ชำระหนี้เงินกู้พร้อมดอกเบี้ยให้นายแดง  นายอังคารไม่ปฏิบัติตาม  คำพิพากษาในชั้นบังคับคดี  เจ้าพนักงานบังคับคดีได้ยึดรถยนต์คันนี้ขายทอดตลาด  นายพุธเป็นผู้ประมูลซื้อได้  นายพุธซื้อมาแล้วรู้ความจริงว่ารถยนต์คันนี้ไม่ใช่ของนายอังคารและไม่อยากได้ไว้  และขายต่อให้นายพฤหัส  ต่อมานายอาทิตย์มาพบรถยนต์คันนี้อยู่กับนายพฤหัส  และขอให้นายพฤหัสคืน  นายพฤหัสไม่คืน  นายอาทิตย์ฟ้องขอให้ศาลบังคับนายพฤหัสคืนรถยนต์ของตนที่ถูกคนร้ายลักไป  นายพฤหัสต่อสู้ว่าตนซื้อมาโดยสุจริต  และเสียค่าตอบแทน  ตนจึงมีสิทธิในรถยนต์คันนี้  ขอให้ศาลยกฟ้อง  ศาลชั้นต้นพิจารณาแล้วได้ข้อเท็จจริงตามที่นายอาทิตย์ฟ้อง  และนายพฤหัสให้การต่อสู้  และมีคำพิพากษาให้นายพฤหัสเป็นฝ่ายแพ้คดี  ให้คืนรถยนต์คันนี้ให้นายอาทิตย์

ดังนี้  ท่านเห็นว่า  คำพิพากษาของศาลชั้นต้นชอบด้วยกฎหมายหรือไม่  และนายพฤหัสจะเรียกร้องให้นายพุธรับผิดฐานที่ตนไม่สามารถครอบครองรถยนต์คันนี้ได้หรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  453  อันว่าซื้อขายนั้น  คือสัญญาซึ่งบุคคลฝ่ายหนึ่ง  เรียกว่าผู้ขาย  โอนกรรมสิทธิ์แห่งทรัพย์สินให้แก่บุคคลอีกฝ่ายหนึ่งเรียกว่าผู้ซื้อ  และผู้ซื้อตกลงว่าจะใช้ราคาทรัพย์สินนั้นให้แก่ผู้ขาย

มาตรา  475  หากว่ามีบุคคลผู้ใดมาก่อการรบกวนขัดสิทธิของผู้ซื้อในอันจะครองทรัพย์สินโดยปกติสุข  เพราะบุคคลผู้นั้นมีสิทธิเหนือทรัพย์สินที่ได้ซื้อขายกันนั้นอยู่ในเวลาซื้อขายก็ดี  เพราะความผิดของผู้ขายก็ดี  ท่านว่าผู้ขายจะต้องรับผิดในผลอันนั้น 

มาตรา  482  ผู้ขายไม่ต้องรับผิดในการรอนสิทธิเมื่อกรณีเป็นดังกล่าวต่อไปนี้คือ

(2)  ถ้าผู้ซื้อไม่ได้เรียกผู้ขายเข้ามาในคดี  และผู้ขายพิสูจน์ได้ว่า  ถ้าได้เรียกเข้ามาคดีฝ่ายผู้ซื้อจะชนะ

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์  ประเด็นแรกที่ต้องวินิจฉัย  คือ  คำพิพากษาของศาลชั้นต้นชอบด้วยกฎหมายหรือไม่  เห็นว่า  ตามมาตรา  453  มีหลักอยู่ว่า  ผู้ขายจะมีกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินที่ขายอยู่ในเวลาซื้อขายหรือไม่ก็ตาม  ผู้ขายจะต้องให้ผู้ซื้อได้กรรมสิทธิ์ด้วยการชำระราคา  ดังนั้น หากมีบุคคลภายนอกเข้ามารบกวนขัดสิทธิของผู้ซื้อ  ทำให้ผู้ซื้อไม่สามารถครองทรัพย์สินได้โดยปกติสุข  เพราะบุคคลภายนอกมีสิทธิเหนือทรัพย์สินดังกล่าวในเวลาซื้อขาย  หรือที่เรียกว่าการรอนสิทธิตามมาตรา  475  นั้นผู้ซื้อจะต้องต่อสู้ถึงสิทธิของผู้ขายว่ามีกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินที่ขายอย่างไร  เพื่อแสดงถึงสิทธิของตนในฐานะผู้ซื้อ

ตามข้อเท็จจริง  การที่นายอาทิตย์เจ้าของรถยนต์ที่แท้จริง  ฟ้องขอให้ศาลบังคับนายพฤหัสคืนรถยนต์ของตนนั้น  นายพฤหัสจะต้องต่อสู้ถึงสิทธิของนายพุธผู้ขายว่า  นายพุธได้ซื้อรถยนต์คันดังกล่าวมาจากการขายทอดตลาดตามคำสั่งศาลโดยสุจริต  นายพุธจึงมีกรรมสิทธิ์ในรถยนต์คันนั้น  (ตามมาตรา  1330)  และเมื่อตนซื้อรถยนต์มาจากนายพุธ  ตนย่อมได้กรรมสิทธิ์ในรถยนต์นั้นด้วย  แต่เมื่อปรากฏว่า  นายพฤหัสต่อสู้เพียงว่า  ซื้อรถยนต์มาโดยสุจริตและเสียค่าตอบแทนโดยหาได้ต่อสู้ถึงสิทธิของนายพุธไม่  ดังนั้น  นายพฤหัสจึงต้องเป็นฝ่ายแพ้คดี  ตามหลักผู้รับโอนไม่มีสิทธิดีกว่าผู้โอน  คำพิพากษาของศาลชั้นต้นที่ให้นายพฤหัสเป็นฝ่ายแพ้คดีและให้คืนรถยนต์คันนี้ให้นายอาทิตย์  จึงชอบด้วยกฎหมายแล้ว

และประเด็นที่ต้องวินิจฉัยประการต่อมามีว่า  นายพฤหัสจะเรียกร้องให้นายพุธรับผิดฐานที่ตนไม่สามารถครอบครองรถยนต์คันนี้ได้หรือไม่  เห็นว่า  โดยหลักแล้ว  หากมีการรอนสิทธิเกิดขึ้น  ผู้ขายจะต้องรับผิดเพราะเหตุแห่งการรอนสิทธินั้นตามมาตรา  475  แต่หากผู้ซื้อไม่ได้เรียกผู้ขายเข้ามาในคดี  และผู้ขายพิสูจน์ได้ว่าถ้าได้เรียกเข้ามา  คดีฝ่ายผู้ซื้อจะชนะ  ดังนี้  ผู้ขายไม่ต้องรับผิดในการรอนสิทธินั้นตามมาตรา  482(2)

ตามข้อเท็จจริง  การที่นายอาทิตย์ฟ้องขอให้ศาลบังคับนายพฤหัสคืนรถยนต์ของตนที่ถูกคนร้ายลักไปจนทำให้นายพฤหัสไม่สามารถครอบครองรถยนต์คันนี้ได้นั้น  ย่อมถือเป็นกรณีที่นายพฤหัสผู้ซื้อถูกรอนสิทธิตามมาตรา  475  แต่เมื่อปรากฏว่า  นายพฤหัสไม่ได้เรียกนายพุธเข้ามาในคดี  นายพฤหัสจึงเรียกร้องให้นายพุธรับผิดในการรอนสิทธิไม่ได้  เพราะนายพุธย่อมพิสูจน์ได้ว่า  ถ้านายพฤหัสเรียกตนเข้ามาในคดี  คดีนี้นายพฤหัสจะเป็นฝ่ายชนะคดีตามมาตรา  482(2)

สรุป  คำพิพากษาของศาลชั้นต้นชอบด้วยกฎหมายแล้ว  และนายพฤหัสจะเรียกร้องให้นายพุธรับผิดฐานที่ตนไม่สามารถครอบครองรถยนต์คันนี้ไม่ได้   

ข้อ  2  นายไก่ไปซื้อรถยนต์จากการขายทอดตลาดของนายไข่  ซึ่งในการขายทอดตลาดครั้งนี้  นายไข่แจ้งให้ผู้เข้าสู้ราคาทราบโดยทั่วกันว่า  ถ้าเกิดความชำรุดบกพร่องหรือการรอนสิทธิอย่างใดๆขึ้น  นายไข่จะไม่รับผิดชอบทั้งสิ้น  นายไก่ซื้อรถยนต์ไป  2  คัน  หลังจากการรับมอบรถยนต์ไปได้เพียงสองอาทิตย์เท่านั้น  เครื่องยนต์ของรถยนต์คันหนึ่งก็เกิดปัญหาวิ่งไม่ได้  ส่วนอีกคันนายแดงมาอ้างเป็นรถยนต์ของตนซึ่งถูกขโมยไปโดยมีพยานหลักฐานพร้อมมาแสดง  นายไก่จึงจำต้องคืนรถยนต์ให้นายแดง

นายไก่จะฟ้องนายไข่ให้รับผิดในความชำรุดบกพร่องและการรอนสิทธิที่เกิดกับรถยนต์ซึ่งตนซื้อมาได้หรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  472  ในกรณีที่ทรัพย์สินที่ขายนั้นชำรุดบกพร่องอย่างหนึ่งอย่างใดอันเป็นเหตุให้เสื่อมราคาหรือเสื่อมความเหมาะสมแก่ประโยชน์อันมุ่งจะใช้เป็นปกติก็ดี  ประโยชน์ที่มุ่งหมายโดยสัญญาก็ดี  ท่านว่า  ผู้ขายต้องรับผิด

ความที่กล่าวมาในมาตรานี้ย่อมใช้ได้  ทั้งที่ผู้ขายรู้อยู่แล้วหรือไม่รู้ว่าความชำรุดบกพร่องมีอยู่

มาตรา 473  ผู้ขายย่อมไม่ต้องรับผิดในกรณีดังจะกล่าวต่อไปนี้  คือ

(3)           ถ้าทรัพย์สินนั้นได้ขายทอดตลาด

มาตรา  475  หากว่ามีบุคคลผู้ใดมาก่อการรบกวนขัดสิทธิของผู้ซื้อในอันจะครองทรัพย์สินโดยปกติสุข  เพราะบุคคลผู้นั้นมีสิทธิเหนือทรัพย์สินที่ได้ซื้อขายกันนั้นอยู่ในเวลาซื้อขายก็ดี  เพราะความผิดของผู้ขายก็ดี  ท่านว่าผู้ขายจะต้องรับผิดในผลอันนั้น 

มาตรา  483  คู่สัญญาซื้อขายตกลงกันว่าผู้ขายจะไม่ต้องรับผิดเพื่อความชำรุดบกพร่องหรือเพื่อการรอนสิทธิก็ได้

วินิจฉัย

ความรับผิดในความชำรุดบกพร่องของทรัพย์สินที่ขายตามมาตรา  472  นั้น  ผู้ขายต้องรับผิดถ้าทรัพย์สินที่ขายชำรุดบกพร่องอย่างหนึ่งอย่างใดเป็นเหตุให้เสื่อมราคาหรือเสื่อมความเหมาะสมอย่างใดอย่างหนึ่ง  และต้องเกิดขึ้นก่อนที่กรรมสิทธิ์จะตกเป็นของผู้ซื้อ

อย่างไรก็ดี  ผู้ขายก็ไม่จำต้องรับผิดในความชำรุดบกพร่องนั้น  หากเข้าข้อยกเว้นตามมาตรา  473  เช่น  ถ้าทรัพย์สินนั้นได้ขายทอดตลาด เป็นต้น

กรณีตามอุทาหรณ์  การที่นายไก่ซื้อรถยนต์มาจากการขายทอดตลาดของนายไข่  และปรากฏว่ารถยนต์คันหนึ่งเกิดปัญหาวิ่งไม่ได้นั้น  ย่อมถือว่ารถยนต์ที่ตกลงซื้อขายกันนั้นมีความชำรุดบกพร่อง  เป็นเหตุให้เสื่อมความเหมาะสมแก่ประโยชน์อันจะมุ่งใช้เป็นปกติ  ซึ่งโดยหลักนายไข่ผู้ขายจะต้องรับผิดต่อนายไก่ผู้ซื้อ  ตามมาตรา  472  แต่อย่างไรก็ตาม  กรณีนี้  นายไก่จะฟ้องให้นายไข่รับผิดในความชำรุดบกพร่องไม่ได้  เนื่องจากรถยนต์ที่นายไก่ซื้อมาจากนายไข่นั้น  เป็นการซื้อมาจากการขายทอดตลาด  จึงเข้าข้อยกเว้นที่ผู้ขายไม่ต้องรับผิดในความชำรุดบกพร่องตามมาตรา  473(3)

ส่วนความผิดในการรอนสิทธิตามมาตรา  475  นั้น  เป็นกรณีที่บุคคลภายนอกซึ่งมีสิทธิเหนือทรัพย์สินที่ได้ซื้อขายกันอยู่ในเวลาซื้อขาย  ได้เข้ามารบกวนขัดสิทธิของผู้ซื้อ  ทำให้ผู้ซื้อไม่สามารถครอบครองทรัพย์สินนั้นโดยปกติสุข  ซึ่งโดยหลักแล้วผู้ขายจะต้องรับผิดต่อผู้ซื้อ เว้นแต่ผู้ขายและผู้ซื้อจะได้ตกลงกันไว้ว่า  ผู้ขายไม่ต้องรับผิดเพราะการรอนสิทธินั้นตามมาตรา  483

กรณีตามอุทาหรณ์  การที่นายไก่ผู้ซื้อได้ถูกรอนสิทธิ  คือได้ถูกนายแดงเจ้าของที่แท้จริงของรถยนต์อีกคันหนึ่งที่นายไก่ซื้อมาจากการขายทอดตลาดของนายไข่นั้นติดตามเอาคืนไป  ดังนี้โดยหลักแล้วนายไก่ย่อมสามารถฟ้องนายไข่ให้รับผิดในกรณีที่ตนถูกรอนสิทธิได้  แต่อย่างไรก็ตาม  เมื่อมีข้อตกลงกันไว้ว่า  หากเกิดความชำรุดบกพร่องและการรอนสิทธิอย่างใดๆขึ้น  นายไข่ผู้ขายไม่ต้องรับผิด  ดังนั้น  นายไข่จึงไม่ต้องรับผิดในการรอนสิทธิดังกล่าว  ตามมาตรา  475  และมาตรา  483

สรุป  นายไก่จะฟ้องนายไข่ให้รับผิดในความชำรุดบกพร่องและการรอนสิทธิที่เกิดขึ้นกับรถยนต์ที่ตนซื้อมาไม่ได้ 

ข้อ  3  นายจันทร์นำบ้านที่ดิน  และเรือมีระวาง  4  ตันไปขายฝากไว้กับนายอังคาร  บ้านที่ดิน  ขายฝากไว้ในราคา  1  ล้านบาท  ส่วนเรือขายฝากไว้ในราคา  3  แสนบาท  มีกำหนดไถ่คืนภายใน  1  ปี  ในราคาเดิมบวกประโยชน์อีก  15  เปอร์เซ็นต์  โดยมีการส่งมอบบ้านที่ดิน เรือ  และมีการชำระราคาเรียบร้อยแล้ว  เมื่อเวลาผ่านไป  1  ปี  1  วัน  นายจันทร์ไปขอไถ่บ้านที่ดินและเรือคืน  นายอังคารปฏิเสธว่าเลยกำหนดเวลาแล้ว

คำปฏิเสธของนายอังคารรับฟังได้หรือไม่  และนายจันทร์มีโอกาสที่จะได้บ้านที่ดินและเรือคืนตามบทบัญญัติกฎหมายหรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 456  วรรคแรก  การซื้อขายอสังหาริมทรัพย์  ถ้ามิได้ทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่เป็นโมฆะ  วิธีนี้ให้ใช้ถึงซื้อขายเรือมีระวางตั้งแต่ห้าตันขึ้นไป  ทั้งซื้อขายแพและสัตว์พาหนะด้วย 

มาตรา  491  อันว่าขายฝากนั้น  คือสัญญาซื้อขายซึ่งกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินตกไปยังผู้ซื้อ  โดยมีข้อตกลงกันว่าผู้ขายอาจไถ่ทรัพย์นั้นคืนได้

มาตรา  494  ท่านห้ามมิให้ใช้สิทธิไถ่ทรัพย์สินซึ่งขายฝากเมื่อพ้นเวลาดังจะกล่าวต่อไปนี้

(1) ถ้าเป็นอสังหาริมทรัพย์  กำหนดสิบปีนับแต่เวลาซื้อขาย

(2) ถ้าเป็นสังหาริมทรัพย์  กำหนดสามปีนับแต่เวลาซื้อขาย

วินิจฉัย

สัญญาขายฝาก  เป็นสัญญาซื้อขายเสร็จเด็ดขาดอย่างหนึ่ง  ซึ่งมีข้อตกลงกันว่าผู้ขายอาจไถ่ทรัพย์นั้นคืนได้  เมื่อเป็นสัญญาซื้อขาย  จึงต้องนำบทบัญญัติว่าด้วยซื้อขายมาใช้บังคับด้วยโดยอนุโลม  ดังนั้น  การขายฝากอสังหาริมทรัพย์และสังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ  เช่น  เรือมีระวางตั้งแต่  5  ตันขึ้นไป  แพที่อยู่อาศัยและสัตว์พาหนะ  ถ้ามิได้ทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่ย่อมตกเป็นโมฆะตามมาตรา  491  ประกอบมาตรา  456  วรรคแรก 

กรณีตามอุทาหรณ์  การที่นายจันทร์นำบ้านที่ดินและเรือมีระวาง  4  ตัน  ไปขายฝากไว้กับนายอังคาร  โดยมีกำหนดไถ่คืนภายใน  1  ปีนั้น  เมื่อปรากฏว่า  เรือระวาง  4  ตัน  ไม่ใช่สังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ  ตามมาตรา  456  วรรคแรก  การขายฝากจึงไม่ต้องทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่  ดังนั้น  สัญญาขายฝากเรือจึงมีผลสมบูรณ์  เมื่อนายจันทร์ไปขอไถ่เรือคืนเมื่อเวลาผ่านไป  1  ปี  1  วัน  ซึ่งเกินกำหนดไถ่ไป  1  วันแล้ว  นายอังคารผู้รับซื้อฝากย่อมมีสิทธิปฏิเสธไม่ให้นายจันทร์ไถ่คืนได้  ตามมาตรา  494  และมาตรา  491  ดังนั้น  คำปฏิเสธของนายอังคารในกรณีของเรือจึงรับฟังได้  และนายจันทร์ไม่มีโอกาสที่จะได้เรือคืนตามบทบัญญัติกฎหมาย

ส่วนกรณีของบ้านและที่ดินนั้น  ถือเป็นอสังหาริมทรัพย์เมื่อการขายฝากไม่ได้ทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่  สัญญาขายฝากจึงตกเป็นโมฆะตามมาตรา  491  ประกอบมาตรา  456  วรรคแรก  คู่กรณีจึงต้องกลับคืนสู่ฐานะเดิมเสมือนมิได้มีการทำสัญญากัน  ดังนั้น  กรรมสิทธิ์ในบ้านและที่ดินจึงยังคงเป็นของนายจันทร์  และต้องนำหลักกฎหมายว่าด้วยลาภมิควรได้มาใช้บังคับ  กล่าวคือ  นายจันทร์จะต้องคืนเงินราคาขายฝาก  1  ล้านบาท  ให้แก่นายอังคาร  ส่วนนายอังคารก็ต้องคืนบ้านและที่ดินให้แก่นายจันทร์ไปเช่นกัน  ดังนั้น คำปฏิเสธของนายอังคารในกรณีของบ้านและที่ดินจึงรับฟังไม่ได้  และนายจันทร์ย่อมมีสิทธิที่จะได้บ้านและที่ดินคืน

สรุป  คำปฏิเสธของนายอังคารในกรณีของเรือรับฟังได้  และนายจันทร์ไม่มีสิทธิที่จะได้เรือคืน  ส่วนคำปฏิเสธของนายอังคารในกรณีของบ้านและที่ดินนั้นรับฟังไม่ได้  และนายจันทร์มีสิทธิที่จะได้บ้านและที่ดินคืน

การสอบไล่ภาคฤดูร้อน  ปีการศึกษา  2554

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW2005 

กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยซื้อขาย  แลกเปลี่ยน  ให้

 คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน  มี  3  ข้อ

ข้อ  1  นายไก่เป็นเจ้าของช้างแม่ลูก  ตกลงขายให้นายไข่  ช้างแม่  5  แสนบาท  ช้างลูก  2  แสนบาท  แต่นายไข่ไม่มีเงินสด  จำนวน  7  แสนบาท  ขอชำระค่าลูกช้าง  2  แสนบาทก่อน  ส่วนแม่ช้างตกลงกันว่าให้นายไข่ผ่อนชำระ  5  เดือน  เดือนละ  1  แสนบาท  ชำระครบเมื่อใดนายไก่ก็จะโอนทะเบียนช้างแม่ให้นายไข่  โดยนายไก่ส่งมอบช้างแม่ลูกให้นายไข่แล้ว  เมื่อนายไข่ชำระครบ  5  แสนบาท  นายไก่ไม่ยอมโอนแม่ช้างให้แก่นายไข่

(1)  สัญญาซื้อขายช้างแม่ลูกเป็นสัญญาซื้อขายประเภทใด

(2) กรรมสิทธิ์ในช้างแม่ลูกเป็นของใคร

(3) นายไข่จะฟ้องให้นายไก่โอนทะเบียนช้างแม่ลูกให้แก่ตนได้หรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  453  อันว่าซื้อขายนั้น  คือสัญญาซึ่งบุคคลฝ่ายหนึ่ง  เรียกว่าผู้ขาย  โอนกรรมสิทธิ์แห่งทรัพย์สินให้แก่บุคคลอีกฝ่ายหนึ่งเรียกว่าผู้ซื้อ  และผู้ซื้อตกลงว่าจะใช้ราคาทรัพย์สินนั้นให้แก่ผู้ขาย

มาตรา 456  วรรคแรกและวรรคสอง  การซื้อขายอสังหาริมทรัพย์  ถ้ามิได้ทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่เป็นโมฆะ วิธีนี้ให้ใช้ถึงซื้อขายเรือมีระวางตั้งแต่ห้าตันขึ้นไป  ทั้งซื้อขายแพและสัตว์พาหนะด้วย 

สัญญาจะขายหรือจะซื้อหรือคำมั่นในการซื้อขายทรัพย์สินตามที่ระบุไว้ในวรรคหนึ่ง  ถ้ามิได้มีหลักฐานเป็นหนังสืออย่างหนึ่งอย่างใดลงลายมือชื่อฝ่ายผู้ต้องรับผิดเป็นสำคัญ  หรือได้วางประจำไว้  หรือได้ชำระหนี้บางส่วนแล้ว  จะฟ้องร้องให้บังคับคดีหาได้ไม่

มาตรา  458  กรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินที่ขายนั้น  ย่อมโอนไปยังผู้ซื้อตั้งแต่ขณะเมื่อได้ทำสัญญาซื้อขายกัน

วินิจฉัย

ตามกฎหมาย  การซื้อขายอสังหาริมทรัพย์และสังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ  เช่น  เรือมีระวางตั้งแต่  5  ตันขึ้นไป  แพที่อยู่อาศัยและสัตว์พาหนะนั้น  จะต้องทำเป็นหนังสือ  และจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่  มิฉะนั้นจะตกเป็นโมฆะ  ตามมาตรา  456  วรรคแรก  แต่ถ้าเป็นเพียงสัญญาจะซื้อจะขายอสังหาริมทรัพย์หรือสังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ  กฎหมายไม่ได้บังคับให้ทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่  เพียงแต่มีหลักฐานเป็นหนังสือลงลายมือชื่อฝ่ายที่ต้องรับผิด  หรือวางมัดจำหรือชำระหนี้บางส่วนแล้วก็สามารถฟ้องร้องบังคับคดีกันได้  ตามมาตรา  456  วรรคสอง

กรณีตามอุทาหรณ์  วินิจฉัยได้ดังนี้

(1)    สัญญาซื้อขายลูกช้างระหว่างนายไก่และนายไข่  เป็นสัญญาซื้อขายเสร็จเด็ดขาด  และมีผลสมบูรณ์ตามกฎหมาย  เพราะเป็นการซื้อขายสังหาริมทรัพย์ธรรมดา  (ลูกช้างเป็นสังหาริมทรัพย์ธรรมดา)  จึงไม่ต้องทำเป็นหนังสือ  และจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่แต่อย่างใด  (มาตรา  453)

ส่วนกรณีสัญญาซื้อขายแม่ช้างนั้น  การที่นายไก่ตกลงขายแม่ช้างซึ่งเป็นสังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ  (สัตว์พาหนะ)  ให้นายไข่ในราคา  5  แสนบาท  โดยตกลงกันว่าให้นายไข่ผ่อนชำระเป็นเวลา  5  เดือน  เดือนละ  1  แสนบาท  และเมื่อชำระเงินครบนายไก่จะไปโอนทะเบียนแม่ช้างให้นั้น  ถือเป็นกรณีที่คู่สัญญาไม่มีเจตนาจะให้กรรมสิทธิ์ในแม่ช้างโอนไปในขณะทำสัญญาซื้อขาย  แต่มีเจตนาจะไปทำเป็นหนังสือสัญญาซื้อขายและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่กันในภายหลัง  ดังนั้น  สัญญาซื้อขายแม่ช้างระหว่างนายไก่และนายไข่จึงเป็นสัญญาจะซื้อจะขาย  ตามมาตรา  456  วรรคสอง

(2)   เมื่อสัญญาซื้อขายแม่ช้างเป็นสัญญาจะซื้อจะขาย  กรรมสิทธิ์ในแม่ช้างจึงยังไม่โอนไปยังผู้ซื้อ  ดังนั้น  กรรมสิทธิ์ในแม่ช้างจึงยังคงเป็นของนายไก่  ส่วนสัญญาซื้อขายลูกช้างนั้นเป็นสัญญาซื้อขายเสร็จเด็ดขาด  และได้ทำถูกต้องตามกฎหมาย  ดังนั้น  กรรมสิทธิ์ในลูกช้างจึงโอนไปเป็นของผู้ซื้อแล้วตั้งแต่ขณะทำสัญญาซื้อขายกัน  (มาตรา  453  และมาตรา  458)  นายไข่ผู้ซื้อจึงเป็นเจ้าของกรรมสิทธิ์ในลูกช้าง

(3)    ส่วนประเด็นที่ว่านายไข่จะฟ้องให้นายไก่โอนทะเบียนแม่ช้างให้แก่ตนได้หรือไม่นั้น  เมื่อปรากฏข้อเท็จจริงว่านายไข่ได้ชำระเงินให้นายไก่ครบ  5  แสนบาท  อีกทั้งนายไก่ก็ได้ส่งมอบแม่ช้างให้แก่นายไข่แล้วจึงถือว่าสัญญาจะซื้อจะขายแม่ช้างระหว่างนายไก่และนายไข่นั้น  มีหลักฐานในการฟ้องร้องบังคับคดีคือ  ได้มีการชำระหนี้กันบางส่วนแล้ว  ดังนั้น  เมื่อนายไก่ผิดสัญญาไม่ยอมไปจดทะเบียนโอนแม่ช้างให้นายไข่  นายไข่จึงสามารถฟ้องร้องให้นายไก่ไปจดทะเบียนโอนแม่ช้างให้ตนได้  ตามมาตรา  456  วรรคสอง

สรุป 

(1)    สัญญาซื้อขายลูกช้างเป็นสัญญาซื้อขายเสร็จเด็ดขาด  ส่วนสัญญาซื้อขายแม่ช้าง  เป็นสัญญาจะซื้อจะขาย

(2)   กรรมสิทธิ์ในแม่ช้างเป็นของนายไก่  ส่วนกรรมสิทธิ์ในลูกช้างเป็นของนายไข่

(3)   นายไข่สามารถฟ้องร้องให้นายไก่ไปจดทะเบียนโอนแม่ช้างให้แก่ตนได้

ข้อ  2  นายดินไปตกลงซื้อตู้ไม้สักทองโบราณจากร้านนายน้ำในราคา  1  แสนบาท  และมีข้อตกลงกันว่า  นายน้ำเป็นผู้มีหน้าที่ส่งมอบตู้ใบนี้ให้แก่นายดินที่บ้านนายดิน  นายดินตรวจสอบตู้จนเป็นที่พอใจแล้ว  ในวันส่งมอบตู้ที่บ้าน  นายดินเห็นรอยขูดขีดขนาดใหญ่ซึ่งเกิดเหตุจากการขนส่งโดยชัดเจน  แต่ก็รับมอบตู้ใบนี้ไว้  ต่อมานายดินรู้สึกว่าไม่เป็นธรรมที่ตู้ราคาเป็นแสน  แต่ขนส่งไม่ระมัดระวังทำให้มีรอย  ทำให้เสื่อมราคา  นายดินจะฟ้องนายน้ำให้รับผิดในความชำรุดบกพร่องที่เกิดขึ้นได้หรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  472  ในกรณีที่ทรัพย์สินที่ขายนั้นชำรุดบกพร่องอย่างหนึ่งอย่างใดอันเป็นเหตุให้เสื่อมราคาหรือเสื่อมความเหมาะสมแก่ประโยชน์อันมุ่งจะใช้เป็นปกติก็ดี  ประโยชน์ที่มุ่งหมายโดยสัญญาก็ดี  ท่านว่า  ผู้ขายต้องรับผิด

ความที่กล่าวมาในมาตรานี้ย่อมใช้ได้  ทั้งที่ผู้ขายรู้อยู่แล้วหรือไม่รู้ว่าความชำรุดบกพร่องมีอยู่

มาตรา 473  ผู้ขายย่อมไม่ต้องรับผิดในกรณีดังจะกล่าวต่อไปนี้  คือ

(1) ถ้าผู้ซื้อได้รู้อยู่แล้วแต่ในเวลาซื้อขายว่ามีความชำรุดบกพร่องหรือควรจะได้รู้เช่นนั้นหากได้ใช้ความระมัดระวังอันจะพึงคาดหมายได้แต่วิญญูชน

(2) ถ้าความชำรุดบกพร่องนั้นเป็นอันเห็นประจักษ์แล้วในเวลาส่งมอบ  และผู้ซื้อรับเอาทรัพย์สินนั้นไว้โดยมิได้อิดเอื้อน

(3) ถ้าทรัพย์สินนั้นได้ขายทอดตลาด

วินิจฉัย

ความรับผิดในความชำรุดบกพร่องของทรัพย์สินที่ขายตามมาตรา  472  นั้น  ผู้ขายต้องรับผิดถ้าทรัพย์สินที่ขายชำรุดบกพร่องอย่างหนึ่งอย่างใด  เป็นเหตุให้เสื่อมราคาหรือเสื่อมความเหมาะสมอย่างใดอย่างหนึ่ง  และต้องเกิดขึ้นก่อนที่กรรมสิทธิ์จะตกเป็นของผู้ซื้อ

อย่างไรก็ดี  ผู้ขายก็ไม่จำต้องรับผิดในความชำรุดบกพร่องนั้น  หากเข้าข้อยกเว้นตามมาตรา  473  เช่น  ถ้าความชำรุดบกพร่องนั้นเป็นอันเห็นประจักษ์แล้วในเวลาส่งมอบ  แต่ผู้ซื้อรับเอาทรัพย์สินนั้นไว้โดยมิได้อิดเอื้อน  เป็นต้น

กรณีตามอุทาหรณ์  การที่นายดินซื้อตู้ไม้สักทองโบราณจากร้านนายน้ำ  และปรากฏว่าตู้ดังกล่าวมีรอยขูดขีดนั้น  ย่อมถือว่าตู้ไม้สักทองโบราณที่ตกลงซื้อขายกันนั้นมีความชำรุดบกพร่องเป็นเหตุให้เสื่อมราคา  ซึ่งโดยหลัก  นายน้ำผู้ขายจะต้องรับผิดต่อนายดินผู้ซื้อ  ตามมาตรา  472

แต่อย่างไรก็ตาม  เมื่อข้อเท็จจริงปรากฏว่า  ในวันส่งมอบตู้ที่บ้านของนายดินนั้น  นายดินเห็นรอยขูดขีดขนาดใหญ่ซึ่งเกิดจากการขนส่งโดยชัดเจน  แต่ก็ยังรับมอบตู้ใบนี้ไว้  จึงเป็นกรณีที่ความชำรุดบกพร่องนั้นเป็นอันเห็นประจักษ์แล้วในเวลาส่งมอบ  แต่ผู้ซื้อรับเอาทรัพย์นั้นไว้โดยมิได้อิดเอื้อน  จึงเข้าข้อยกเว้น  นายน้ำผู้ขายไม่ต้องรับผิดในความชำรุดบกพร่องตามมาตรา  473(2)  ดังนั้น  นายดินจึงไม่สามารถฟ้องนายน้ำให้รับผิดในความชำรุดบกพร่องที่เกิดขึ้นได้

สรุป  นายดินจะฟ้องนายน้ำให้รับผิดในความชำรุดบกพร่องที่เกิดขึ้นไม่ได้

ข้อ  3  นายลมนำบ้านและที่ดินไปทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนขายฝากนายไฟไว้ในราคา  1  ล้านบาท  มีกำหนดไถ่คืนภายใน  1  ปี  ในราคาเดิมบวกประโยชน์อีก  15  เปอร์เซ็นต์  ภายหลังจากทำสัญญากันแล้ว  นายไฟเข้ามาอยู่ในบ้านหลังดังกล่าวเห็นห้องหนึ่งของบ้านส่วนที่ต่อเติมออกไป  นายลมเจ้าของเดิมเขียนข้อความต่างๆอย่างหลงใหล  คลั่งไคล้ในกลุ่มเสื้อสีที่ตนรังเกียจ  จึงรื้อบ้านส่วนนี้และนำไปเผาไฟทิ้ง  เมื่อเวลาผ่านไป 10  เดือน  นายลมมาไถ่บ้านคืน  เจอสภาพบ้านและห้องสุดรักสุดหวงถูกทำลายไป  นายลมมีสิทธิจะฟ้องให้นายไฟรับผิดชอบได้หรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  491  อันว่าขายฝากนั้น  คือสัญญาซื้อขายซึ่งกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินตกไปยังผู้ซื้อ  โดยมีข้อตกลงกันว่าผู้ขายอาจไถ่ทรัพย์นั้นคืนได้

มาตรา  501  ทรัพย์สินซึ่งไถ่นั้น  ท่านว่าต้องส่งคืนตามสภาพที่เป็นอยู่ในเวลาไถ่  แต่ถ้าหากว่าทรัพย์สินนั้นถูกทำลายหรือทำให้เสื่อมเสียไปเพราะความผิดของผู้ซื้อไซร้  ท่านว่าผู้ซื้อจะต้องใช้ค่าสินไหมทดแทน

วินิจฉัย

การขายฝากนั้น  กรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินที่ขายฝากย่อมโอนไปเป็นของผู้ซื้อ  เพียงแต่มีข้อตกลงกันว่า  ผู้ขายฝากอาจไถ่ทรัพย์นั้นคืนได้  (มาตรา  491)  ดังนั้น  ผู้ซื้อจึงมีสิทธิใช้สอยและกระทำการใดๆ  ในทรัพย์สินนั้นก็ได้ในฐานะเจ้าของทรัพย์สิน  แต่อย่างไรก็ตาม  ผู้ซื้อก็มีหน้าที่จะต้องสงวนรักษาทรัพย์สินนั้นอย่างวิญญูชนทั่วไปจะพึงสงวนรักษาและใช้ทรัพย์สินของตนด้วย  เพราะเมื่อผู้มีสิทธิไถ่มาขอไถ่คืน  ตามมาตรา  501  ได้กำหนดหน้าที่ผู้ซื้อไว้ว่า  ทรัพย์สินที่ผู้มีสิทธิไถ่ใช้สิทธิไถ่คืนนั้น  ผู้ซื้อต้องส่งคืนตามสภาพที่เป็นอยู่ในเวลาไถ่  แต่หากปรากฏว่าทรัพย์สินนั้นถูกทำลาย  หรือทำให้เสื่อมเสียไปเพราะความผิดของผู้ซื้อ  ผู้ซื้อจะต้องรับผิดใช้ค่าสินไหมทดแทนให้แก่ผู้ไถ่ด้วย

กรณีตามอุทาหรณ์  การที่นายลมนำบ้านและที่ดินไปขายฝากนายไฟไว้ในราคา  1  ล้านบาท  มีกำหนดไถ่ภายใน  1  ปี  ในราคาเดิมบวกประโยชน์อีก  15  เปอร์เซ็นนั้น  เมื่อทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่จึงเป็นสัญญาขายฝากที่ชอบด้วยกฎหมาย  (มาตรา  491  ประกอบมาตรา  456  วรรคแรก)  นายไฟผู้ซื้อจึงมีสิทธิใช้สอยทรัพย์สินและมีหน้าที่สงวนรักษาทรัพย์สินนั้นอย่างวิญญูชนทั่วไปจะพึงสงวนรักษาและใช้ทรัพย์สินของตน

ดังนั้น  เมื่อปรากฏข้อเท็จจริงว่า  นายไฟได้รื้อบ้านส่วนหนึ่งและนำไปเผาไฟทิ้ง  จึงถือเป็นกรณีที่นายไฟผู้ซื้อมิได้ใช้สอยและสงวนรักษาทรัพย์สินที่ซื้อฝากอย่างวิญญูชนทั่วไปจะพึงรักษาและใช้ทรัพย์สินของตน  และทำให้ทรัพย์สินนั้นถูกทำลายหรือทำให้เสื่อมเสียไปเพราะความผิดของนายไฟผู้ซื้อเอง  ดังนั้น  เมื่อนายลมมาไถ่บ้านคืน  เจอสภาพบ้านและห้องสุดรักสุดหวงถูกทำลายไป  นายลมจึงมีสิทธิฟ้องให้นายไฟรับผิดใช้ค่าสินไหมทดแทนแก่ตนได้ตามมาตรา  501  เพราะถือว่า  นายไฟส่งคืนบ้านและที่ดินซึ่งบ้านถูกทำลายหรือทำให้เสื่อมเสียไปเพราะความผิดของนายไฟผู้ซื้อ

สรุป  นายลมมีสิทธิฟ้องให้นายไฟรับผิดชอบได้

การสอบไล่ภาค  1  ปีการศึกษา  2555

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW2005 

กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยซื้อขาย  แลกเปลี่ยน  ให้

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน  มี  3  ข้อ

ข้อ  1  นายจันทร์บอกขายที่ดินมีโฉนดของตนแปลงหนึ่งให้กับนายอังคารในราคา  10  ล้านบาท  นายอังคารตอบตกลงซื้อ  นายอังคารชำระราคาค่าที่ดิน

ให้นายจันทร์  5  ล้านบาทก่อน  ส่วนที่ยังขาดจะชำระให้ในวันจดทะเบียนโอนซึ่งนัดกันไว้ในวันรุ่งขึ้น  และนายจันทร์ได้ส่งมอบที่ดินแปลงนี้ให้นายอังคาร  ในวันนัดนายจันทร์หาได้ไปจดทะเบียนโอนที่ดินแปลงนี้ให้นายอังคารไม่  นายอังคารอยู่ในที่ดินแปลงนี้มาได้  12  ปี  ที่ดินแปลงนี้มีราคาท้องตลาดสูงขึ้นกว่าร้อยล้านบาท  นายจันทร์อยากได้ที่ดินแปลงนี้คืน  และมาขอให้นายอังคารคืนที่ดินแปลงนี้  นายอังคารไม่ยอมคืน  นายจันทร์ฟ้องขอให้ศาลบังคับขับไล่นายอังคารให้ออกไปจากที่ดินแปลงนี้

ดังนี้  นายอังคารได้รับสำเนาฟ้องแล้วมาถามท่านว่า  นายอังคารจะมีทางต่อสู้คดีเพื่อไม่ให้เสียสิทธิในที่ดินแปลงนี้ได้หรือไม่  ท่านจะให้คำตอบนายอังคารอย่างไร  เพราะเหตุใด

การสอบไล่ภาค  2  ปีการศึกษา  2555

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW2005 

กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยซื้อขาย  แลกเปลี่ยน  ให้

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน  มี  3  ข้อ

ข้อ  1  นายจันทร์บอกขายที่ดินมีโฉนดของตนแปลงหนึ่งให้นายอังคารในราคา  1  ล้านบาท  นายอังคารตอบตกลงซื้อและได้ชำระราคา  1  ล้านบาท  ให้นายจันทร์  และทั้งคู่ได้ตกลงกันให้นายจันทร์ส่งมอบที่ดินแปลงนี้ให้นายอังคารในวันที่  1  เดือนหน้า  ในคืนนั้น  นายพุธได้ติดต่อขอซื้อที่ดินแปลงนี้จากนายจันทร์ในราคา  2  ล้านบาท  นายจันทร์ขอให้นายพุธไปพบที่สำนักงานที่ดินเพื่อจดทะเบียนสิทธินิติกรรม  ทั้งคู่มาที่สำนักงานที่ดินและทำหนังสือสัญญาซื้อขายที่ดินแปลงนี้ในราคา  2  ล้านบาท  และยื่นคำขอจดทะเบียนสิทธินิติกรรมซื้อขาย  นายอังคารทราบข่าวและมายื่นคำคัดค้านต่อเจ้าพนักงานที่ดิน  ขอให้เจ้าพนักงานที่ดินอย่ารับจดทะเบียน  เพราะตนได้ซื้อไว้อยู่ก่อน  นายพุธไม่อยากมีปัญหาและขอให้นายจันทร์ไปเจรจาตกลงกับนายอังคารก่อน  นายจันทร์กับนายพุธจึงยื่นคำขอถอนคำขอจดทะเบียนจากเจ้าพนักงานที่ดิน  ปรากฏว่าที่ดินแปลงนี้มีราคาท้องตลาดสูงขึ้นมาก  นายจันทร์จึงเปลี่ยนใจไม่ขายที่ดินแปลงนี้ให้นายอังคารและนายพุธ

ดังนี้  ให้นักศึกษาวินิจฉัยว่า  นายอังคารกับนายพุธจะเรียกร้องที่ดินแปลงนี้จากนายจันทร์ได้หรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  455  เมื่อกล่าวต่อไปเบื้องหน้าถึงเวลาซื้อขาย  ท่านหมายความว่าเวลาซึ่งทำสัญญา  ซื้อขายสำเร็จบริบูรณ์

มาตรา  456  วรรคแรก  การซื้อขายอสังหาริมทรัพย์  ถ้ามิได้ทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่เป็นโมฆะ  วิธีนี้ให้ใช้ถึงซื้อขายเรือมีระวางตั้งแต่ห้าตันขึ้นไป  ทั้งซื้อขายแพและสัตว์พาหนะด้วย

วินิจฉัย

สัญญาซื้อขายเสร็จเด็ดขาด  (หรือสัญญาซื้อขายสำเร็จบริบูรณ์)  หมายถึง  สัญญาซื้อขายที่คู่กรณีคือผู้ซื้อและผู้ขายได้ตกลงทำสัญญาซื้อขายกันเสร็จสิ้นเรียบร้อยแล้ว  โดยผู้ขายตกลงที่จะโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินให้แก่ผู้ซื้อ  และผู้ซื้อได้ตกลงที่จะชำระราคาทรัพย์สินนั้นให้แก่ผู้ขายแล้ว  โดยไม่ต้องคำนึงว่าในขณะที่ตกลงทำสัญญาซื้อขายกันนั้น  ได้มีการส่งมอบทรัพย์สินหรือได้มีการชำระราคากันแล้วหรือไม่

สัญญาจะซื้อขาย  คือ  สัญญาซื้อขายอสังหาริมทรัพย์หรือสังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ  ที่คู่กรณียังมิได้มีเจตนาที่จะโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินให้แก่กันในขณะที่ทำสัญญาซื้อขาย  แต่มีข้อตกลงกันว่า  จะมีการโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินให้แก่กันก็ต่อเมื่อได้ไปกระทำตามแบบพิธีที่กฎหมายได้กำหนดไว้ในภายหน้า  คือเมื่อได้ไปทำสัญญาซื้อขายเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่แล้วนั่นเอง

โดยหลัก  การซื้อขายเสร็จเด็ดขาดในอสังหาริมทรัพย์นั้น  กฎหมายได้บัญญัติให้คู่สัญญาจะต้องทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่  มิฉะนั้นจะตกเป็นโมฆะตามมาตรา  456  วรรคแรก  ประกอบมาตรา  455

กรณีตามอุทาหรณ์  การที่นายอังคารกับนายพุธจะเรียกร้องที่ดินแปลงดังกล่าวที่ได้ทำสัญญาซื้อขายจากนายจันทร์ได้หรือไม่นั้น  จะต้องพิจารณาก่อนว่าสัญญาซื้อขายที่นายอังคารกับนายพุธได้ทำไว้กับนายจันทร์นั้นเป็นสัญญาซื้อขายประเภทใด

1  สัญญาซื้อขายระหว่างนายจันทร์กับนายอังคาร

การที่นายจันทร์และนายอังคารได้ตกลงทำสัญญาซื้อขายที่ดินซึ่งเป็นอสังหาริมทรัพย์กันนั้น  ทั้งสองได้ตกลงทำสัญญาซื้อขายกันเพียงครั้งเดียวและเสร็จสิ้นเรียบร้อยแล้ว  โดยไม่มีข้อตกลงกันว่าจะไปกระทำตามแบบพิธีใดๆในภายหน้า  ดังนั้นสัญญาซื้อขายระหว่างนายจันทร์กับนายอังคารจึงเป็นสัญญาซื้อขายเสร็จเด็ดขาด  และเมื่อคู่กรณีมิได้ทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่  สัญญาซื้อขายดังกล่าวจึงตกเป็นโมฆะ  ตามมาตรา  456  วรรคแรก  ดังนั้นนายอังคารจึงไม่มีสิทธิเรียกร้องที่ดินจากนายจันทร์ตามสัญญาซื้อขายที่เป็นโมฆะ

2  สัญญาซื้อขายระหว่างนายจันทร์กับนายพุธ

การที่นายจันทร์และนายพุธได้ตกลงทำสัญญาซื้อขายที่ดินซึ่งเป็นอสังหาริมทรัพย์นั้น  เมื่อทั้งสองได้มีเจตนาที่จะทำสัญญาซื้อขายกันให้เสร็จสิ้นเรียบร้อยในครั้งเดียวจึงถือว่าเป็นสัญญาซื้อขายเสร็จเด็ดขาดเช่นเดียวกัน  และเมื่อข้อเท็จจริงปรากฏว่า  สัญญาซื้อขายที่ดินระหว่างนายจันทร์กับนายพุธได้ทำเป็นหนังสือ  แต่เจ้าพนักงานที่ดินยังไม่ได้รับจดทะเบียน  เนื่องจากทั้งสองได้ยื่นคำขอถอนคำขอจดทะเบียนจากเจ้าพนักงานที่ดิน  ดังนั้นสัญญาซื้อขายที่ดินระหว่างนายจันทร์กับนายพุธย่อมตกเป็นโมฆะ  เพราะมิได้ทำให้ถูกต้องตามแบบที่กฎหมายได้กำหนดไว้ตามมาตรา  456  วรรคแรก  ดังนั้นนายพุธจึงไม่มีสิทธิเรียกร้องที่ดินจากนายจันทร์ตามสัญญาซื้อขายที่เป็นโมฆะเช่นเดียวกัน

สรุป  นายอังคารกับนายพุธจะเรียกร้องที่ดินแปลงดังกล่าวจากนายจันทร์ไม่ได้  เพราะสัญญาซื้อขายที่ดินที่ทั้งสองได้ทำกับนายจันทร์เป็นสัญญาซื้อขายเสร็จเด็ดขาดและมีผลเป็นโมฆะ

ข้อ  2  นายไก่นำรถยนต์ออกขายทอดตลาดจำนวน  10  คัน  นายหนึ่งประมูลได้ไป  1  คัน  และนายสองได้ไป  1  คัน  หลังจากมีการส่งมอบชำระราคาเรียบร้อย  รถยนต์ที่นายหนึ่งซื้อไป  นายดำพาตำรวจมาขอรถยนต์คืนโดยนำพยานหลักฐานต่างๆมาแสดงว่า  เป็นรถยนต์ของตนซึ่งถูกฉ้อโกงมาขายให้นายไก่  นายหนึ่งจึงยอมคืนรถยนต์ให้นายดำไป  ส่วนอีกคันหนึ่งซึ่งนายสองซื้อไปคานหักซึ่งนายไก่เจ้าของเดิมทราบดีอยู่แล้ว  แต่มิได้แจ้งให้ผู้เข้าประมูลทราบ

นายหนึ่งจะฟ้องให้นายไก่รับผิดว่าตนถูกรอนสิทธิ  และสองจะฟ้องนายไก่ให้รับผิดชอบในความชำรุดบกพร่องที่เกิดขึ้นได้หรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  472  ในกรณีที่ทรัพย์สินที่ขายนั้นชำรุดบกพร่องอย่างหนึ่งอย่างใดอันเป็นเหตุให้เสื่อมราคาหรือเสื่อมความเหมาะสมแก่ประโยชน์อันมุ่งจะใช้เป็นปกติก็ดี  ประโยชน์ที่มุ่งหมายโดยสัญญาก็ดี  ท่านว่า  ผู้ขายต้องรับผิด

ความที่กล่าวมาในมาตรานี้ย่อมใช้ได้  ทั้งที่ผู้ขายรู้อยู่แล้วหรือไม่รู้ว่าความชำรุดบกพร่องมีอยู่

มาตรา 473  ผู้ขายย่อมไม่ต้องรับผิดในกรณีดังจะกล่าวต่อไปนี้  คือ

(3)           ถ้าทรัพย์สินนั้นได้ขายทอดตลาด

มาตรา  475  หากว่ามีบุคคลผู้ใดมาก่อการรบกวนขัดสิทธิของผู้ซื้อในอันจะครองทรัพย์สินโดยปกติสุข  เพราะบุคคลผู้นั้นมีสิทธิเหนือทรัพย์สินที่ได้ซื้อขายกันนั้นอยู่ในเวลาซื้อขายก็ดี  เพราะความผิดของผู้ขายก็ดี  ท่านว่าผู้ขายจะต้องรับผิดในผลอันนั้น 

วินิจฉัย

ความรับผิดในความชำรุดบกพร่องของทรัพย์สินที่ขายตามมาตรา  472  นั้น  ผู้ขายต้องรับผิดถ้าทรัพย์สินที่ขายชำรุดบกพร่องอย่างหนึ่งอย่างใดเป็นเหตุให้เสื่อมราคาหรือเสื่อมความเหมาะสมอย่างใดอย่างหนึ่ง  และต้องเกิดขึ้นก่อนที่กรรมสิทธิ์จะตกเป็นของผู้ซื้อ

อย่างไรก็ดี  ผู้ขายก็ไม่จำต้องรับผิดในความชำรุดบกพร่องนั้น  หากเข้าข้อยกเว้นตามมาตรา  473  เช่น  ถ้าทรัพย์สินนั้นได้ขายทอดตลาด เป็นต้น

กรณีตามอุทาหรณ์  การที่นายสองได้ซื้อรถยนต์มาจากการขายทอดตลาดของนายไก่  และปรากฏว่ารถยนต์คันดังกล่าวที่นายสองซื้อไปจากนายไก่นั้นคานหัก  ซึ่งถือว่ามีความชำรุดบกพร่องเกิดขึ้นกับทรัพย์สินนั้น  เป็นเหตุให้เสื่อมความเหมาะสมแก่ประโยชน์อันจะมุ่งใช้เป็นปกติ  ซึ่งโดยหลักนายไก่จะต้องรับผิดชอบต่อนายสองผู้ซื้อตามมาตรา  472  แต่อย่างไรก็ตาม  กรณีนี้  นายสองจะฟ้องให้นายไก่รับผิดในความชำรุดบกพร่องไม่ได้  เนื่องจากรถยนต์ที่นายสองซื้อมาจากนายไก่นั้นเป็นการซื้อมาจากการขายทอดตลาด  จึงเข้าข้อยกเว้นที่ผู้ขายไม่ต้องรับผิดในความชำรุดบกพร่องนั้น  ตามมาตรา  473(3)

ส่วนกรณีการรอนสิทธินั้นตามมาตรา  475  วางหลักไว้ว่า  ผู้ขายจะต้องรับผิดในการรอนสิทธิ  ถ้าผู้ซื้อไม่สามารถครอบครองทรัพย์สินที่ซื้อมาได้โดยปกติสุข  เพราะมีบุคคลอื่นที่มีสิทธิเหนือทรัพย์สินที่ซื้อขายกันนั้นอยู่ในเวลาซื้อขายมาก่อการรบกวนขัดสิทธิของผู้ซื้อ

ตามอุทาหรณ์  การที่นายหนึ่งได้ซื้อรถยนต์จากการขายทอดตลาดของนายไก่ไป  1  คัน  แต่นายหนึ่งผู้ซื้อได้ถูกรอนสิทธิ  คือได้ถูกนายดำเจ้าของที่แท้จริงของรถยนต์คันที่นายหนึ่งซื้อมานั้นติดตามเอาคืนไป  ดังนั้นนายหนึ่งย่อมสามารถฟ้องให้นายไก่รับผิดในกรณีที่ตนถูกรอนสิทธิได้ตามมาตรา  475

สรุป  นายหนึ่งฟ้องให้นายไก่รับผิดกรณีที่ตนถูกรอนสิทธิได้  แต่นายสองจะฟ้องให้นายไก่รับผิดในความชำรุดบกพร่องที่เกิดขึ้นไม่ได้

ข้อ  3  นายจันทร์นำบ้านและที่ดินไปทำเป็นหนังสือจดทะเบียนขายฝากนายอังคารไว้ในราคา  1  ล้านบาท  ไถ่คืนภายใน  1  ปี  สินไถ่ราคาเดิมบวกประโยชน์อีก  15  เปอร์เซ็นต์ต่อเดือน  เมื่อใกล้จะครบ  1  ปี  นายจันทร์ไปขอใช้สิทธิในการไถ่คืน  พร้อมเงิน  1  ล้าน  1  แสน  5  หมื่นบาท  นายอังคารปฏิเสธโดยอ้างว่าสัญญายังไม่ถึงกำหนดไถ่คืน  1  ปี  สินไถ่ไม่ครบเพราะตกลงกัน  ประโยชน์ 15 เปอร์เซ็นต์ต่อเดือน  ไม่ใช่ต่อปี  คำปฏิเสธของนายอังคารรับฟังได้หรือไม่  เพราะเหตุใด  และนักศึกษาจะแนะแนวทางในการไถ่บ้านและที่ดินคืนแก่นายจันทร์อย่างไร

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  456  วรรคแรก  การซื้อขายอสังหาริมทรัพย์  ถ้ามิได้ทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่เป็นโมฆะ  วิธีนี้ให้ใช้ถึงซื้อขายเรือมีระวางตั้งแต่ห้าตันขึ้นไป  ทั้งซื้อขายแพและสัตว์พาหนะด้วย

มาตรา  491  อันว่าขายฝากนั้น  คือสัญญาซื้อขายซึ่งกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินตกไปยังผู้ซื้อ  โดยมีข้อตกลงกันว่าผู้ขายอาจไถ่ทรัพย์นั้นคืนได้

มาตรา  492  วรรคแรก  ในกรณีที่มีการไถ่ทรัพย์สินซึ่งขายฝากภายในเวลาที่กำหนดไว้ในสัญญาหรือภายในเวลาที่กฎหมายกำหนด  หรือผู้ไถ่ได้วางทรัพย์อันเป็นสินไถ่ต่อสำนักงานวางทรัพย์ภายในกำหนดเวลาไถ่โดยสละสิทธิถอนทรัพย์สินที่ได้วางไว้  ให้ทรัพย์สินซึ่งขายฝากตกเป็นกรรมสิทธิ์ของผู้ไถ่ตั้งแต่เวลาที่ผู้ไถ่ได้ชำระสินไถ่หรือวางทรัพย์อันเป็นสินไถ่  แล้วแต่กรณี

มาตรา  494  ท่านห้ามมิให้ใช้สิทธิไถ่ทรัพย์สินซึ่งขายฝากเมื่อพ้นเวลาดังจะกล่าวต่อไปนี้

(1) ถ้าเป็นอสังหาริมทรัพย์  กำหนดสิบปีนับแต่เวลาซื้อขาย

มาตรา  499  สินไถ่นั้น  ถ้าไม่ได้กำหนดกันว่าเท่าใดไซร้  ท่านให้ไถ่ตามราคาที่ขายฝาก

ถ้าปรากฏในเวลาไถ่ว่าสินไถ่หรือราคาขายฝากที่กำหนดไว้สูงกว่าราคาขายฝากที่แท้จริงเกินอัตราร้อยละสิบห้าต่อปี  ให้ไถ่ได้ตามราคาขายฝากที่แท้จริงรวมประโยชน์ตอบแทนร้อยละสิบห้าต่อปี

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์  การที่นายจันทร์นำบ้านและที่ดินของตนไปขายฝากไว้กับนายอังคารในราคา  1  ล้านบาท  มีกำหนดไถ่คืนภายใน  1  ปีนั้น  เมื่อทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่  จึงเป็นสัญญาขายฝากที่ชอบด้วยกฎหมาย  (มาตรา  491  ประกอบมาตรา  456  วรรคแรก)

เมื่อปรากฏข้อเท็จจริงว่า  นายจันทร์ได้ไปขอไถ่ทรัพย์คืนพร้อมเงิน  1,150,000  บาท  ดังนี้  นายอังคารจะปฏิเสธไม่ได้  เพราะเหตุว่านายจันทร์ได้ขอใช้สิทธิในการไถ่ก่อนครบ  1  ปี  และภายในระยะเวลาที่กฎหมายกำหนด  (มาตรา  494(1))  และในส่วนเงินสินไถ่นั้นตามมาตรา  499  วรรคสอง  ได้กำหนดไว้ว่า  ถ้าปรากฏในเวลาไถ่ว่าสินไถ่หรือราคาขายฝากที่กำหนดไว้สูงกว่าราคาขายฝากที่แท้จริงเกินอัตราร้อยละสิบห้าต่อปีให้ไถ่ได้ตามราคาขายฝากที่แท้จริงรวมประโยชน์ตอบแทนร้อยละสิบห้าต่อปี  ดังนั้น  เมื่อมีการกำหนดสินไถ่ไว้ในราคาเดิมบวกประโยชน์อีก  15  เปอร์เซ็นต์ต่อเดือนจึงเกินอัตราที่กฎหมายได้กำหนดไว้  การที่นายจันทร์นำเงิน  1,150,000  บาท  มาเป็นสินไถ่จึงเป็นจำนวนเงินที่ถูกต้องแล้ว  กล่าวคือ  ตามราคาขายฝากที่แท้จริงรวมประโยชน์ตอบแทนร้อยละสิบห้าต่อปี  เท่ากับ  1,150,000  บาท  (มาตรา  499  วรรคสอง)  ดังนั้น  คำปฏิเสธของนายอังคารที่ว่ายังไม่ครบ  1  ปีและสินไถ่ไม่ครบจึงรับฟังไม่ได้

และถ้าหากนายอังคารไม่ยอมรับไถ่  นายจันทร์สามารถนำเงิน  1,150,000  บาท  ไปวางที่สำนักงานวางทรัพย์ภายในกำหนด  1  ปี  ตามข้อตกลงในสัญญา  ก็ถือว่านายจันทร์ได้ไถ่ทรัพย์สินคือบ้านและที่ดินคืนแล้ว  และให้ถือว่าทรัพย์สินซึ่งขายฝากนั้นตกเป็นกรรมสิทธิ์ของนายจันทร์ตั้งแต่เวลาที่นายจันทร์ได้วางทรัพย์อันเป็นสินไถ่แล้ว  (มาตรา  492  วรรคแรก)

สรุป  คำปฏิเสธของนายอังคารที่ว่ายังไม่ครบ  1  ปี  และสินไถ่ไม่ครบนั้นรับฟังไม่ได้  และข้าพเจ้าจะแนะแนวทางในการไถ่บ้านและที่ดินคืนแก่นายจันทร์ตามที่ได้อธิบายไว้ดังกล่าวข้างต้น

การสอบไล่ภาคฤดูร้อน  ปีการศึกษา  2555

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW2005 

กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยซื้อขาย  แลกเปลี่ยน  ให้

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน  มี  3  ข้อ

ข้อ  1  นายมกราตกลงขายบ้านและที่ดินให้นายกุมภาในราคา  1  ล้านบาท  แต่นายกุมภาไม่มีเงินสดเป็นก้อน  ทั้งคู่จึงตกลงกันว่านายมกราจะส่งมอบบ้านและที่ดินให้นายกุมภา  นายกุมภาชำระเงินก้อนแรก  5  แสนบาท  ส่วนที่เหลือให้ผ่อนได้เดือนละหนึ่งแสนบาท  เมื่อผ่อนครบเป็นเงิน  1  ล้านบาท  นายมกราก็จะไปโอนทางทะเบียนให้  เมื่อนายกุมภาชำระครบ  นายมกราไม่ยอมไปโอนทะเบียนให้  เพราะมีคนมาเสนอซื้อในราคา  2  ล้านบาท

นายกุมภาจะฟ้องให้นายมกราไปโอนทะเบียนบ้านและที่ดินให้แก่ตนตามสัญญาได้หรือไม่  และสัญญาที่นายมกราและนายกุมภาตกลงกันนั้นเป็นสัญญาประเภทใด  จงอธิบาย

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  455  เมื่อกล่าวต่อไปเบื้องหน้าถึงเวลาซื้อขาย  ท่านหมายความว่าเวลาซึ่งทำสัญญา  ซื้อขายสำเร็จบริบูรณ์

มาตรา  456  วรรคแรกและวรรคสอง  การซื้อขายอสังหาริมทรัพย์  ถ้ามิได้ทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่เป็นโมฆะ  วิธีนี้ให้ใช้ถึงซื้อขายเรือมีระวางตั้งแต่ห้าตันขึ้นไป  ทั้งซื้อขายแพและสัตว์พาหนะด้วย

สัญญาจะขายหรือจะซื้อหรือคำมั่นในการซื้อขายทรัพย์สินตามที่ระบุไว้ในวรรคหนึ่ง  ถ้ามิได้มีหลักฐานเป็นหนังสืออย่างหนึ่งอย่างใดลงลายมือชื่อฝ่ายผู้ต้องรับผิดเป็นสำคัญ  หรือได้วางประจำไว้  หรือได้ชำระหนี้บางส่วนแล้ว  จะฟ้องร้องให้บังคับคดีหาได้ไม่

วินิจฉัย

สัญญาซื้อขายเสร็จเด็ดขาด  (หรือสัญญาซื้อขายสำเร็จบริบูรณ์)  หมายถึง  สัญญาซื้อขายที่คู่กรณีคือผู้ซื้อและผู้ขายได้ตกลงทำสัญญาซื้อขายกันเสร็จสิ้นเรียบร้อยแล้ว  โดยผู้ขายตกลงที่จะโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินให้แก่ผู้ซื้อ  และผู้ซื้อได้ตกลงที่จะชำระราคาทรัพย์สินนั้นให้แก่ผู้ขายแล้ว  โดยไม่ต้องคำนึงว่าในขณะที่ตกลงทำสัญญาซื้อขายกันนั้น  ได้มีการส่งมอบทรัพย์สินหรือได้มีการชำระราคากันแล้วหรือไม่

สัญญาจะซื้อขาย  คือ  สัญญาซื้อขายอสังหาริมทรัพย์หรือสังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ  ที่คู่กรณียังมิได้มีเจตนาที่จะโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินให้แก่กันในขณะที่ทำสัญญาซื้อขาย  แต่มีข้อตกลงกันว่า  จะมีการโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินให้แก่กันก็ต่อเมื่อได้ไปกระทำตามแบบพิธีที่กฎหมายได้กำหนดไว้ในภายหน้า  คือเมื่อได้ไปทำสัญญาซื้อขายเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่แล้วนั่นเอง

และสัญญาซื้อขายเสร็จเด็ดขาดอสังหาริมทรัพย์หรือสังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษนั้น  จะต้องทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่  มิฉะนั้นจะตกเป็นโมฆะตามมาตรา  456  วรรคแรก  ประกอบมาตรา  455  ส่วนสัญญาจะซื้อขายทรัพย์สินดังกล่าวนั้นกฎหมายมิได้กำหนดแบบไว้แต่อย่างใด  เพียงแต่ได้กำหนดไว้ว่าในกรณีที่จะมีการฟ้องร้องบังคับคดีกัน  จะต้องมีหลักฐานอย่างใดอย่างหนึ่งต่อไปนี้คือ

1       จะต้องมีหลักฐานเป็นหนังสืออย่างใดอย่างหนึ่งลงลายมือชื่อฝ่ายผู้ต้องรับผิดเป็นสำคัญ

2       มีการวางประจำ  (มัดจำ)  ไว้  หรือ

3       มีการชำระหนี้บางส่วน

กรณีตามอุทาหรณ์  การที่นายมกราตกลงขายบ้านและที่ดินให้นายกุมภาในราคา  1  ล้านบาท  โดยทั้งคู่ตกลงกันว่านายมกราจะส่งมอบบ้านและที่ดินให้นายกุมภา  และนายกุมภาชำระเงินก้อนแรก  5  แสนบาท  ส่วนที่เหลือตกลงให้ผ่อนได้เดือนละ  1  แสนบาท  เมื่อผ่อนครบ  1  ล้านบาท  นายมกราก็จะไปโอนทางทะเบียนให้  กรณีเช่นนี้ถือว่าสัญญาซื้อขายบ้านและที่ดินระหว่างนายมกราและนายกุมภาเป็นสัญญาจะซื้อจะขายอสังหาริมทรัพย์  เพราะเป็นสัญญาที่คู่กรณียังมิได้มีเจตนาที่จะโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินให้แก่กันในขณะที่ทำสัญญาซื้อขาย  แต่มีข้อตกลงกันว่าจะมีการโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินให้แก่กันเมื่อได้ไปกระทำตามแบบที่กฎหมายได้กำหนดไว้ในภายหน้า  คือเมื่อได้ไปทำเป็นหนังสือสัญญาซื้อขายและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่นั่นเอง

สัญญาจะซื้อขายบ้านและที่ดินระหว่างนายมกราและนายกุมภานั้น  แม้จะมิได้ทำเป็นหนังสือ  หรือมีหลักฐานเป็นหนังสือลงลายมือชื่อนายมกราซึ่งเป็นฝ่ายที่จะต้องรับผิดก็ตาม  สัญญาจะซื้อขายดังกล่าวก็มีผลสมบูรณ์ตามกฎหมาย  และเมื่อข้อเท็จจริงปรากฏว่า  สัญญาจะซื้อขายดังกล่าวมีหลักฐานในการฟ้องร้องบังคับคดีกันตามมาตรา  456  วรรคสอง  คือได้มีการชำระหนี้บางส่วนโดยนายมกราได้ส่งมอบบ้านและที่ดินให้นายกุมภา  และนายกุมภาได้ชำระเงินให้แก่นายมกราจนครบแล้ว  ดังนั้น  เมื่อนายมกราผิดสัญญาไม่ยอมไปโอนทะเบียนให้แก่นายกุมภา  นายกุมภาจึงสามารถฟ้องให้นายมกราไปโอนทะเบียนและที่ดินให้แก่ตนได้

สรุป  สัญญาที่นายมกราและนายกุมภาตกลงกันนั้นเป็นสัญญาจะซื้อจะขาย  และนายกุมภาสามารถฟ้องบังคับให้นายมกราไปโอนทะเบียนบ้านและที่ดินให้แก่ตนตามสัญญาได้

ข้อ  2  นายมีนาตกลงซื้อชุดรับแขกทำจากไม้สักทองราคา  2  แสนบาท  จากนายเมษา  และมีข้อสัญญาตกลงกันว่าเป็นหน้าที่ของนายเมษาที่จะต้องส่งมอบชุดรับแขกให้นายมีนาถึงบ้าน

เมื่อถึงกำหนดวันส่งมอบคนงานขนของมาส่งถึงบ้าน  นายมีนาตรวจสอบสินค้าก่อนรับมอบก็พบว่าโต๊ะกลางมีรอยขูดขีดขนาดใหญ่เกิดจากการขนย้ายจึงไม่ยอมรับมอบ  แต่นายเมษาโทรมาแจ้งให้นายมีนารับไว้ก่อนวันหลังจะเอาโต๊ะตัวใหม่ไร้ความชำรุดบกพร่องมาเปลี่ยนให้

นายมีนาก็เลยจำต้องรับไว้  ต่อมาถึงกำหนดนายเมษาก็อิดออดโยกโย้  อ้างว่านายมีนายอมรับมอบโดยไม่อิดเอื้อนแล้ว  นายมีนาจะฟ้องให้นายเมษารับผิดในความชำรุดบกพร่องที่เกิดขึ้นได้หรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  472  ในกรณีที่ทรัพย์สินที่ขายนั้นชำรุดบกพร่องอย่างหนึ่งอย่างใดอันเป็นเหตุให้เสื่อมราคาหรือเสื่อมความเหมาะสมแก่ประโยชน์อันมุ่งจะใช้เป็นปกติก็ดี  ประโยชน์ที่มุ่งหมายโดยสัญญาก็ดี  ท่านว่า  ผู้ขายต้องรับผิด

ความที่กล่าวมาในมาตรานี้ย่อมใช้ได้  ทั้งที่ผู้ขายรู้อยู่แล้วหรือไม่รู้ว่าความชำรุดบกพร่องมีอยู่

มาตรา  473  ผู้ขายย่อมไม่ต้องรับผิดในกรณีดังจะกล่าวต่อไปนี้  คือ

(1) ถ้าผู้ซื้อได้รู้อยู่แล้วแต่ในเวลาซื้อขายว่ามีความชำรุดบกพร่องหรือควรจะได้รู้เช่นนั้นหากได้ใช้ความระมัดระวังอันจะพึงคาดหมายได้แต่วิญญูชน

(2) ถ้าความชำรุดบกพร่องนั้นเป็นอันเห็นประจักษ์แล้วในเวลาส่งมอบ  และผู้ซื้อรับเอาทรัพย์สินนั้นไว้โดยมิได้อิดเอื้อน

(3) ถ้าทรัพย์สินนั้นได้ขายทอดตลาด

วินิจฉัย

ความรับผิดในความชำรุดบกพร่องของทรัพย์สินที่ขายตามมาตรา  472  นั้น  ผู้ขายต้องรับผิดถ้าทรัพย์สินที่ขายชำรุดบกพร่องอย่างหนึ่งอย่างใดเป็นเหตุให้เสื่อมราคาหรือเสื่อมความเหมาะสมอย่างใดอย่างหนึ่ง  และต้องเกิดขึ้นก่อนที่กรรมสิทธิ์จะตกเป็นของผู้ซื้อ

อย่างไรก็ดี  ผู้ขายก็ไม่จำต้องรับผิดในความชำรุดบกพร่องนั้น  หากเข้าข้อยกเว้นตามมาตรา  473  เช่น  ถ้าความชำรุดบกพร่องนั้นเป็นอันเห็นประจักษ์แล้วในเวลาส่งมอบ  แต่ผู้ซื้อรับเอาทรัพย์สินนั้นไว้โดยมิได้อิดเอื้อนเป็นต้น

กรณีตามอุทาหรณ์  การที่นายมีนาซื้อชุดรับแขกทำจากไม้สักทองจากนายเมษา  และเมื่อมีการส่งมอบชุดรับแขกปรากฏว่าโต๊ะกลางมีรอยขูดขีดขนาดใหญ่  ซึ่งเกิดจากการขนย้าย  ย่อมถือว่าชุดรับแขกที่ตกลงซื้อขายกันนั้นมีความชำรุดบกพร่องเป็นเหตุให้เสื่อมราคา  ดังนี้นายเมษาผู้ขายย่อมต้องรับผิดในความชำรุดบกพร่องนั้นต่อนายมีนาผู้ซื้อ  ตามมาตรา  472

และเมื่อข้อเท็จจริงตามอุทาหรณ์ปรากฏว่า  ในวันส่งมอบชุดรับแขกดังกล่าวที่บ้านของนายมีนา  นายมีนาได้ตรวจสอบชุดรับแขกก่อนรับมอบและได้พบถึงความชำรุดบกพร่องดังกล่าวจึงไม่ยอมรับมอบ  แต่นายเมษาโทรมาแจ้งให้นายมีนารับไว้ก่อน  วันหลังจะเอาโต๊ะตัวใหม่ไร้ความชำรุดบกพร่องมาเปลี่ยนให้  นายมีนาจึงจำต้องรับไว้นั้น  กรณีดังกล่าวไม่ถือว่านายมีนาผู้ซื้อได้รับเอาทรัพย์สินนั้นไว้โดยมิได้อิดเอื้อนหรือโต้แย้งไว้  ตามนัยของมาตรา  473(2)  อันจะทำให้ผู้ขายไม่ต้องรับผิดในความชำรุดบกพร่องนั้นแต่อย่างใด  แต่เป็นกรณีที่ผู้ซื้อได้รับเอาทรัพย์สินนั้นไว้โดยมีการอิดเอื้อนหรือโต้แย้งไว้แล้ว  ดังนั้นนายเมษาผู้ขายจึงยังคงต้องรับผิดในความชำรุดบกพร่องของทรัพย์สินที่ซื้อขายกันนั้น  ตามมาตรา  472  จะอ้างมาตรา  473 (2)  ว่านายมีนาได้ยอมรับมอบทรัพย์สินนั้นโดยมิได้อิดเอื้อนทำให้ผู้ขายไม่ต้องรับผิดนั้นไม่ได้

สรุป  นายมีนาสามารถฟ้องให้นายเมษารับผิดในความชำรุดบกพร่องที่เกิดขึ้นได้

ข้อ  3  นายพฤษภาตกลงขายฝากช้างโดยทำสัญญากันเองให้นายมิถุนาในราคา  1  ล้านบาท  มีกำหนดไถ่คืนภายใน  1  ปี  ในราคา  2 ล้านบาท  เมื่อเวลาผ่านไป  1  ปี  1  วัน  นายพฤษภานำเงิน  1  ล้าน  1  แสน  5  หมื่นบาทไปขอไถ่  แต่นายมิถุนาปฏิเสธโดยอ้างว่า

1)     สัญญาขายฝากสมบูรณ์

2)    เกินกำหนดเวลาไถ่

3)    สินไถ่ไม่ครบ

ข้ออ้างทั้งสามประการรับฟังได้หรือไม่  เพราะอะไร  ให้นักศึกษาอธิบายให้ครบทุกข้อ  และช้างเชือกนี้นายพฤษภาจะได้คืนหรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  456  วรรคแรก  การซื้อขายอสังหาริมทรัพย์  ถ้ามิได้ทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่เป็นโมฆะ  วิธีนี้ให้ใช้ถึงซื้อขายเรือมีระวางตั้งแต่ห้าตันขึ้นไป  ทั้งซื้อขายแพและสัตว์พาหนะด้วย

มาตรา  491  อันว่าขายฝากนั้น  คือสัญญาซื้อขายซึ่งกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินตกไปยังผู้ซื้อ  โดยมีข้อตกลงกันว่าผู้ขายอาจไถ่ทรัพย์นั้นคืนได้

มาตรา  494  ท่านห้ามมิให้ใช้สิทธิไถ่ทรัพย์สินซึ่งขายฝากเมื่อพ้นเวลาดังจะกล่าวต่อไปนี้

(2) ถ้าเป็นสังหาริมทรัพย์  กำหนดสามปีนับแต่เวลาซื้อขาย

มาตรา  499  วรรคสอง  ถ้าปรากฏในเวลาไถ่ว่าสินไถ่หรือราคาขายฝากที่กำหนดไว้สูงกว่าราคาขายฝากที่แท้จริงเกินอัตราร้อยละสิบห้าต่อปี  ให้ไถ่ได้ตามราคาขายฝากที่แท้จริงรวมประโยชน์ตอบแทนร้อยละสิบห้าต่อปี

วินิจฉัย

สัญญาขายฝาก  เป็นสัญญาซื้อขายเสร็จเด็ดขาดอย่างหนึ่ง  ซึ่งมีข้อตกลงกันว่าผู้ขายอาจไถ่ทรัพย์นั้นคืนได้  เมื่อเป็นสัญญาซื้อขาย  จึงต้องนำบทบัญญัติว่าด้วยซื้อขายมาใช้บังคับด้วยโดยอนุโลม  ดังนั้น  การขายฝากอสังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ  เช่น  เรือมีระวางตั้งแต่  5 ตันขึ้นไป  แพที่อยู่อาศัยและสัตว์พาหนะ  ถ้ามิได้ทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่ย่อมตกเป็นโมฆะตามมาตรา  491 ประกอบมาตรา  456  วรรคแรก

กรณีตามอุทาหรณ์  ข้ออ้างของนายมิถุนาทั้ง  3  ประการรับฟังได้หรือไม่  และช้างเชือกนี้นายพฤษภาจะได้คืนหรือไม่  วินิจฉัยได้ดังนี้

ประการที่  1  การที่นายมิถุนาอ้างว่าสัญญาขายฝากสมบูรณ์นั้นรับฟังได้หรือไม่  เห็นว่า  การที่นายพฤษภาได้นำช้างไปขายฝากไว้กับนายมิถุนาโดยทำสัญญากันเอง  เมื่อไม่ปรากฏว่าได้มีการจดทะเบียนการขายฝากต่อพนักงานเจ้าหน้าที่  สัญญาขายฝากช้างซึ่งเป็นสัตว์พาหนะและเป็นสังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษย่อมมีผลเป็นโมฆะตามมาตรา  491  ประกอบมาตรา  456  วรรคแรก  ดังนั้นข้ออ้างของนายมิถุนากรณีนี้จึงรับฟังไม่ได้

ประการที่  2  การที่นายมิถุนาอ้างว่านายพฤษภาไปขอไถ่ช้างคืนเกินกำหนดเวลาไถ่นั้นรับฟังได้หรือไม่  เห็นว่า  แม้ตามมาตรา  494(2)  จะได้กำหนดไว้ว่าในการไถ่ทรัพย์สินซึ่งขายฝากนั้น  ถ้าเป็นสังหาริมทรัพย์จะต้องไถ่คืนภายในกำหนด  3  ปี  นับแต่เวลาซื้อขาย  แต่เมื่อคู่กรณีได้ตกลงกันไว้ว่าให้ไถ่คืนภายในกำหนด  1  ปีจึงต้องเป็นไปตามที่คู่กรณีได้ตกลงกันไว้  เมื่อนายพฤษภามาขอไถ่ช้างคืนเมื่อเวลาผ่านไป  1  ปี  1  วัน  จึงถือว่าเกิดกำหนดเวลาไถ่  ดังนั้นข้ออ้างของนายมิถุนากรณีนี้จึงรับฟังได้

ประการที่  3  การที่นายมิถุนาอ้างว่านายพฤษภามาขอไถ่ช้างคืนโดยใช้สินไถ่ไม่ครบนั้นรับฟังได้หรือไม่  เห็นว่า  ตามมาตรา  499  วรรคสองนั้นได้วางหลักไว้ว่า  ถ้าปรากฏในเวลาไถ่ว่าสินไถ่หรือราคาขายฝากที่กำหนดไว้สูงกว่าราคาขายฝากที่แท้จริงเกินอัตราร้อยละ  15  ต่อปี  ให้ไถ่ได้ตามราคาขายฝากที่แท้จริงรวมประโยชน์ตอบแทนร้อยละ  15  ต่อปี  เมื่อปรากฏข้อเท็จจริงว่า  คู่สัญญาได้ตกลงขายฝากช้างในราคา  1  ล้านบาท  และตกลงสินไถ่ในราคา  2  ล้านบาทนั้น  ถือว่าเป็นการกำหนดสินไถ่สูงกว่าราคาขายฝากที่แท้จริงเกินอัตราที่กฎหมายได้กำหนดไว้ในมาตรา  499  วรรคสอง  ดังนั้นนายพฤษภาย่อมมีสิทธิไถ่ช้างคืนได้ในราคา  1  ล้าน  1  แสน  5  หมื่นบาท  ข้ออ้างของนายมิถุนาที่ว่าสินไถ่ไม่ครบจึงรับฟังไม่ได้

ส่วนประเด็นที่ว่า  ช้างเชือกนี้นายพฤษภาจะได้คืนหรือไม่  เห็นว่า  เมื่อสัญญาขายฝากเป็นโมฆะ  ผลของการเป็นโมฆะย่อมทำให้คู่กรณีตามสัญญาขายฝากนั้นกลับคืนสู่ฐานะเดิมเสมือนว่ามิได้มีการทำสัญญาขายฝากใดๆต่อกัน  ดังนั้นนายมิถุนาจึงต้องส่งมอบช้างคืนให้นายพฤษภา  และนายพฤษภาก็จะต้องคืนเงินค่าขายฝากช้าง  1  ล้านบาทให้แก่นายมิถุนา  ทั้งนี้ตามบทบัญญัติว่าด้วยลาภมิควรได้

สรุป  ข้ออ้างของนายมิถุนาที่ว่าสัญญาขายฝากสมบูรณ์และสินไถ่ไม่ครบนั้นรับฟังไม่ได้  แต่ข้ออ้างที่ว่าเกินกำหนดเวลาไถ่นั้นรับฟังได้  และช้างเชือกนี้นายพฤษภาจะได้คืน  แต่ต้องคืนเงินค่าขายฝาก  1  ล้านบาทให้แก่นายมิถุนา