การสอบไล่ภาค  2  ปีการศึกษา  2555

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW2004 กฎหมายรัฐธรรมนูญและสถาบันการเมือง 

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน  มี  4  ข้อ  (คะแนนเต็มข้อละ  25  คะแนน)

ข้อ  1  แนวคิดทฤษฎีว่าด้วยอำนาจอธิปไตยเป็นของประชาชน  และทฤษฎีที่ว่าด้วยอำนาจอธิปไตยเป็นของชาติหมายถึงอะไร  และมีผลในทางกฎหมายรัฐธรรมนูญที่แตกต่างกันอย่างไร  และตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยฉบับปัจจุบันได้นำแนวคิดทฤษฎีดังกล่าวมาบัญญัติไว้หรือไม่  อย่างไร  ขอให้ท่านอธิบายพร้อมยกหลักกฎหมายประกอบ

ธงคำตอบ

ทฤษฎีว่าด้วยอำนาจอธิปไตยเป็นของประชาชน  นั้นมาจากแนวคิดว่าอำนาจอธิปไตยเป็นอำนาจศักดิ์สิทธิ์  ซึ่งมีอยู่ในตัวมนุษย์ทุกคน  เป็นทฤษฎีที่เสนอโดย  รุสโซ  (Rousseau)  ในวรรณกรรมชื่อ  “สัญญาประชาคม”  (Social  Contract)  โดยรุสโซ  เชื่อว่า  “สังคมเกิดขึ้นเพราะราษฎรในสังคมสมัครใจสละสภาพธรรมชาติอันเสรีของตน  เพื่อมาทำสัญญาประชาคมขึ้น  สังคมจึงเกิดจากการสัญญามิใช่การข่มขู่บังคับ  ดังนั้นราษฎรทุกคนจึงมีส่วนเป็นเจ้าของสังคมหรืออำนาจอธิปไตย  มิใช่พระเจ้าหรือกษัตริย์ที่เป็นเจ้าของดั่งที่อธิบายกันมาตลอด”  ตัวอย่างที่รุสโซอ้างก็คือ  “สังคมหนึ่งมีสมาชิก  10,000  คน  สมาชิกแต่ละคนย่อมเป็นเจ้าของอำนาจอธิปไตยคนละ  1/10,000  ดังนั้น ราษฎรแต่ละคนจึงมีส่วนเป็นเจ้าของอำนาจอธิปไตยตามส่วนของตน  โดยไม่มีใครสามารถอ้างความเป็นเจ้าของอำนาจอธิปไตยทั้งหมดได้

จากทฤษฎีดังกล่าวได้ก่อให้เกิดผลทางกฎหมายรัฐธรรมนูญ  คือ

1       ราษฎรแต่ละคนมีสิทธิที่จะเลือกผู้ปกครอง  เพื่อเป็นการแสดงออกซึ่งส่วนแห่งอำนาจตน  อันนำมาสู่หลักการคือ  “การเลือกตั้งอย่างทั่วถึง”  เพราะถือว่า  การเลือกตั้งเป็นสิทธิของทุกคน  มิใช่หน้าที่จึงไม่อาจมีการจำกัดสิทธิได้  ดังที่รุสโซ  กล่าวว่า  “สิทธิเลือกตั้งเป็นสิทธิที่ไม่มีอะไรที่จะมาพรากจากประชาชนได้”

2       การมอบอำนาจของราษฎรให้ผู้แทนเป็นการมอบอำนาจในลักษณะที่ผู้แทนต้องอยู่ภายใต้อาณัติของราษฎรผู้เลือกตั้ง

ทฤษฎีว่าด้วยอำนาจอธิปไตยเป็นของชาติ  นั้นหมายถึง  แนวคิดที่ว่าอำนาจอธิปไตยนั้นมีอยู่ในตัวของมนุษย์  และมนุษย์ได้ทำสัญญาหรือก่อพันธะผูกพันกันโดยชัดแจ้งหรือโดยปริยายว่าจะโอนอำนาจอธิปไตยที่ตนมีอยู่ให้แก่สังคม  และสังคมที่ว่านี้ก็คือชาตินั่นเอง

จากทฤษฎีดังกล่าวก่อให้เกิดผลตามกฎหมายรัฐธรรมนูญ  คือ

1       ชาติเป็นเจ้าของอำนาจอธิปไตยไม่ใช่ปวงชนหรือราษฎร  อำนาจเลือกตั้งเป็นสิ่งที่ชาติมอบให้แก่ราษฎรในฐานะเป็นองค์กรที่มีหน้าที่เลือกผู้แทนของชาติ  ดังนั้นการเลือกตั้งของราษฎรจึงเป็นการปฏิบัติหน้าที่มิใช่การใช้สิทธิ  ชาติจึงมีสิทธิที่จะต้องมอบอำนาจเลือกตั้งให้ราษฎรที่เห็นว่าเหมาะสมได้  การเลือกตั้งไม่จำเป็นต้องเป็นแบบทั่วถึง  มีการจำกัดสิทธิการเลือกตั้งได้

2       คนแต่ละคนไม่ได้เป็นผู้แทนของราษฎรในแต่ละเขตเลือกตั้งที่เลือกตนเท่านั้น  ผู้แทนทั้งหมดถือเป็นผู้แทนของชาติและไม่อยู่ภายใต้อาณัติของราษฎรผู้เลือกตั้ง

และตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญฯฉบับปัจจุบัน  ได้นำทฤษฎีทั้งสองมาบัญญัติไว้ร่วมกัน  เช่น  ในมาตรา  3  บัญญัติว่า  “อำนาจอธิปไตยเป็นของปวงชนชาวไทย”  ก็เท่ากับยอมรับทฤษฎีว่าด้วยอำนาจอธิปไตยเป็นของประชาชน  และในขณะเดียวกันตามมาตรา  72  บัญญัติว่า “บุคคลมีหน้าที่ไปใช้สิทธิเลือกตั้งและบุคคลซึ่งไม่ไปใช้สิทธิโดยไม่แจ้งเหตุอันสมควรที่ทำให้ไม่อาจไปใช้สิทธิได้  ย่อมเสียสิทธิตามที่กฎหมายบัญญัติ”  จึงเท่ากับเป็นการยอมรับทฤษฎีอำนาจอธิปไตยเป็นของชาติ  เป็นต้น

ข้อ  2  จงอธิบายที่มาของอำนาจนิติบัญญัติ  และที่มาของอำนาจบริหาร  และการถ่วงดุลและตรวจสอบระหว่างอำนาจนิติบัญญัติ  อำนาจบริหาร  อำนาจตุลาการ  ตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน

ธงคำตอบ

ที่มาของอำนาจนิติบัญญัติและอำนาจบริหาร

1       อำนาจนิติบัญญัติ 

อำนาจนิติบัญญัติ  มีรัฐสภาเป็นองค์กรที่ใช้อำนาจนิติบัญญัติ  ซึ่งรัฐสภาจะประกอบไปด้วยสภาผู้แทนราษฎร  และวุฒิสภา

ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย  ฉบับปัจจุบัน  ได้บัญญัติเกี่ยวกับที่มาของอำนาจนิติบัญญัติไว้ดังนี้  คือ

(ก)   สภาผู้แทนราษฎร  (ส.ส.)

สภาผู้แทนราษฎร  (ส.ส.)  ประกอบด้วยสมาชิก  500  คน  โดยเป็นสมาชิก

–                     มาจากการเลือกตั้งแบบแบ่งเขตเลือกตั้ง  375  คน

–                    มาจากการเลือกตั้งแบบ บัญชีรายชื่อ  125  คน

และผู้ที่จะสมัครเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจะต้องสังกัดหรือเป็นสมาชิกพรรคการเมือง

(ข)  วุฒิสภา  (ส.ว.)

วุฒิสภา  (ส.ว.)  ประกอบด้วยสมาชิก  150  คน  ซึ่งมาจาก

–                     การเลือกตั้งในแต่ละจังหวัด  จังหวัดละ  1  คน  รวม  76  คน

–                    การสรรหา  รวม  74  คน

2       อำนาจบริหาร

อำนาจบริหารที่กำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญฯ  ได้แก่  คณะรัฐมนตรี  ซึ่งประกอบด้วย

1       นายกรัฐมนตรี  จำนวน  1  คน  เป็นหัวหน้าคณะรัฐมนตรี

2       รัฐมนตรี  จำนวนไม่เกิน  35  คน  ซึ่งมีตำแหน่งหลากหลาย  เช่น  รองนายกรัฐมนตรี  รัฐมนตรีว่าการฯ  รัฐมนตรีช่วยว่าการฯ

นายกรัฐมนตรีต้องแต่งตั้งจากสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร  (ส.ส.)  เท่านั้น  ส่วนรัฐมนตรีนั้น  นากยกรัฐมนตรีจะแต่งตั้งจากสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรหรือไม่ก็ได้  แต่ต้องมีคุณสมบัติตามที่กฎหมายบัญญัติ  แต่อย่างไรก็ตาม  คณะรัฐมนตรีจะเป็น  ส.ว.  ในขณะที่เป็นรัฐมนตรีอยู่ไม่ได้

การถ่วงดุลและตรวจสอบระหว่างอำนาจทั้งสาม

1       อำนาจนิติบัญญัติ  อาจถูกควบคุมตรวจสอบได้โดยฝ่ายตุลาการ  เช่น  ฝ่ายนิติบัญญัติซึ่งเป็นฝ่ายบัญญัติกฎหมาย  ถ้ามีการบัญญัติกฎหมายออกมาแย้งหรือขัดต่อรัฐธรรมนูญ  ก็จะต้องมีการตรวจสอบโดยฝ่ายตุลาการ  คือ  ศาลรัฐธรรมนูญ  และอาจจะถูกควบคุมโดยฝ่ายบริหาร  เช่น  การที่ฝ่ายบริหารไม่เสนอกฎหมายให้ฝ่ายนิติบัญญัติพิจารณา  หรือเสนอกฎหมายไปแล้วแต่ฝ่ายนิติบัญญัติไม่ให้ความเห็นชอบ  ฝ่ายบริหารก็สามารถยุบสภาเพื่อให้มีการเลือกตั้งใหม่ก็ได้

2       อำนาจบริหาร  อาจถูกควบคุมตรวจสอบได้โดยฝ่ายนิติบัญญัติ  เช่น  การไม่ให้ความเห็นชอบต่อกฎหมายที่ฝ่ายบริหารเสนอให้ฝ่ายนิติบัญญัติพิจารณา  การควบคุมตรวจสอบการทำงานของฝ่ายบริหาร  เช่น  การตั้งกระทู้ถาม  การเปิดอภิปรายไม่ไว้วางใจ การตั้งคณะกรรมาธิการตรวจสอบการทำงานของฝ่ายบริหาร  เป็นต้น

3       อำนาจตุลาการ  การใช้อำนาจตุลาการนั้น  อาจถูกควบคุมหรือถ่วงดุลได้โดยฝ่ายนิติบัญญัติ  เช่น  ฝ่ายนิติบัญญัติ  ได้บัญญัติกฎหมายให้ฝ่ายตุลาการหรือศาลใช้อำนาจตามกฎหมายได้เพียงเท่าที่กฎหมายที่ออกโดยฝ่ายนิติบัญญัติได้บัญญัติไว้เท่านั้น  และในบางกรณีกฎหมายที่ผ่านความเห็นชอบของฝ่ายนิติบัญญัติก็เป็นกฎหมายที่เสนอโดยฝ่ายบริหาร  ซึ่งกรณีดังกล่าวนี้ถือว่าฝ่ายบริหารได้เข้ามาควบคุมถ่วงดุลการใช้อำนาจของฝ่ายตุลาการนั่นเอง  แต่อย่างไรก็ตาม  ฝ่ายนิติบัญญัติและฝ่ายบริหารจะไม่มีอำนาจในการตรวจสอบอำนาจในการพิจารณาพิพากษาคดีของฝ่ายตุลาการ

ข้อ  3  เจ้าพนักงานควบคุมมลพิษทราบว่ามีโรงงานแห่งหนึ่ง  ปล่อยทิ้งอากาศเสีย  ซึ่งเป็นการไม่ปฏิบัติตามพระราชบัญญัติส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ  พ.ศ.2535  ซึ่งมาตรา  82(1)  แห่งพระราชบัญญัติดังกล่าวได้ให้อำนาจแก่เจ้าพนักงานควบคุมมลพิษดำเนินการเข้าไปในโรงงานอุตสาหกรรมเพื่อตรวจสภาพระบบบำบัดอากาศเสีย

ปรากฏว่าโรงงานดังกล่าวเป็นโรงงานของนายสดใส  นายสดใสเห็นว่า  การที่พนักงานควบคุมมลพิษเข้าไปในโรงงานของตนโดยไม่ได้รับอนุญาตซึ่งอาศัยมาตรา  82(1)  นั้น  เป็นการละเมิดสิทธิเสรีภาพของตน  นายสดใสจึงนำเรื่องดังกล่าวไปร้องขอต่อผู้ตรวจการแผ่นดินโดยอ้างว่า

พระราชบัญญัติส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ  พ.ศ.2535  มาตรา  82(1)  ขัดต่อรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย  พ.ศ.2550  มาตรา  33  ปรากฏว่า  ผู้ตรวจการแผ่นดินปฏิเสธไม่ยอมส่งข้อโต้แย้งของนายสดใสไปยังศาลรัฐธรรมนูญ  นายสดใสจึงยื่นคำร้องโดยตรงต่อศาลรัฐธรรมนูญตามมาตรา  212

จงวินิจฉัยว่า  ศาลรัฐธรรมนูญจะรับคำร้องของนายสดใสไว้พิจารณาได้หรือไม่

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย  พ.ศ.2550 

มาตรา  6  “รัฐธรรมนูญเป็นกฎหมายสูงสุดของประเทศ  บทบัญญัติใดของกฎหมาย  กฎ  หรือข้อบังคับ  ขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญนี้ บทบัญญัตินั้นเป็นอันใช้บังคับมิได้

มาตรา  211  วรรคหนึ่ง  “ในการที่ศาลจะใช้บทบัญญัติแห่งกฎหมายบังคับแก่คดีใด  ถ้าศาลเห็นเองหรือคู่ความโต้แย้งพร้อมด้วยเหตุผลว่าบทบัญญัติแห่งกฎหมายนั้นต้องด้วยบทบัญญัติมาตรา  6  และยังไม่มีคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญในส่วนที่เกี่ยวกับบทบัญญัตินั้น  ให้ศาลส่งความเห็นเช่นว่านั้นตามทางการเพื่อศาลรัฐธรรมนูญจะได้พิจารณาวินิจฉัย  ในระหว่างนั้นให้ศาลดำเนินการพิจารณาต่อไปได้  แต่ให้รอการพิพากษาคดีไว้ชั่วคราว  จนกว่าจะมีคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ”

มาตรา  212  บุคคลซึ่งถูกละเมิดสิทธิหรือเสรีภาพที่รัฐธรรมนูญนี้รับรองไว้มีสิทธิยื่นคำร้องต่อศาลรัฐธรรมนูญเพื่อมีคำวินิจฉัยว่าบทบัญญัติแห่งกฎหมายขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญได้

การใช้สิทธิตามวรรคหนึ่งต้องเป็นกรณีที่ไม่อาจใช้สิทธิโดยวิธีการอื่นได้แล้ว  ทั้งนี้ตามที่บัญญัติไว้ในพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยวิธีพิจารณาของศาลรัฐธรรมนูญ

มาตรา  245  ผู้ตรวจการแผ่นดินอาจเสนอเรื่องต่อศาลรัฐธรรมนูญหรือศาลปกครองได้  เมื่อเห็นว่ามีกรณีดังต่อไปนี้

(1)  บทบัญญัติแห่งกฎหมายใดมีปัญหาเกี่ยวกับความชอบด้วยรัฐธรรมนูญ  ให้เสนอเรื่องพร้อมด้วยความเห็นต่อศาลรัฐธรรมนูญ

มาตรา  257  วรรคแรก  คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติมีอำนาจหน้าที่  ดังต่อไปนี้

(2)  เสนอเรื่องพร้อมด้วยความเห็นต่อศาลรัฐธรรมนูญ  ในกรณีที่เห็นชอบตามที่มีผู้ร้องเรียนว่า  บทบัญญัติแห่งกฎหมายใดกระทบต่อสิทธิมนุษยชนและมีปัญหาเกี่ยวกับความชอบด้วยรัฐธรรมนูญ  ทั้งนี้ตามพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพิจารณาของศาลรัฐธรรมนูญ

วินิจฉัย

แม้ว่าพระราชบัญญัติส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ  พ.ศ.2535  มาตรา  82(1)  ที่ให้อำนาจแก่เจ้าพนักงานควบคุมมลพิษที่จะเข้าไปในโรงงานอุตสาหกรรม  เป็นกฎหมายที่ละเมิดต่อสิทธิเสรีภาพของประชาชนตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย  พ.ศ.2550 มาตรา  33  แต่กรณีผู้ที่จะยื่นคำร้องต่อศาลรัฐธรรมนูญตามบทบัญญัติมาตรา  212  นั้น  จะต้องประกอบด้วยหลักเกณฑ์และวิธีการตามที่กฎหมายได้กำหนดไว้  (คำสั่งศาลรัฐธรรมนูญที่  3/2551)  ดังนี้คือ

(1)  ต้องเป็นบุคคลซึ่งถูกละเมิดสิทธิหรือเสรีภาพตามที่รัฐธรรมนูญนี้รับรองไว้  อันสืบเนื่องมาจากบทบัญญัติแห่งกฎหมาย

(2)  บุคคลนั้นต้องยื่นคำร้องต่อศาลรัฐธรรมนูญเพื่อมีคำวินิจฉัยว่าบทบัญญัติแห่งกฎหมายนั้น  ขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญ  และ

(3) ต้องเป็นกรณีที่บุคคลนั้นไม่อาจใช้สิทธิโดยวิธีการอื่นได้แล้ว

ซึ่งกรณีตาม  (3)  ที่ว่าเป็นกรณีที่ไม่อาจใช้สิทธิโดยวิธีการอื่นได้แล้วนั้น  หมายความว่าประชาชนผู้โต้แย้งจะต้องได้ใช้สิทธิตามมาตรา  211,  245(1)  และมาตรา  257  วรรคแรก  (2)  ครบทั้งสามขั้นตอนแล้วแต่ยังไม่มีการส่งเรื่องให้ศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัย  กรณีนี้ประชาชนจึงจะใช้สิทธิตามมาตรา  212  วรรคแรกได้  ทั้งนี้ตามที่บัญญัติไว้ในมาตรา  212  วรรคสอง

กรณีตามอุทาหรณ์  คดีนี้แม้ว่าผู้ตรวจการแผ่นดินจะปฏิเสธไม่ส่งข้อโต้แย้งของนายสดใสไปยังศาลรัฐธรรมนูญตามมาตรา  245(1)  ก็ตาม แต่นายสดใสก็ยังสามารถที่จะใช้สิทธิโดยวิธีการอื่นได้อีก  กล่าวคือ  ยังสามารถไปร้องขอต่อคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนให้ส่งเรื่องต่อศาลรัฐธรรมนูญตามมาตรา  254  วรรคแรก  (2)  ได้  และถ้าหากไม่มีการส่งเรื่องไปให้ศาลรัฐธรรมนูญอีก  กรณีนี้นายสดใสจึงจะสามารถส่งเรื่องไปให้ศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัยด้วยตนเองได้ตามมาตรา  212

ดังนั้นอาศัยเหตุและหลักกฎหมายดังกล่าวข้างต้น  เมื่อนายสดใสยังปฏิบัติไม่ครบหลักเกณฑ์ตามที่กฎหมายบัญญัติไว้  นายสดใสจึงไม่อาจยื่นคำร้องต่อศาลรัฐธรรมนูญตามมาตรา  212  ได้  เมื่อนายสดใสได้ยื่นคำร้องโดยตรงต่อศาลรัฐธรรมนูญ  ศาลรัฐธรรมนูญจึงมีคำสั่งไม่รับคำร้องของนายสดใสดังกล่าวได้

สรุป  ศาลรัฐธรรมนูญจะไม่รับคำร้องของนายสดใสไว้พิจารณา

ข้อ  4  ในการเลือกสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดแพร่  คณะกรรมการการเลือกตั้ง  ได้มีประกาศกำหนดให้มีการแบ่งเขตการเลือกตั้งในจังหวัดแพร่ใหม่  และมีคำวินิจฉัยไม่รับสมัครนายทองในการสมัครรับเลือกตั้งฯ  เนื่องจากเคยถูกปลดออกจากราชการจึงขาดคุณสมบัติ  ซึ่งก่อนประกาศผลการเลือกตั้งอย่างเป็นทางการปรากฏว่า  นายเงินเป็นผู้ได้รับเลือกด้วยคะแนนสูงสุด  ต่อมามีผู้ร้องเรียนว่านายเงินมีส่วนให้บุคคลอื่นใช้อิทธิพลในการข่มขู่ผู้มีสิทธิลงคะแนนเลือกตั้งให้เลือกตน  คณะกรรมการการเลือกตั้งได้ทำการสอบสวนและเห็นว่ามีมูลจริง  จึงมีคำวินิจฉัยให้มีการเลือกตั้งใหม่  ดังนี้  ให้ท่านวินิจฉัยว่า  หากนายทองเห็นว่าคำวินิจฉัยของคณะกรรมการการเลือกตั้งไม่ชอบด้วยกฎหมาย  เพราะตนไม่เคยถูกปลดออกจากราชการ  และนายเงินเห็นว่าคำวินิจฉัยของคณะกรรมการการเลือกตั้งที่สั่งให้มีการเลือกตั้งใหม่ไม่ชอบด้วยกฎหมาย  เพราะในการสอบสวนได้ตัดพยานของตนที่อ้างออกไปทั้งหมด  และประกาศการแบ่งเขตการเลือกตั้งฯก็ไม่ชอบด้วยกฎหมายเช่นเดียวกัน  เพราะเป็นการช่วยเหลือผู้สมัครพรรคหนึ่งให้ได้เปรียบพรรคอื่นๆ  ดังนี้  นายทองและนายเงินจะใช้สิทธิทางศาลในกรณีดังกล่าวได้หรือไม่  และศาลใดที่จะมีอำนาจรับฟ้องไว้พิจารณา

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย  พ.ศ.2550 

มาตรา  28  วรรคสอง  บุคคลซึ่งถูกละเมิดสิทธิหรือเสรีภาพที่รัฐธรรมนูญนี้รับรองไว้  สามารถยกบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญนี้เพื่อใช้สิทธิทางศาลหรือยกขึ้นเป็นข้อต่อสู้คดีในศาลได้

มาตรา  219  วรรคสาม  ให้ศาลฎีกามีอำนาจพิจารณาและวินิจฉัยคดีที่เกี่ยวกับการเลือกตั้งและการเพิกถอนสิทธิเลือกตั้งในการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรและการได้มาซึ่งสมาชิกวุฒิสภา

มาตรา  223  วรรคแรก  ศาลปกครองมีอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีพิพาทระหว่างหน่วยราชการ  หน่วยงานของรัฐ  รัฐวิสาหกิจ  องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น  หรือองค์กรตามรัฐธรรมนูญ  หรือเจ้าหน้าที่ของรัฐกับเอกชน  หรือระหว่างหน่วยราชการ  หน่วยงานของรัฐ  รัฐวิสาหกิจ  องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น  หรือองค์กรตามรัฐธรรมนูญ  หรือเจ้าหน้าที่ของรัฐด้วยกัน  อันเนื่องมาจากการใช้อำนาจทางปกครองตามกฎหมาย

มาตรา  239  วรรคหนึ่ง ในกรณีที่คณะกรรมการการเลือกตั้งวินิจฉัยให้มีการเลือกตั้งใหม่หรือเพิกถอนสิทธิเลือกตั้งก่อนการประกาศผลการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรหรือสมาชิกวุฒิสภา  ให้คำวินิจฉัยของคณะกรรมการการเลือกตั้งเป็นที่สุด

วินิจฉัย

ตามบทบัญญัติมาตรา  28  วรรคสอง  เป็นสิทธิในทางศาลของบุคคลในรัฐ  โดยสิทธิดังกล่าวจะเกิดขึ้นเมื่อมีการละเมิด  (การกระทำอันฝ่าฝืนต่อกฎหมายและการกระทำนั้นก่อให้เกิดความเสียหายต่อบุคคลอื่น)  สิทธิหรือเสรีภาพในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง  ซึ่งเป็นสิทธิและเสรีภาพที่รัฐธรรมนูญนี้บัญญัติรับรองไว้  ผู้ถูกละเมิดสิทธิหรือเสรีภาพนั้นย่อมมีสิทธินำคดีไปฟ้องศาล  หรือยกขึ้นเป็นข้อต่อสู้คดีในศาลได้

กรณีตามอุทาหรณ์  มีประเด็นที่ต้องวินิจฉัยดังนี้  คือ

ประเด็นที่  1  การที่คณะกรรมการการเลือกตั้งได้มีคำวินิจฉัยไม่รับสมัครนายทองในการสมัครรับเลือกตั้งฯ  เนื่องจากเคยถูกปลดออกจากราชการจึงขาดคุณสมบัตินั้น  คำวินิจฉัยดังกล่าวของคณะกรรมการการเลือกตั้งทำให้นายทองไม่สามารถลงสมัครเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดแพร่ได้  ถือว่าคำวินิจฉัยดังกล่าวเป็นการละเมิดสิทธิของนายทอง  ดังนั้นนายทองย่อมสามารถใช้สิทธิทางศาลได้ตามมาตรา  28  วรรคสอง  กล่าวคือนายทองสามารถฟ้องเป็นคดีต่อศาลได้นั่นเอง

สำหรับศาลที่มีอำนาจรับฟ้องไว้พิจารณานั้น  เป็นอำนาจของศาลฎีกาตามมาตรา  219  วรรคสาม  เพราะเป็นการพิจารณาและวินิจฉัยคดีที่เกี่ยวกับการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร

ประเด็นที่  2  เมื่อตามมาตรา  239  วรรคแรก  ได้บัญญัติให้การวินิจฉัยให้มีการเลือกตั้งใหม่ก่อนการประกาศผลการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรของคณะกรรมการการเลือกตั้งเป็นที่สุด  ดังนั้นกรณีของนายเงินซึ่งเป็นผู้ได้รับเลือกตั้งด้วยคะแนนสูงสุด  แต่ถูกคณะกรรมการการเลือกตั้งได้ทำการสอบสวนตามที่ได้มีการร้องเรียนและเห็นว่าคดีมีมูล  จึงมีคำวินิจฉัยให้มีการเลือกตั้งใหม่ก่อนการประกาศผลการเลือกตั้งฯนั้น  คำวินิจฉัยของคณะกรรมการการเลือกตั้งดังกล่าวย่อมถือเป็นที่สุด  นายเงินจะใช้สิทธิทางศาลหรือฟ้องเป็นคดีต่อศาลไม่ได้

ประเด็นที่  3  การที่คณะกรรมการการเลือกตั้งได้มีประกาศกำหนดให้มีการแบ่งเขตการเลือกตั้งในจังหวัดแพร่ใหม่นั้น  ก็มาจากการพิจารณาเห็นชอบร่วมกันของคณะกรรมการการเลือกตั้งซึ่งเป็น  “มติ”  ของคณะกรรมการการเลือกตั้งและมติดังกล่าวมีผลใช้บังคับเป็นการทั่วไปไม่มุ่งหมายให้ใช้บังคับแก่กรณีใดกรณีหนึ่ง  หรือบุคคลใดบุคคลหนึ่งเป็นการเฉพาะ  ประกาศฯดังกล่าวจึงมีลักษณะเป็น  “กฎ”  และเป็นกฎที่เกิดจากการใช้อำนาจปกครองตามกฎหมายของคณะกรรมการการเลือกตั้งซึ่งเป็นองค์กรตามรัฐธรรมนูญ

ดังนั้นเมื่อนายเงินเห็นว่าประกาศแบ่งเขตการเลือกตั้งฯ  ไม่ชอบด้วยกฎหมายก็สามารถใช้สิทธิทางศาลคือฟ้องเป็นคดีต่อศาลได้  ทั้งนี้เพื่อให้ศาลพิพากษาเพิกถอนกฎที่ไม่ชอบด้วยกฎหมายดังกล่าว  และศาลที่มีอำนาจรับฟ้องไว้พิจารณาในกรณีนี้คือศาลปกครองตามมาตรา  223  วรรคแรก

สรุป 

1       คำวินิจฉัยไม่รับสมัครนายทองในการสมัครรับเลือกตั้งฯ  นายทองสามารถใช้สิทธิทางศาลโดยการฟ้องเป็นคดีต่อศาลได้  และศาลที่มีอำนาจรับฟ้องไว้พิจารณาคือศาลฎีกา

2       คำวินิจฉัยที่สั่งให้มีการเลือกตั้งใหม่ก่อนประกาศผลการเลือกตั้งฯ  ถือเป็นที่สุด  นายเงินจะใช้สิทธิทางศาลหรือฟ้องเป็นคดีต่อศาลไม่ได้

3       ประกาศการแบ่งเขตการเลือกตั้งฯ  เป็นกฎ  ถ้านายเงินเห็นว่าไม่ชอบด้วยกฎหมาย  ก็สามารถฟ้องเป็นคดีต่อศาลได้  และศาลที่มีอำนาจรับฟ้องไว้พิจารณาคือศาลปกครอง

การสอบไล่ภาคฤดูร้อน   ปีการศึกษา  2555

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW2004 กฎหมายรัฐธรรมนูญและสถาบันการเมือง

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน  มี  4  ข้อ  (คะแนนเต็มข้อละ  25  คะแนน)

ข้อ  1  จงอธิบายที่มาของอำนาจนิติบัญญัติ  และอำนาจบริหาร  ตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบันว่ามาอย่างไร  และใช้หลักอะไรเกี่ยวกับที่มาของอำนาจดังกล่าว

ธงคำตอบ

ที่มาของอำนาจนิติบัญญัติและอำนาจบริหาร

1       อำนาจนิติบัญญัติ 

อำนาจนิติบัญญัติ  มีรัฐสภาเป็นองค์กรที่ใช้อำนาจนิติบัญญัติ  ซึ่งรัฐสภาจะประกอบไปด้วยสภาผู้แทนราษฎร  และวุฒิสภา

ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย  ฉบับปัจจุบัน  ได้บัญญัติเกี่ยวกับที่มาของอำนาจนิติบัญญัติไว้ดังนี้  คือ

(ก)   สภาผู้แทนราษฎร  (ส.ส.)

สภาผู้แทนราษฎร  (ส.ส.)  ประกอบด้วยสมาชิก  500  คน  โดยเป็นสมาชิก

–                     มาจากการเลือกตั้งแบบแบ่งเขตเลือกตั้ง  375  คน

–                    มาจากการเลือกตั้งแบบ บัญชีรายชื่อ  125  คน

และผู้ที่จะสมัครเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจะต้องสังกัดหรือเป็นสมาชิกพรรคการเมือง

(ข)  วุฒิสภา  (ส.ว.)

วุฒิสภา  (ส.ว.)  ประกอบด้วยสมาชิก  150  คน  ซึ่งมาจาก

–                     การเลือกตั้งในแต่ละจังหวัด  จังหวัดละ  1  คน  รวม  76  คน

–                    การสรรหา  รวม  74  คน

2       อำนาจบริหาร

อำนาจบริหารที่กำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญฯ  ได้แก่  คณะรัฐมนตรี  ซึ่งประกอบด้วย

1       นายกรัฐมนตรี  จำนวน  1  คน  เป็นหัวหน้าคณะรัฐมนตรี

2       รัฐมนตรี  จำนวนไม่เกิน  35  คน  ซึ่งมีตำแหน่งหลากหลาย  เช่น  รองนายกรัฐมนตรี  รัฐมนตรีว่าการฯ  รัฐมนตรีช่วยว่าการฯ

นายกรัฐมนตรีต้องแต่งตั้งจากสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร  (ส.ส.)  เท่านั้น  ส่วนรัฐมนตรีนั้น  นากยกรัฐมนตรีจะแต่งตั้งจากสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรหรือไม่ก็ได้  แต่ต้องมีคุณสมบัติตามที่กฎหมายบัญญัติ  แต่อย่างไรก็ตาม  คณะรัฐมนตรีจะเป็น  ส.ว.  ในขณะที่เป็นรัฐมนตรีอยู่ไม่ได้

หลักที่ใช้เกี่ยวกับที่มาของอำนาจนิติบัญญัติและอำนาจบริหาร

1       อำนาจนิติบัญญัติ

หลักที่ใช้เกี่ยวกับที่มาของอำนาจนิติบัญญัติ  มีหลายประการ  เช่น

(1)  หลักความรู้ความสามารถ  เช่น  การกำหนดคุณวุฒิของผู้สมัครรับเลือกตั้ง  เป็นสมาชิกวุฒิสภาว่าจะต้องสำเร็จการศึกษาไม่ต่ำกว่าปริญญาตรีหรือเทียบเท่า  เป็นต้น

(2)  หลักความชอบด้วยกฎหมาย  การดำเนินการให้ได้มาซึ่งอำนาจนิติบัญญัตินั้น  จะต้องเป็นไปตามที่กฎหมายได้บัญญัติไว้  จะแตกต่างไปจากนั้นไม่ได้

(3) หลักความทั่วถึง  หลักความโปร่งใส  หลักการมีส่วนร่วม  กล่าวคือ  การเลือกตั้งเพื่อให้ได้มาซึ่งอำนาจนิติบัญญัติจะต้องทั่วถึง  โปร่งใส  และชอบด้วยกฎหมาย  จะต้องไม่มีการซื้อสิทธิขายเสียงหรือใช้อิทธิพลใดๆทั้งสิ้น

(4) หลักความซื่อสัตย์สุจริต  หมายความว่า  การได้มาซึ่งอำนาจนิติบัญญัติจะต้องเป็นการได้มาจากการกระทำที่ซื่อสัตย์สุจริต

(5) หลักความเหมาะสม  เช่น  การกำหนดว่า  บุคคลที่มีสิทธิสมัครรับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร  จะต้องไม่เป็นบุคคลล้มละลายหรือเป็นบุคคลติดยาเสพติดให้โทษ  เป็นต้น

2  อำนาจบริหาร

หลักที่ใช้เกี่ยวกับที่มาของอำนาจบริหาร  มีหลายประการเช่นเดียวกัน  เช่น

(1)  หลักความรู้ความสามารถ  เช่น  การกำหนดให้รัฐมนตรีจะต้องเป็นผู้ที่สำเร็จการศึกษาไม่ต่ำกว่าปริญญาตรีหรือเทียบเท่า  เป็นต้น

(2)  หลักความเหมาะสม  เช่น  การกำหนดว่า  รัฐมนตรีจะต้องไม่เป็นสมาชิกวุฒิสภา  หรือความเป็นรัฐมนตรีจะสิ้นสุดลงเมื่อต้องคำพิพากษาให้จำคุก  แม้คดีนั้นจะยังไม่ถึงที่สุดหรือมีการรอการลงโทษ  เป็นต้น

(3) หลักเสียงส่วนใหญ่  เช่น  การกำหนดว่า  นายกรัฐมนตรีจะต้องได้รับการแต่งตั้งจากสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร  (โดยเสียงส่วนใหญ่)  เท่านั้น  เป็นต้น

(4) หลักความซื่อสัตย์สุจริต  เช่น  การกำหนดให้รัฐมนตรีต้องถวายสัตย์ปฏิญาณต่อพระมหากษัตริย์ก่อนเข้ารับหน้าที่ว่าจะต้องปฏิบัติหน้าที่ด้วยความซื่อสัตย์สุจริต  เพื่อประโยชน์ของประเทศและประชาชน  เป็นต้น      

ข้อ  2  จงทำตามคำสั่งต่อไปนี้

(ก)   อำนาจตุลาการของไทยปัจจุบันตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญบัญญัติให้ศาลมีกี่ศาล  อะไรบ้าง  และการเข้าสู่ตำแหน่งตุลาการของไทยใช้หลักอะไรบ้าง

(ข)   จงอธิบายการถ่วงดุลและตรวจสอบอำนาจนิติบัญญัติ  อำนาจบริหาร  และอำนาจตุลาการ  ตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญไทยฉบับปี  พ.ศ.2550

ธงคำตอบ

ก.      อำนาจตุลาการของไทยคือ  “ศาล”  ซึ่งตามรัฐธรรมนูญฯ  ฉบับปัจจุบันได้บัญญัติให้ศาลมีด้วยกัน  4  ศาลได้แก่

1       ศาลรัฐธรรมนูญ  คือ  องค์กรตุลาการที่ทำหน้าที่ควบคุมมิให้กฎหมายขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญ  และทำหน้าที่อื่นตามที่กฎหมายกำหนด

2       ศาลยุติธรรม  คือ  ศาลที่มีอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีทั้งปวง  ซึ่งมิได้อยู่ในอำนาจของศาลรัฐธรรมนูญ  ศาลปกครอง  และศาลทหาร

ศาลยุติธรรมแบ่งเป็น  3  ชั้น  ได้แก่  ศาลชั้นต้น  ศาลอุทธรณ์  และศาลฎีกา

3       ศาลปกครอง  คือ  องค์กรตุลาการที่มีอำนาจหน้าที่พิจารณาพิพากษาคดีปกครอง  ซึ่งเป็นคดีที่เป็นข้อพิพาทหรือข้อโต้แย้งระหว่างเอกชนกับหน่วยราชการ  รัฐวิสาหกิจ  องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น  หรือองค์กรตามรัฐธรรมนูญ  หรือเจ้าหน้าที่ของรัฐ  หรือระหว่างหน่วยงานเหล่านั้น  หรือเจ้าหน้าที่ของรัฐด้วยกันเอง

ศาลปกครอง  แบ่งออกเป็น  2  ชั้น  ได้แก่  ศาลปกครองชั้นต้น  และศาลปกครองสูงสุด  ส่วนศาลปกครองชั้นอุทธรณ์จะมีหรือไม่ก็ได้

4       ศาลทหาร  คือ  องค์กรตุลาการที่มีอำนาจหน้าที่พิจารณาวินิจฉัยชี้ขาดคดีอาญาทหาร  และคดีอื่นตามที่กฎหมายบัญญัต

ศาลทหารแบ่งออกเป็น  3  ชั้น  ได้แก่  ศาลทหารชั้นต้น  ศาลทหารชั้นกลาง  และศาลทหารชั้นสูงสุด

สำหรับการเข้าสู่ตำแหน่งของตุลาการของไทย  ใช้หลักอยู่หลายประการ  เช่น

1       หลักความรู้ความสามารถ  เช่น  ตามรัฐธรรมนูญได้กำหนดไว้ว่า  ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญนั้น  พระมหากษัตริย์ทรงแต่งตั้งจากบุคคลซึ่งเป็นผู้พิพากษาในศาลฎีกา  ตุลาการในศาลปกครองสูงสุด  ผู้ทรงคุณวุฒิสาขานิติศาสตร์ซึ่งมีความรู้ความเชี่ยวชาญทางด้านนิติศาสตร์อย่างแท้จริง  เป็นต้น

2       หลักประสบการณ์  คือ  ต้องมีประสบการณ์ตามที่กฎหมายกำหนด

3       หลักความเหมาะสม  เช่น  การกำหนดว่า  ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญจะต้องไม่เป็นข้าราชการ  ซึ่งมีตำแหน่งหรือเงินเดือนประจำ  เป็นต้น

4       หลักความยุติธรรม  คือ  การพิจารณาพิพากษาคดี  หรือการวินิจฉัยชี้ขาดคดีของศาล  จะต้องอยู่บนพื้นฐานของความยุติธรรม

5       หลักความซื่อสัตย์สุจริต

ข  การถ่วงดุลและการตรวจสอบอำนาจนิติบัญญัติ  อำนาจบริหาร  และอำนาจตุลาการ  ตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญไทย  ฉบับปี พ.ศ.2550

1       อำนาจนิติบัญญัติ  อาจถูกควบคุมตรวจสอบได้โดยฝ่ายตุลาการ  เช่น  ฝ่ายนิติบัญญัติซึ่งเป็นฝ่ายบัญญัติกฎหมาย  ถ้ามีการบัญญัติกฎหมายออกมาแย้งหรือขัดต่อรัฐธรรมนูญ  ก็จะต้องมีการตรวจสอบโดยฝ่ายตุลาการ  คือ  ศาลรัฐธรรมนูญ  และอาจจะถูกควบคุมโดยฝ่ายบริหาร  เช่น  การที่ฝ่ายบริหารไม่เสนอกฎหมายให้ฝ่ายนิติบัญญัติพิจารณา  หรือเสนอกฎหมายไปแล้วแต่ฝ่ายนิติบัญญัติไม่ให้ความเห็นชอบ  ฝ่ายบริหารก็สามารถยุบสภาเพื่อให้มีการเลือกตั้งใหม่ก็ได้

2       อำนาจบริหาร  อาจถูกควบคุมตรวจสอบได้โดยฝ่ายนิติบัญญัติ  เช่น  การไม่ให้ความเห็นชอบต่อกฎหมายที่ฝ่ายบริหารเสนอให้ฝ่ายนิติบัญญัติพิจารณา  การควบคุมตรวจสอบการทำงานของฝ่ายบริหาร  เช่น  การตั้งกระทู้ถาม  การเปิดอภิปรายไม่ไว้วางใจ การตั้งคณะกรรมาธิการตรวจสอบการทำงานของฝ่ายบริหาร  เป็นต้น

3       อำนาจตุลาการ  การใช้อำนาจตุลาการนั้น  อาจถูกควบคุมหรือถ่วงดุลได้โดยฝ่ายนิติบัญญัติ  เช่น  ฝ่ายนิติบัญญัติ  ได้บัญญัติกฎหมายให้ฝ่ายตุลาการหรือศาลใช้อำนาจตามกฎหมายได้เพียงเท่าที่กฎหมายที่ออกโดยฝ่ายนิติบัญญัติได้บัญญัติไว้เท่านั้น  และในบางกรณีกฎหมายที่ผ่านความเห็นชอบของฝ่ายนิติบัญญัติก็เป็นกฎหมายที่เสนอโดยฝ่ายบริหาร  ซึ่งกรณีดังกล่าวนี้ถือว่าฝ่ายบริหารได้เข้ามาควบคุมถ่วงดุลการใช้อำนาจของฝ่ายตุลาการนั่นเอง  แต่อย่างไรก็ตาม  ฝ่ายนิติบัญญัติและฝ่ายบริหารจะไม่มีอำนาจในการตรวจสอบอำนาจในการพิจารณาพิพากษาคดีของฝ่ายตุลาการ

ข้อ  3  นายทองและพวกรวม  17  คนได้ยื่นหนังสือต่อนายทะเบียนพรรคการเมืองเพื่อขอจัดตั้ง  “พรรคชูชาติไท”  ปรากฏว่านายทะเบียนพรรคการเมืองได้ปฏิเสธการรับจดแจ้งการจัดตั้งพรรคดังกล่าว

โดยแจ้งเป็นหนังสือแก่นายทองและพวกว่า  เนื่องจากนโยบายของพรรคตามเอกสารที่ยื่นมาพิจารณาแล้วเห็นว่า  พรรคชูชาติไท  ไม่สามารถจดแจ้งการจัดตั้งพรรคการเมืองได้  เพราะนโยบายและวัตถุประสงค์ทางการเมืองของพรรคต้องการให้ประเทศไทยมีการเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดทั่วประเทศ  และให้ประเทศไทยมีการปกครองในรูปแบบสาธารณรัฐ

ดังนี้ให้ท่านวินิจฉัยว่าการปฏิเสธของนายทะเบียนพรรคการเมืองชอบด้วยรัฐธรรมนูญหรือไม่  เพราะเหตุใด  และหากนายทองและพวกเห็นว่า  การปฏิเสธดังกล่าวของนายทะเบียนพรรคการเมืองไม่ชอบด้วยรัฐธรรมนูญ  นายทองและพวกจะใช้สิทธิในทางศาลต่อศาลใดได้บ้างหรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย  พ.ศ.2550

มาตรา  1  ประเทศไทยเป็นราชอาณาจักรอันหนึ่งอันเดียว  จะแบ่งแยกมิได้

มาตรา  2  ประเทศไทยมีการปกครองระบอบประชาธิปไตย  อันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข

 มาตรา  28  วรรคสอง  บุคคลซึ่งถูกละเมิดสิทธิหรือเสรีภาพที่รัฐธรรมนูญนี้รับรองไว้  สามารถยกบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญนี้เพื่อใช้สิทธิทางศาลหรือยกขึ้นเป็นข้อต่อสู้คดีในศาลได้

มาตรา  65  วรรคหนึ่งและวรรคสอง  บุคคลย่อมมีเสรีภาพในการรวมกันจัดตั้งพรรคการเมือง  เพื่อสร้างเจตนารมณ์ทางการเมืองของประชาชนและเพื่อดำเนินกิจกรรมในทางการเมืองให้เป็นไปตามเจตนารมณ์นั้น  ตามวิถีทางการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขตามที่บัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญนี้

การจัดองค์กรภายใน  การดำเนินกิจการ  และข้อบังคับของพรรคการเมือง  ต้องสอดคล้องกับหลักการพื้นฐานแห่งการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข

พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง  พ.ศ.2550 

มาตรา  13  วรรคท้าย  ผู้ยื่นจดแจ้งการจัดตั้งพรรคการเมืองซึ่งไม่เห็นด้วยกับคำสั่งไม่รับจดแจ้งการจัดตั้งพรรคการเมืองของนายทะเบียน อาจยื่นคำร้องคัดค้านคำสั่งตามวรรคสามต่อศาลรัฐธรรมนูญได้ภายในสามสิบวันนับแต่วันที่ได้รับหนังสือแจ้งคำสั่งดังกล่าว

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์  แยกวินิจฉัยออกได้  2  ประเด็น  ดังนี้คือ

ประเด็นที่  1  การปฏิเสธของนายทะเบียนพรรคการเมืองที่ไม่รับจดแจ้งการจัดตั้งพรรคการเมืองของพรรคชูชาติไท  ชอบด้วยรัฐธรรมนูญหรือไม่

การที่นายทองและพวกได้ยื่นหนังสือต่อนายทะเบียนพรรคการเมืองเพื่อขอจัดตั้ง  พรรคชูชาติไทนั้น  นายทองและพวกย่อมมีเสรีภาพในการรวมกันเพื่อจัดตั้งพรรคการเมืองได้  ตามมาตรา  65  วรรคแรก  และการที่พรรคชูชาติไทมีนโยบายและวัตถุประสงค์ทางการเมืองโดยต้องการให้ประเทศไทยมีการเลือกตั้ง  ผู้ว่าราชการจังหวัดทั่วประเทศ  และให้ประเทศไทยมีการปกครองในรูปแบบสาธารณรัฐนั้น  จะเห็นได้ว่า  แม้นโยบายและวัตถุประสงค์ของพรรคจะเป็นการส่งเสริมเรียกร้องให้มีการเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดทั่วประเทศจะไม่เป็นการกระทำที่เป็นปฏิปักษ์ต่อการปกครองในระบอบประชาธิปไตยก็ตาม  แต่การที่พรรคมีนโยบายและวัตถุประสงค์ที่ต้องการให้ประเทศไทยมีการปกครองในรูปแบบสาธารณรัฐนั้น  นโยบายและวัตถุประสงค์ของพรรคกรณีนี้ถือว่าไม่สอดคล้องกับหลักการพื้นฐานแห่งการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข  ตามมาตรา  65  ประกอบมาตรา  1  ซึ่งได้บัญญัติให้ประเทศไทยเป็นราชอาณาจักรอันหนึ่งอันเดียวจะแบ่งแยกมิได้  และมาตรา  2  ซึ่งได้บัญญัติให้ประเทศไทยมีการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข

ดังนั้น  การปฏิเสธของนายทะเบียนพรรคการเมืองที่ไม่รับจดแจ้งการจัดตั้งพรรคการเมืองของพรรคชูชาติไทยจึงชอบด้วยรัฐธรรมนูญ

ประเด็นที่  2  หากนายทองและพวกเห็นว่า  การปฏิเสธดังกล่าวของนายทะเบียนพรรคการเมืองไม่ชอบด้วยรัฐธรรมนูญ  นายทองและพวกจะใช้สิทธิในทางศาลต่อศาลใดได้หรือไม่

เมื่อข้อเท็จจริงปรากฏว่า  การที่นายทะเบียนพรรคการเมืองปฏิเสธไม่รับจดแจ้งการจัดตั้งพรรคการเมืองดังกล่าวของนายทองและพวกนั้น  เป็นเพราะนโยบายและวัตถุประสงค์ทางการเมืองของพรรคนั้นไม่สอดคล้องกับหลักการพื้นฐานแห่งการปกครองในระบอบประชาธิปไตย  อันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข  ตามมาตรา  65  ดังนั้น  การกระทำของนายทะเบียนพรรคการเมืองจึงไม่เป็นการละเมิดต่อเสรีภาพในการจัดตั้งพรรคการเมืองของนายทองและพวก

และเมื่อไม่ถือว่านายทองและพวก  ถูกละเมิดเสรีภาพตามที่รัฐธรรมนูญนี้รับรองไว้  ดังนั้นนายทองและพวกจึงไม่สามารถที่จะใช้สิทธิในทางศาลได้  ตามมาตรา  28  วรรคสอง  ประกอบกับ  พ.ร.บ.ประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมืองฯ  มาตรา  13  วรรคท้าย

สรุป  การปฏิเสธของนายทะเบียนพรรคการเมืองชอบด้วยรัฐธรรมนูญ  นายทองและพวกไม่สามารถที่จะใช้สิทธิในทางศาลได้

ข้อ  4  นายแดงถูกพนักงานอัยการฟ้องเป็นจำเลยต่อศาลจังหวัดสงขลา  ขอให้ศาลลงโทษตามพระราชบัญญัติเครื่องดื่มแอลกอฮอล์  พ.ศ.2551  นายแดงให้การปฏิเสธและให้การโต้แย้งต่อศาลว่า  มาตรา  32  พระราชบัญญัติเครื่องดื่มแอลกอฮอล์  พ.ศ.2551  ซึ่งได้บัญญัติ  “ห้ามมิให้ผู้ใดโฆษณาเครื่องดื่มแอลกอฮอล์หรือแสดงชื่อหรือเครื่องหมายของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์อันเป็นการอวดอ้างสรรพคุณหรือชักจูงใจให้ผู้อื่นดื่ม  โดยตรงหรือโดยอ้อม”  และในวรรคสามได้บัญญัติว่า  “บทบัญญัตินี้มิให้ใช้บังคับกับการโฆษณาที่มีต้นกำเนิดนอกราชอาณาจักร”  นายแดงเห็นว่าการที่มาตรา  32  วรรคสาม  มิให้ใช้บังคับกับการโฆษณาที่มีต้นกำหนดนอกราชอาณาจักรอย่างกรณีการถ่ายทอดสดผ่านดาวเทียมนั้น  ย่อมขัดหรือแย้งต่อมาตรา  6  ซึ่งบัญญัติให้  “บทบัญญัติกฎหมายใด  ขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญนี้เป็นอันใช้บังคับมิได้”  และขัดต่อมาตรา  43  รัฐธรรมนูญฯ  ซึ่งบัญญัติให้  “บุคคลย่อมมีเสรีภาพในการประกอบกิจการหรือประกอบอาชีพและการแข่งขันโดยเสรีและเป็นธรรม”  ขอให้ศาลส่งเรื่องไปยังศาลรัฐธรรมนูญเพื่อพิจารณาวินิจฉัย  ดังนี้  หากท่านเป็นศาลจังหวัดสงขลา  ซึ่งพิจารณาคดีนี้จะดำเนินการในกรณีนี้อย่างไร

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย  พ.ศ.2550

มาตรา  6  “รัฐธรรมนูญเป็นกฎหมายสูงสุดของประเทศ  บทบัญญัติใดของกฎหมาย  กฎ  หรือข้อบังคับ  ขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญนี้ บทบัญญัตินั้นเป็นอันใช้บังคับมิได้”

มาตรา  211  วรรคหนึ่ง  “ในการที่ศาลจะใช้บทบัญญัติแห่งกฎหมายบังคับแก่คดีใด  ถ้าศาลเห็นเองหรือคู่ความโต้แย้งพร้อมด้วยเหตุผลว่าบทบัญญัติแห่งกฎหมายนั้นต้องด้วยบทบัญญัติมาตรา  6  และยังไม่มีคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญในส่วนที่เกี่ยวกับบทบัญญัตินั้น  ให้ศาลส่งความเห็นเช่นว่านั้นตามทางการเพื่อศาลรัฐธรรมนูญจะได้พิจารณาวินิจฉัย  ในระหว่างนั้นให้ศาลดำเนินการพิจารณาต่อไปได้  แต่ให้รอการพิพากษาคดีไว้ชั่วคราว  จนกว่าจะมีคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ”

วินิจฉัย

ตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญฯ  พ.ศ.2550  มาตรา  211  วรรคแรก  กรณีที่ศาลจะส่งความเห็นหรือข้อโต้แย้งเพื่อให้ศาลรัฐธรรมนูญพิจารณาวินิจฉัยนั้น  จะต้องเป็นกรณีที่ศาลเห็นเองหรือคู่ความได้โต้แย้งว่า  บทบัญญัติแห่งกฎหมายที่ใช้บังคับแก่คดีขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญมาตรา  6

กรณีตามอุทาหรณ์  ศาลจังหวัดสงขลาซึ่งพิจารณาคดีนี้จะส่งเรื่องไปยังศาลรัฐธรรมนูญ  เพื่อพิจารณาวินิจฉัยตามมาตรา  211  วรรคแรกหรือไม่  แยกพิจารณาได้ดังนี้

ประเด็นที่  1  พ.ร.บ.  เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ฯ  มาตรา  32  ขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญ  มาตรา  6  หรือไม่

ตามรัฐธรรมนูญฯ  มาตรา  6  เป็นบทบัญญัติในหมวด  1  ว่าด้วยบททั่วไปซึ่งบัญญัติว่า    “รัฐธรรมนูญเป็นกฎหมายสูงสุดของประเทศ บทบัญญัติใดของกฎหมาย  กฎ  หรือข้อบังคับ  ขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญนี้  บทบัญญัตินั้นเป็นอันใช้บังคับมิได้”  ซึ่งจะเห็นได้ว่า  บทบัญญัติของมาตรานี้มิได้บัญญัติรับรองสิทธิหรือเสรีภาพในเรื่องใดไว้โดยเฉพาะ  เพียงแต่กำหนดสถานะความเป็นกฎหมายสูงสุดของรัฐธรรมนูญไว้เท่านั้น  จึงไม่อาจจะมีบทบัญญัติของกฎหมายใดมาขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญมาตรา  6  ได้

ดังนั้น  จึงไม่ถือว่า  พ.ร.บ.  เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ฯ  มาตรา  32  ขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญมาตรา  6

ประเด็นที่  2  พ.ร.บ.  เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ฯ  มาตรา  32  ขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญ  มาตรา  43  หรือไม่

การที่  พ.ร.บ.  เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ฯมาตรา  32  วรรคสามบัญญัติว่า  “บทบัญญัตินี้มิให้ใช้บังคับกับการโฆษณาที่มีต้นกำเนิดนอกราชอาณาจักร  อันเนื่องมาจากการถ่ายทอดสดผ่านดาวเทียมมาจากต่างประเทศซึ่งอยู่นอกเหนือการควบคุมและการโฆษณานั้นย่อมสิ้นสุดไปพร้อมกับการถ่ายทอดสดรายการนั้นๆ  มิได้ปรากฏให้เห็นอยู่ตลอดไปเหมือนดังเช่นการโฆษณาที่มีต้นกำเนิดภายในราชอาจักร

ดังนั้น  พ.ร.บ.  เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ฯมาตรา  32  จึงไม่ขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญมาตรา  43

และเมื่อบทบัญญัติของกฎหมายดังกล่าว  คือ  พ.ร.บ.  เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ฯมาตรา  32  ซึ่งจะใช้บังคับแก่คดีนั้น  มิได้ขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญ  ดังนั้น  ศาลจังหวัดสงขลาซึ่งพิจารณาคดีนี้จะไม่ส่งเรื่องไปยังศาลรัฐธรรมนูญเพื่อพิจารณาวินิจฉัย

การสอบไล่ภาคซ่อม  1  ปีการศึกษา  2542

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW2003

กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยละเมิด จัดการงานนอกสั่ง ลาภมิควรได้

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วนมี  4  ข้อ

ข้อ 1.     หนึ่ง สอง สาม และสี่ ร่วมกันวางแผนสมคบกันไปปล้นบ้านนายเอก ระหว่างทางไปปล้น หนึ่งเกิดเปลี่ยนใจไม่เข้าร่วมปล้น จึงได้แยกทางไป สอง สาม และสี่ จึงไปยังบ้านของนายเอกและได้ปล้นทรัพย์สินเงินทองไปเป็นจำนวนมาก และในจำนวนนั้นมีแหวนและสินสอดที่นายเอกกำลังจะนำไปสู่ขอ เจ้าสาวคือนางสาวทองเอก สองเห็นว่า นายเอกมีหน้าตาดี จึงแกล้งเอามีดโกนกรีดหน้าจนนายเอกเสียโฉม

ดังนี้ให้ท่านวินิจฉัยว่า

(ก)    นายเอกจะฟ้องร้องให้ “หนึ่ง” ร่วมรับผิดชดใช้ค่าสินไหมทดแทนความเสียหายฐานร่วมกระทำละเมิดกับ “สอง สาม และสี่” ได้หรือไม่อย่างไร

(ข)     หากนางสาวทองเอกเกิดความอับอายชาวบ้าน ที่นายเอกหน้าตาเสียโฉม และไม่มีเงิน สินสอดมาสู่ขอตน จึงได้ฆ่าตัวตาย ดังนี้ ทายาทของนางสาวทองเอก และนายเอก จะเรียกร้องให้ สอง สาม และสี่ ร่วมกันรับผิดฐานละเมิดต่อชีวิตของนางสาวทองเอกได้หรือไม่ อย่างไร

ธงคำตอบ

    (ก) นายเอกไม่สามารถฟ้องร้องให้ “หนึ่ง” รับผิดร่วมกับ สอง สาม และสี่ ในฐานะละเมิด เพราะ “หนึ่ง” ไม่ได้ “ร่วมกระทำ” มาตั้งแต่ต้นจนถึงเวลาที่มีการกระทำละเมิด เพียงแต่วางแผนร่วมกันและได้ล้มเลิกการกระทำก่อนที่จะมีการละเมิดเกิดขึ้น จึงยังไม่เป็นการยุยง ส่งเสริม หรือช่วยเหลือในการกระทำละเมิด อันจะถือว่าเป็นการร่วมกันกระทำละเมิดตาม ป.พ.พ. มาตรา 432 วรรคสองแต่อย่างใด

        (ข) ทายาทของนางสาวทองเอก และนายเอก ไม่มีสิทธิเรียกค่าสินไหมทดแทนจาก สอง สาม และ สี่ ฐานกระทำละเมิดต่อชีวิตของนางสาวทองเอก เพราะความตายของนางสาวทองเอก ไม่ได้เป็นผลที่สัมพันธ์กับการกระทำละเมิดของบุคคลทั้งสามแต่อย่างใด ไม่เข้าหลักเกณฑ์ใน ป.พ.พ. มาตรา 420

ข้อ 2. ติงนังนังเป็นนักร้องซึ่งถูกคนปองร้ายและขู่ฆ่า เขาจึงไปซื้อเสื้อเกราะกันกระสุนมาใส่ วันหนึ่งคนร้ายได้ใช้ปืนยิงมาที่ติงนังนังโดยหวังจะฆ่าให้ตาย แต่ติงนังนังได้ใช้เสื้อเกราะกำบังมิให้กระสุนถูกตนเอง ติงนังนังจึงไม่ได้รับบาดเจ็บ แต่กระสุนได้กระเด็นไปถูกกระจกรถของนายรุ่ง ทำให้กระจกรถของนายรุ่งแตกกระจายกระเด็นใส่ตานายสุริยา ทำให้นายสุริยาตาบอด

ดังนี้ให้ท่านวินิจฉัยว่า นายรุ่ง และนายสุริยา จะฟ้องร้องเรียกให้ติงนังนังรับผิดฐานละเมิดชดใช้ค่าสินไหมทดแทนความเสียหายได้หรือไม่ อย่างไร

ธงคำตอบ ติงนังนังถูกคนร้ายยิง และได้ทำการป้องกันตัวโดยการหันเสื้อเกราะเข้าใส่กระสุนเพื่อมิให้กระสุนถูกตนเอง มิได้มีการกระทำอันเป็นการละเมิดผู้ใด เพราะติงนังนังมิได้กระทำผิดกฎหมายโดยจงใจหรือประมาทเลินเล่อต่อผู้อื่น ไม่เข้าหลักเกณฑ์ใน ป.พ.พ. มาตรา 420 แต่อย่างใด ความเสียหายที่เกิดขึ้นแก่ นายรุ่ง และนายสุริยา เป็นความเสียหายที่เกิดจากคนร้าย โดยถือว่าผลที่เกิดขึ้นสัมพันธ์กับการกระทำของคนร้าย ไม่ได้สัมพันธ์กับการกระทำของติงนังนัง

กรณีตามปัญหานี้ก็ไม่ใช่เรื่องการอ้างเหตุโทษกรรมไม่ต้องรับผิดชดใช้ค่าสินไหมทดแทนความเสียหายให้แก่บุคคลซึ่งได้รับความเสียหายตาม ป.พ.พ. มาตรา 449 เพราะการอ้างนิรโทษกรรมหมายถึงการกระทำที่เป็นละเมิดแต่ได้ทำไปเพราะมีเหตุจำเป็นอันอ้างกฎหมายได้ จึงไม่ต้องรับผิด แต่ข้อเท็จจริงตามปัญหาเป็นกรณีที่ติงนังนังมิได้กระทำการอันเป็นละเมิดมาตั้งแต่ต้นอยู่ก่อนแล้ว

ข้อ 3.      นายหนึ่งขับรถจักรยานยนต์ไปตามถนนโดยมีนายสองเป็นคนซ้อนท้าย พอไปถึงที่เกิดเหตุ จำเลยขับรถด้วยความประมาทเลินเล่อชนรถจักรยานยนต์ของนายหนึ่ง ปรากฏว่านายหนึ่งถึงแก่ความตาย ส่วนนายสองได้รับบาดเจ็บ ข้อเท็จจริงได้ความว่านายหนึ่งอยู่กินด้วยกันฉันท์สามีภริยากับนางบุษบาโดยไม่ได้ จดทะเบียน เกิดบุตรคนหนึ่งคือเด็กชายแดง ขณะที่เด็กชายแดงเกิดใหม่ ๆ นั้น นายหนึ่งอุปการะเลี้ยงดูตลอดมา แต่นายหนึ่งไม่ยอมให้เด็กชายแดงใช้นามสกุลของนายหนึ่งด้วย เมื่อนายหนึ่งถึงแก่ความตาย นายโน๊ตซึ่งเป็นอาของเด็กชายแดงจัดการศพตามประเพณี เสียค่าใช้จ่ายไป 100,000 บาท ส่วนนายสองได้รับบาดเจ็บเข้ารักษาตัวในโรงพยาบาลซึ่งปกติแล้วนายสองต้องจ่ายค่ารักษาพยาบาลเป็นเงิน 50,000 บาท แต่เนื่องจากนายสองรู้จัก ผู้อำนวยการโรงพยาบาล ทางโรงพยาบาลลดให้ครึ่งหนึ่ง นายสองต้องจ่ายเพียง 25,000 บาท นายสองรักษาตัวในโรงพยาบาลเป็นเวลา 7 วันจึงหายเป็นปกติ ให้ตอบคำถามดังต่อไปนี้

(1)     เด็กชายแดงจะฟ้องเรียกค่าปลงศพจากจำเลยได้หรือไม่ เพราะเหตุใด

(2)     นายสองจะฟ้องเรียกค่ารักษาพยาบาลจากจำเลยได้จำนวนเท่าใด เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 420 บัญญัติว่า “ผู้ใดจงใจหรือประมาทเลินเล่อ ทำต่อบุคคลอื่นโดยผิดกฎหมายให้เขาเสียหายถึงแก่ชีวิตก็ดีแก่ร่างกายก็ดี อนามัยก็ดี เสรีภาพก็ดี ทรัพย์สินหรือสิทธิอย่างหนึ่งอย่างใดก็ดี ท่านว่าผู้นั้นทำละเมิดจำต้องใช้ค่าสินไหมทดแทนเพื่อการนั้น”

    มาตรา 443 บัญญัติว่า “ในกรณีทำให้เขาถึงตายนั้น ค่าสินไหมทดแทนได้แก่ ค่าปลงศพรวมทั้งค่าใช้จ่ายอันจำเป็นอย่างอื่น ๆ อีกด้วย”

    มาตรา 444 บัญญัติว่า “ในกรณีทำให้เสียหายแก่ร่างกาย หรืออนามัยนั้น ผู้ต้องเสียหายชอบที่จะได้ชดใช้ค่าใช้จ่ายอันตนต้องเสียไป และค่าเสียหายเพื่อการที่เสียความสามารถประกอบการงานสิ้นเชิงหรือแต่บางส่วน ทั้งในเวลาปัจจุบันนั้นและในเวลาอนาคตด้วย”

    กรณีตามปัญหา การที่จำเลยขับรถด้วยความประมาทเลินเล่อชนรถจักรยานยนต์ของนายหนึ่ง ทำให้นายหนึ่งตายและสองได้รับบาดเจ็บ ถือได้ว่าการกระทำของจำเลยเป็นละเมิดตาม ป.พ.พ. มาตรา 420

    การที่นายหนึ่งอุปการะเลี้ยงดูเด็กชายแดงตลอดมา ถือได้ว่าเด็กชายแดงเป็นบุตรนอกกฎหมายที่บิดารับรองแล้ว โดยพฤติการณ์ส่งผลให้เด็กชายแดงเป็นทายาทของนายหนึ่ง ดังนั้นเด็กชายแดงฟ้องเรียกค่าปลงศพจากจำเลยได้

    (เทียบฎีกาที่ 14/2517) ถึงแม้ว่านายโน้ตซึ่งเป็นอาของเด็กชายแดงจะเป็นคนจัดการศพและออกค่าใช้จ่ายในการจัดการศพไป โดยที่เด็กชายแดงไม่ได้เป็นคนจ่ายก็ตาม เด็กชายแดงยังคงมีสิทธิฟ้องเรียกค่าปลงศพจากจำเลยได้ตามมาตรา 443 (เทียบฎีกาที่ 698/2538)

    การที่จำเลยขับรถด้วยความประมาทเลินเล่อ ชนรถจักรยานยนต์เป็นเหตุให้นายสองได้รับบาดเจ็บ นายสองฟ้องเรียกค่ารักษาพยาบาลจากจำเลยได้ตามมาตรา 444

    การที่นายสองได้รับการลดค่ารักษาพยาบาลเป็นสิทธิเฉพาะตัวของนายสอง ไม่เป็นผลให้ความรับผิดของจำเลยต้องลดลงไปด้วย ดังนั้น นายสองฟ้องเรียกค่ารักษาพยาบาลจากจำเลยได้ จำนวน 50,000 บาท (เทียบฎีกาที่ 806/2533)

สรุป   (1) เด็กชายแดงฟ้องเรียกค่าปลงศพได้

        (2) นายสองฟ้องเรียกค่ารักษาพยาบาลได้ จำนวน 50,000 บาท

ข้อ 4.     นายสิงห์เช่าแผงลอยของเทศบาลเมืองสระบุรีเพื่อค้าขาย หลังจากค้าขายไปได้สามเดือน นายสิงห์ได้ต่อเติมแผงลอยออกไปอีก ปรากฏว่าในส่วนที่ต่อเติมออกไปนั้นมีทั้งส่วนที่รุกล้ำทางสาธารณะ กับส่วนที่ไม่ได้รุกล้ำทางสาธารณะ ต่อมามีผู้ไปร้องเรียนผู้ว่าราชการจังหวัดว่ามีการต่อเติมแผงลอยรุกล้ำทางสาธารณะ ผู้ว่าราชการจังหวัดได้ไปตรวจสอบพบว่าแผงลอยรุกล้ำทางสาธารณะ 2 เมตร ผู้ว่าราชการจังหวัดสั่งให้เทศบาลเมืองสระบุรีรื้อถอนแผงลอยเฉพาะส่วนที่รุกล้ำทางสาธารณะ ปรากฏว่าเทศบาลได้ทำการรื้อถอนแผงลอยในส่วนที่นายสิงห์ต่อเติมออกไปทั้งหมด ทั้งในส่วนที่รุกล้ำกับส่วนที่ไม่รุกล้ำ ข้อเท็จจริงได้ความว่า นายสิงห์ต่อเติมแผงลอยในส่วนที่ไม่รุกล้ำทางสาธารณะคิดเป็นเงิน 5,000 บาท สำหรับแผงลอยส่วนที่รุกล้ำทางสาธารณะเสียค่าใช้จ่ายไป 7,000 บาท

        ให้ท่านวินิจฉัยว่าเทศบาลเมืองสระบุรีจะต้องรับผิดใช้ค่าสินไหมทดแทนให้แก่นายสิงห์หรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 420 บัญญัติว่า “ผู้ใดจงใจหรือประมาทเลินเล่อ ทำต่อบุคคลอื่นโดยผิดกฎหมายให้เขาเสียหายถึงแก่ชีวิตก็ดีแก่ร่างกายก็ดี อนามัยก็ดี เสรีภาพก็ดี ทรัพย์สินหรือสิทธิอย่างหนึ่งอย่างใดก็ดี ท่านว่าผู้นั้นทำละเมิดจำต้องใช้ค่าสินไหมทดแทนเพื่อการนั้น”

มาตรา 449 บัญญัติว่า “บุคคลใดเมื่อกระทำการฟ้องกันโดยชอบด้วยกฎหมายก็ดี กระทำตามคำสั่งอันชอบด้วยกฎหมายก็ดี หากก่อให้เกิดเสียหายแก่ผู้อื่นไซร้ ท่านว่าบุคคลนั้นหาต้องรับผิดใช้ค่าสินไหมทดแทนไม่”

กรณีตามปัญหา การที่เทศบาลรื้อถอนแผงลอยในส่วนที่รุกล้ำทางสาธารณะ 2 เมตรนั้น การกระทำของเทศบาลถือว่าเป็นการทำตามคำสั่งของเจ้าพนักงาน ย่อมได้รับนิรโทษกรรมตามมาตรา 449 เทศบาลจึงไม่ต้องรับผิดใช้ค่าสินไหมทดแทนให้แก่นายสิงห์

กรณีเทศบาลรื้อถอนแผงลอยในส่วนที่ไม่รุกล้ำทางสาธารณะ นั้นการกระทำของเทศบาลถือว่าเป็นการทำเกินคำสั่งของเจ้าพนักงาน ย่อมไม่ได้รับนิรโทษกรรมตามมาตรา 449 ดังนั้น การกระทำของเทศบาลจึงเป็นละเมิดตาม

มาตรา 420 เทศบาลต้องรับผิดใช้ค่าสินไหมทดแทนให้แก่นายสิงห์เป็นเงิน 5,000 บาท (เทียบฎีกาที่ 1358-1359/2506)

สรุป     (1) กรณีรื้อถอนส่วนที่รุกล้ำทางสาธารณะ เทศบาลไม่ต้องรับผิด

    (2) กรณีรื้อถอนส่วนที่ไม่รุกล้ำทางสาธารณะ เทศบาลต้องรับผิด

การสอบไล่ภาค  2  ปีการศึกษา  2542  (ส่วนภูมิภาค)

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW2003 

กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยละเมิด จัดการงานนอกสั่ง ลาภมิควรได้

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วนมี  4  ข้อ

ข้อ 1     ยอดชายเป็นบิดาของเด็กชายเล็กอายุ 2 เดือน และเป็นนายจ้างของนางแจ๋ว วันหนึ่งยอดชายต้องไปต่างจังหวัด จึงได้สั่งให้นางแจ๋วเลี้ยงดูแลเด็กชายเล็ก ในคืนนั้นเองนางแจ๋วซึ่งอาบน้ำให้อาหารให้แก่เด็กชายเล็กเรียบร้อยแล้ว ก็ได้นำเด็กชายเล็กไปใส่ไว้ในเปลที่เด็กหญิงกลางนอนอยู่

เด็กหญิงกลางมีอายุ 2 เดือน เป็นบุตรสาวของนางแจ๋ว และในเวลานั้นยังไม่ได้นอนหลับ ก็ได้แกว่งมือเท้าเล่นไปมา ทำให้นิ้วเลยไปทิ่มตาเด็กชายเล็ก เป็นผลให้เด็กชายเล็กกลายเป็นคนตาบอด

ดังนี้ ให้ท่านวินิจฉัยว่า แจ๋วจะต้องรับผิดเพื่อละเมิดต่อเด็กชายเล็กในความเสียหายที่เด็กชายเล็กต้องตาบอดหรือไม่อย่างไร

ธงคำตอบ

 หลักกฎหมาย ป.พ.พ. มาตรา 420, 429

วินิจฉัย

    แจ๋วมีความรับผิดเพื่อละเมิดต่อเด็กชายเล็ก ตามมาตรา 420 อันเป็นความรับผิดเพื่อละเมิดอันเกิดจากการกระทำของแจ๋วเอง โดยถือว่าเป็นการที่แจ๋วงดเว้นการกระทำตามหน้าที่ที่จักต้องกระทำเพื่อป้องกันมิให้เกิดผลเสียหายขึ้นตาม ป.อ. มาตรา 59 วรรคท้าย

    ความรับผิดของแจ๋วมิใช่ความรับผิดเพื่อละเมิดอันเกิดจากการกระทำของผู้อื่นตามมาตรา 429 เพราะเหตุว่า ความรับผิดเพื่อละเมิดตามมาตรา 429 นั้น เป็นความรับผิดในกรณีที่มีบุคคลซึ่งเป็นผู้เยาว์ทำละเมิด และกฎหมายกำหนดให้บิดามารดาร่วมรับผิดกับเขาด้วย เมื่อเด็กหญิงกลางเป็นผู้เยาว์ซึ่งมีอายุเพียงแค่ 2 เดือน ย่อมไม่รู้สำนึกในการกระทำของตนเองในเวลาที่ก่อความเสียหาย ดังนั้นจึงยังไม่อาจกล่าวได้ว่าเด็กหญิงกลางมีการกระทำ เมื่อยังไม่มีการกระทำจึงไม่เข้าหลักเกณฑ์ว่าเป็นการกระทำละเมิดตามมาตรา 420

ข้อ 2. ติ๋มเป็นเจ้าของสุนัขตัวหนึ่ง ได้สั่งให้แต๋วลูกจ้างของตน พาสุนัขตัวนี้ไปเดินเล่นในที่สวนสาธารณะแห่งหนึ่ง แต๋วได้ใช้เชือกล่ามที่คอของสุนัขแล้วพาเดินไป ระหว่างเดินไปนั้นเอง แอ๋วได้พาอ๋องหลานชายอายุ 4 ขวบมาเดินเล่นที่สวนนี้เช่นกัน อ๋องเห็นสุนัขจึงแกล้งใช้ก้อนอิฐปาไปที่หัวสุนัข สุนัขตกใจจึงกระโดดหนีเชือกหลุดจากมือของแต๋ว และสุนัขกระโจนไปถูกหาบขนมจีนของดาวเสียหาย

ดังนี้ ให้ท่านวินิจฉัยว่า ดาวจะเรียกให้ติ๋ม และแอ๋วรับผิดในความเสียหายที่เกิดขึ้นกับตนได้หรือไม่ อย่างไร

  ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย มาตรา 420, 430 และ 433

วินิจฉัย

ดาวเรียกให้ติ๋มรับผิดชอบในความเสียหายอันเกิดจากสัตว์ที่ติ๋มเป็นเจ้าของตามมาตรา 433 ไม่ได้ เพราะเหตุว่า มาตรา 433 เป็นกฎหมายที่กำหนดความรับผิดกับผู้เป็นเจ้าของหรือผู้รับเลี้ยงรับรักษาสัตว์ไว้เฉพาะในกรณีที่เป็นความเสียหายอันเกิดจากสัตว์เท่านั้น แต่ข้อเท็จจริงตามปัญหาเป็นความเสียหายที่เกิดขึ้นจากคน (อ๋อง) มิใช่เกิดจากสุนัข ดังนั้น จึงต้องเอาผิดกับอ๋องผู้เป็นต้นเหตุให้เกิดความเสียหายที่แท้จริง เมื่อการกระทำของอ๋องเป็นการกระทำผิดละเมิดตามมาตรา 420 แอ๋วซึ่งเป็นผู้รับดูแลผู้เยาว์อยู่ในเวลานั้น จึงต้องมีความรับผิดร่วมกับอ๋องผู้เป็นหลานชายด้วย ตามมาตรา 430

ข้อ 3. นายสีกับนางสาอยู่กินด้วยกันฉันสามีภริยาแต่ไม่ได้จดทะเบียนเกิดบุตรคนหนึ่งคือเด็กชายแดง ในขณะที่เด็กชายแดงเกิดใหม่ ๆ นั้นนายสียอมให้เด็กชายแดงใช้นามสกุล และอุปการะเลี้ยงดูเด็กชายแดงตลอดมา วันเกิดเหตุจำเลยขับรถโดยประมาทเลินเล่อชนนายสี่สลบไป ระหว่างสลบนั้นปรากฏว่านาฬิกา, แว่นตา มูลค่า 5,000 บาท สูญหายไป นายสีรักษาตัวในโรงพยาบาลเป็นเวลาหนึ่งเดือนต่อมาถึงแก่ความตาย

ข้อเท็จจริงได้ความว่านางสาซึ่งเป็นมารดาของเด็กชายแดงถึงแก่ความตายหลังจากที่คลอดเด็กชายแดงออกมาแล้ว ให้ตอบคำถามดังต่อไปนี้

(1)     เด็กชายแดงจะฟ้องเรียกค่าเสียหายกรณีนาฬิกาและแว่นตาของนายสีสูญหายไปได้หรือไม่ เพราะเหตุใด

(2)     เด็กชายแดงจะฟ้องเรียกค่าปลงศพจากจำเลยได้หรือไม่ เพราะเหตุใด

(3)     เด็กชายแดงจะฟ้องเรียกค่าขาดไร้อุปการะจากจำเลยได้หรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 438 วรรคสอง บัญญัติว่า “อนึ่งค่าสินไหมทดแทนนั้นได้แก่การคืนทรัพย์สินอันผู้เสียหายต้องเสียไปเพราะละเมิด หรือใช้ราคาทรัพย์สินนั้น รวมทั้งค่าเสียหายอันจะพึงบังคับให้ใช้เพื่อความเสียหายอย่างใด ๆ อันได้ก่อขึ้นนั้นด้วย”

มาตรา 443 บัญญัติว่า “ในกรณีทำให้เขาถึงตายนั้น ค่าสินไหมทดแทนได้แก่ค่าปลงศพรวมทั้งค่าใช้จ่ายอันจำเป็นอย่างอื่น ๆ อีกด้วย

ถ้าว่าเหตุที่ตายลงนั้นทำให้บุคคลคนหนึ่งคนใดต้องขาดไร้อุปการะตามกฎหมายไปด้วยไซร้ ท่านว่าบุคคลคนนั้นชอบที่จะได้รับค่าสินไหมทดแทนเพื่อการนั้น”

กรณีตามปัญหา การที่นาฬิกาแว่นตาสูญหายไปในระหว่างที่นายสีสลบไปนั้นถือได้ว่าเป็นความเสียหายที่เป็นผลโดยตรงจากการละเมิดและเป็นความเสียหายที่ไม่ไกลกว่าเหตุ เด็กชายแดงจึงฟ้องเรียกจากจำเลยได้ ตามมาตรา 438 วรรค 2 โดยถือว่าเป็นค่าเสียหายอันจะพึงบังคับให้ใช้เพื่อความเสียหายอย่างใด ๆ อันได้ก่อขึ้น (เทียบฎีกาที่ 1576/2506)

การที่นายสียอมให้เด็กชายแดงใช้นามสกุล และอุปการะเลี้ยงดูตลอดมานั้น ถือได้ว่าเด็กชายแดงเป็นบุตรนอกกฎหมายที่บิดารับรองแล้วโดยพฤติการณ์ ส่งผลให้เด็กชายแดงเป็นทายาทของนายสี เด็กชายแดงจึงฟ้องเรียกค่าปลงศพจากจำเลยได้ (เทียบฎีกาที่ 14/2517)

การที่นายสีและนางสาไม่ได้จดทะเบียนสมรสกัน เด็กชายแดงจึงเป็นบุตรนอกกฎหมาย ถึงแม้นายสีจะยอมให้ใช้นามสกุลและอุปการะเลี้ยงดูตลอดมาเป็นเพียงรับรองโดยพฤติการณ์เท่านั้น สถานะของเด็กชายแดงยังเป็นบุตรนอกกฎหมายอยู่ ดังนั้นเด็กชายแดงจึงฟ้องเรียกค่าขาดไร้อุปการะจากจำเลยไม่ได้ (เทียบฎีกา 508/2519)

สรุป (1) เด็กชายแดงฟ้องเรียกค่าเสียหายกรณีนาฬิกาแว่นตาสูญหายได้

(2) เด็กชายแดงฟ้องเรียกค่าปลงศพจากจำเลยได้

(3) เด็กชายแดงฟ้องเรียกค่าขาดไร้อุปการะจากจำเลยไม่ได้

ข้อ 4      นายขาวและนายหนึ่งเป็นเพื่อนกัน วันเกิดเหตุนายขาวขับรถไปที่บ้านของนายหนึ่ง นายขาวจอดรถไว้ในโรงรถซึ่งอยู่ในบริเวณบ้านของนายหนึ่ง ขณะนั้นลิงของนายแดงได้ลอบเข้าไปกัดเบาะรถยนต์ของนายขาวได้รับความเสียหายคิดเป็นเงิน 1,000 บาท ให้ตอบคำถามดังต่อไปนี้

(1)     นายขาวจะจับลิงของนายแดงยึดเป็นประกันค่าสินไหมทดแทนได้หรือไม่ เพราะเหตุใด

(2)     นายหนึ่งจะจับลิงของนายแดงยึดเป็นประกันค่าสินไหมทดแทนได้หรือ เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 452 บัญญัติว่า “ผู้ครองอสังหาริมทรัพย์ชอบที่จะจับสัตว์ของผู้อื่นอันเข้ามาทำความเสียหายในอสังหาริมทรัพย์นั้นและยึดไว้เป็นประกันค่าสินไหมทดแทน อันจะพึงต้องใช้แก่ตนได้ และถ้าเป็นการจำเป็นโดยพฤติการณ์ แม้จะฆ่าสัตว์นั้นเสียก็ชอบที่จะทำได้”

กรณีตามปัญหา นายขาวจะจับลิงของนายแดงยึดเป็นประกันค่าสินไหมทดแทนไม่ได้ เพราะนายขาวไม่ใช่ผู้ครองอสังหาริมทรัพย์

นายหนึ่งจะจับลิงของนายแดงยึดเป็นประกันค่าสินไหมทดแทนไม่ได้ เพราะลิงของนายแดงไม่ได้ทำความเสียหายต่อทรัพย์ของนายหนึ่งแต่ประการใด ดังนั้นจึงไม่มีค่าสินไหมทดแทนอันจะพึงใช้แก่นายหนึ่ง

สรุป (1) นายขาวจะจับลิงของนายแดงยึดเป็นประกันค่าสินไหมทดแทนไม่ได้

(2) นายหนึ่งจะจับลิงของนายแดงยึดเป็นประกันค่าสินไหมทดแทนไม่ได้

การสอบไล่ภาค  2  ปีการศึกษา  2542

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW2003 

กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยละเมิด จัดการงานนอกสั่ง ลาภมิควรได้

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วนมี  4  ข้อ

ข้อ 1. นางแป้นเป็นมารดาของเด็กหญิงแดง ใช้ให้เด็กหญิงแดงไปขโมยลูกสุนัขของนางจ้อยซึ่งเป็นเพื่อนบ้าน เด็กหญิงแดงจึงแอบลอบเข้าไปในบ้านของนางจ้อยแล้วขโมยลูกสุนัขออกมาจากในกรงระหว่างที่กำลังมุดรั้วกลับนั้นเอง สุนัขตัวแม่เห็นเข้าพอดี จึงกระโดดเข้ากัดเด็กหญิงแดงที่ข้อเท้าจนเป็นแผลใหญ่เลือดไหลมาก ดังนี้ให้ท่านวินิจฉัยว่า

(1)     นางจ้อยจะเรียกร้องให้นางแป้นรับผิดเพื่อละเมิดต่อตนได้หรือไม่อย่างไร

(2)     หากว่าต่อมาหญิงแดงถึงแก่ความตายเพราะทนพิษบาดแผลไม่ได้ นางแป้นจะเรียกร้องให้นางจ้อยรับผิดในค่าขาดไร้อุปการะได้หรือไม่อย่างไร

ธงคำตอบ อ้างหลักกฎหมาย ป.พ.พ. มาตรา 420, 432, 433 และ 443

วินิจฉัย

ข้อ (1) นางจ้อยจะเรียกร้องให้นางแป้นรับผิดเพื่อละเมิดต่อตนได้ตามมาตรา 420 และ 432 ในฐานะเป็นผู้ร่วมกระทำละเมิดกับเด็กหญิงแดง (ไม่ใช่กรณีที่รับผิดตามมาตรา 429 ในฐานะเป็นมารดาของเด็กหญิงแดง)

ข้อ (2) นางจ้อยจะเรียกร้องให้นางแป้นรับผิดเพื่อละเมิดต่อเด็กหญิงแดงได้ไม่ได้ เพราะนางแป้นมิได้กระทำละเมิดต่อเด็กหญิงแดงตามมาตรา 420 ด้วยเหตุที่ไม่ได้กระทำโดยจงใจหรือประมาทเลินเล่อโดยผิดกฎหมายต่อเด็กหญิงแดงแต่อย่างใด และนางแป้นก็ไม่ต้องรับผิดตามมาตรา 433 แม้ว่าจะเป็นกรณีที่เด็กหญิงแดงได้รับความเสียหายเพราะสัตว์ซึ่งนางแป้นเป็นเจ้าของ แต่ความเสียหายที่เกิดขึ้นนั้น เป็นความผิดของเด็กหญิงแดงเองที่ลอบเข้ามาในบ้านของ นางแป้น ถือได้ว่านางแป้นได้ใช้ความระมัดระวังในการดูแลสัตว์ตามวิสัยและพฤติการณ์ของสัตว์โดยเลี้ยงไว้ในบ้านของตนแล้ว จึงไม่ต้องรับผิดแต่อย่างใดไม่ว่าจะเป็นกรณีที่เด็กหญิงแดงได้รับความเสียหายต่อร่างกายหรือต่อชีวิต ดังนั้นนางแป้นจึงจะเรียกร้องค่าขาดไร้อุปการะตามมาตรา 443 ไม่ได้

ข้อ 2. นายแจ๋วขับรถด้วยความเร็วสูงไปยังถนนสายหนึ่ง ขณะนั้นเองมีสุนัขวิ่งตัดหน้า นายแจ๋วจึงเบรครถอย่างกระทันหัน และเกิดเบรคแตก ทำให้รถลื่นไถลไปชนประตูกำแพงบ้านของนางแหวว และยังไถลลื่นไปชนรถของ นางติ๋มที่จอดอยู่ในบ้านนั้นด้วย ทำให้รถนางติ๋มพังเสียหาย และปรากฏว่าใต้ท้องรถของนางติ๋มนั้น มีนายช่างกำลังซ่อมใต้ท้องรถอยู่ และได้รับบาดเจ็บสาหัสหมดสติไป ให้ท่านวินิจฉัยว่า

(1)     การที่รถเบรคแตกแล้วเกิดความเสียหายขึ้นนั้น นายแจ๋วจะต้องรับผิดเพื่อละเมิดต่อนางแหวว นางติ๋ม และนายช่างหรือไม่

(2)     หากนายแจ๋วตัดความรำคาญด้วยการชดใช้ค่าสินไหมทดแทนให้แก่นางติ๋มเป็นค่าความเสียหายทั้งหมดที่เกิดขึ้น เพราะเข้าใจโดยสุจริตว่านางติ๋มเป็นเจ้าของบ้านดังกล่าว และนางติ๋มได้รับเงินไปแล้ว นางแหววและ นายช่างจะมาเรียกร้องค่าสินไหมทดแทนความเสียหายจากนายแจ๋วอีกได้หรือไม่อย่างไร

ธงคำตอบ

อ้างหลักกฎหมาย ป.พ.พ. มาตรา 437 และ 441

วินิจฉัย

ข้อ (1) นายแจ๋วมีความรับผิดต่อนางแหวว นางติ๋ม และนายช่าง ตามมาตรา 437 เพราะเหตุที่เป็นผู้ควบคุมยานพาหนะอันเดินด้วยกำลังเครื่องจักรกล และไม่สามารถอ้างการที่รถเบรคแตกเป็นเหตุสุดวิสัย เพราะเหตุว่าเหตุสุดวิสัยคือเหตุที่ไม่มีใครป้องกันได้ แต่การที่อุปกรณ์ของรถเสื่อมสภาพนั้น ผู้ขับขี่รถอาจป้องกันได้ก่อนขับขี่ จึงไม่อาจเป็นเหตุสุดวิสัยได้

ข้อ (2) บทบัญญัติในมาตรา 441 ให้สิทธิแก่ผู้ทำละเมิดซึ่งได้ใช้ค่าสินไหมทดแทนให้แก่ผู้เสียหาย ว่าให้เป็นอันหลุดพ้นในความรับผิดชดใช้ค่าสินไหมทดแทนไปนั้น ต้องอยู่ภายใต้เงื่อนไขว่าเป็นกรณีที่มีความเสียหายต่อ “สังหาริมทรัพย์” และเป็นการใช้ค่าสินไหมทดแทนให้แก่ “ผู้ครองทรัพย์” ในขณะนั้น รวมทั้งต้องเป็นการชดใช้ให้ไปโดย “ปราศจากความประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรงด้วย เท่านั้น ดังนั้นจากข้อเท็จจริงตามปัญหา

ท นายแจ๋วทำให้ประตูกำแพงบ้านเสียหาย ประตูกำแพงบ้านไม่ใช่เป็น “สังหาริมทรัพย์” จึงไม่เข้าเงื่อนไขที่ทำให้นายแจ๋วหลุดพ้นจากการชำระหนี้ละเมิดต่อผู้เสียหายที่แท้จริงคือนางแหวว

ท นายแจ๋วทำให้รถ (สังหาริมทรัพย์) ของนางติ๋มเสียหาย และได้ชดใช้ค่าสินไหมทดแทนให้แก่นางติ๋มซึ่งเป็นผู้ครอง “สังหาริมทรัพย์” อยู่ในขณะนั้นแล้ว นายแจ๋วจึงเป็นอันหลุดพ้นจากความรับผิดต่อนางติ๋มแล้ว ตามมาตรา 441

ท กรณีที่นายช่างได้รับความเสียหายแก่ร่างกายนั้น นายแจ๋วจะอ้างความหลุดพ้นเพราะได้ชดใช้ค่าสินไหมทดแทนให้แก่นางติ๋มไปแล้วนั้นไม่ได้ เพราะมาตรา 441 มีเงื่อนไขว่าต้องเป็นกรณีที่ “สังหาริมทรัพย์” ได้รับความเสียหายเท่านั้น ไม่รวมถึงความเสียหายกรณีที่มีคนเจ็บหรือตาย

ข้อ 3. นายสิงห์กับนายสาไม่ถูกกันมาก่อน วันเกิดเหตุขณะที่นายสิงห์ยืนอยู่ริมหน้าต่างชั้นสองบ้านของนายสิงห์เอง เห็นนายสาเดินมานายสิงห์ใช้มือผลักบานหน้าต่างตกลงมาถูกศีรษะนายสาได้รับบาดเจ็บ ให้ท่านวินิจฉัยว่านายสิงห์ต้องรับผิดในทางละเมิดหรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 420 บัญญัติว่า “ผู้ใดจงใจหรือประมาทเลินเล่อ ทำต่อบุคคลอื่นโดยผิดกฎหมายให้เขาเสียหายถึงแก่ชีวิตก็ดี แก่ร่างกายก็ดี อนามัยก็ดี เสรีภาพก็ดี ทรัพย์สินหรือสิทธิอย่างหนึ่งอย่างใดก็ดี ท่านว่าผู้นั้นทำละเมิดจำต้องใช้ค่าสินไหมทดแทนเพื่อการนั้น”

มาตรา 434 บัญญัติว่า “ถ้าความเสียหายเกิดขึ้นเพราะเหตุที่โรงเรียนหรือสิ่งปลูกสร้างอย่างอื่นก่อสร้างไว้ชำรุด บกพร่องก็ดี หรือบำรุงรักษาไม่เพียงพอก็ดี ท่านว่าผู้ครองโรงเรือนหรือสิ่งปลูกสร้างนั้น ๆ จำต้องใช้ค่าสินไหมทดแทน แต่ถ้าผู้ครองได้ใช้ความระมัดระวังตามสมควรเพื่อปัดป้องมิให้เกิดเสียหาย ฉะนั้นแล้วท่านว่าผู้เป็นเจ้าของจำต้องใช้ค่าสินไหมทดแทน”

กรณีตามปัญหา การที่นายสิงห์ใช้มือผลักบานหน้าต่างตกลงมาถูกศีรษะนายสาได้รับบาดเจ็บ การกระทำของนายสิงห์เป็นการกระทำโดยรู้ถึงความเสียหายที่จะเกิดขึ้นจึงถือว่าเป็นการจงใจ การกระทำของนายสิงห์จึงเป็นละเมิดตาม ป.พ.พ. มาตรา 420

กรณีนี้มิใช่ความรับผิดตามมาตรา 434 เพราะการที่จะเป็นความรับผิดตามมาตรา 434 เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นจะต้องไม่มีการจงใจหรือไม่มีการประมาทเลินเล่อ ถ้าเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นมีการจงใจหรือมีการประมาทเลินเล่อเข้ามาเกี่ยวข้องจะต้องใช้มาตรา 420 จะนำมาตรา 434 มาใช้ไม่ได้

สรุป นายสิงห์ต้องรับผิดทางละเมิด ตามมาตรา 420

ข้อ 4. (ก) นายแดงประมาทเลินเล่อเป็นเหตุให้ไฟไหม้บ้านที่นายขาวเช่าจากนายฟ้า แดงเข้าใจโดยสุจริตว่านายขาวเป็นเจ้าของบ้านจึงใช้ค่าสินไหมทดแทนแก่นายขาวไป 200,000 บาท ต่อมานายฟ้าเจ้าของบ้านที่แท้จริงมาฟ้องเรียกค่าสินไหมทดแทนจากนายแดง ให้ท่านวินิจฉัยว่า นายแดงต้องรับผิดต่อนายฟ้าหรือไม่ เพราะเหตุใด

(ข)     นายเอกลักรถยนต์ของนายโทไปแล้ว 5 วัน และกำลังจะนำรถเดินทางไปต่างประเทศ นายตรีซึ่งเป็นเพื่อนกับนายโทรู้ข่าวจะขอให้เจ้าหน้าที่ช่วยเหลือก็ไม่ทันการณ์ นายตรีจึงใช้กำลังติดตามเอารถกลับคืนมาให้นายโทเป็นเหตุให้นายเอกได้รับความเสียหาย ดังนี้ นายตรีจะต้องรับผิดใช้ค่าสินไหมทดแทนให้แก่นายเอกหรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

(ก) ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 441 บัญญัติว่า “ถ้าบุคคลจำต้องใช้ค่าสินไหมทดแทนเพื่อความเสียหายอย่างใด ๆ เพราะเอาสังหาริมทรัพย์ของเขาไปก็ดี หรือเพราะทำของเขาให้บุบสลายก็ดี เมื่อใช้ค่าสินไหมทดแทนให้แก่บุคคลซึ่งเป็นผู้ครองทรัพย์นั้นอยู่ในขณะที่เอาไป หรือขณะที่ทำให้บุบสลายนั้นแล้ว ท่านว่าเป็นอันหลุดพ้นไปเพราะการที่ได้ใช้ให้เช่นนั้น แม้กระทั่งบุคคลภายนอกจะเป็นเจ้าของทรัพย์หรือมีสิทธิอย่างอื่นเหนือทรัพย์นั้น เว้นแต่สิทธิของบุคคลภายนอกเช่นนั้นจะเป็นที่รู้อยู่แก่ตน หรือมิได้รู้เพราะความประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรงของตน”

กรณีตามปัญหา การที่แดงใช้ค่าสินไหมทดแทนให้แก่นายขาวไป แดงย่อมไม่หลุดพ้นจากความรับผิด ตามมาตรา 441 เนื่องจาก บ้านเป็นอสังหาริมทรัพย์จึงไม่ต้องด้วยหลักเกณฑ์ตามมาตรา 441 ดังนั้นเมื่อนายฟ้าเจ้าของบ้านที่แท้จริงมาฟ้องเรียกค่าสินไหมทดแทนจากนายแดง นายแดงต้องรับผิดต่อนายฟ้า

สรุป นายแดงต้องรับผิดต่อนายฟ้า

(ข) ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 451 บัญญัติว่า “บุคคลใช้กำลังเพื่อป้องกันสิทธิของตน ถ้าตามพฤติการณ์จะขอให้ศาลหรือเจ้าหน้าที่ช่วยเหลือให้ทันท่วงทีไม่ได้ และถ้ามิได้ทำในทันใด ภัยมีอยู่ด้วยการที่ตนจะได้สมดังสิทธินั้นจะต้องประวิงไปมาก หรือถึงแก่สาบสูญได้ไซร้ ท่านว่าบุคคลนั้นหาต้องรับผิดใช้ค่าสินไหมทดแทนไม่”

กรณีตามปัญหา การที่นายตรีใช้กำลังติดตามเอารถกลับคืนมาเป็นเหตุให้นายเอกได้รับความเสียหาย นายตรีจะต้องรับผิดใช้ค่าสินไหมทดแทนให้แก่นายเอก เพราะการกระทำของนายตรีไม่ได้รับนิรโทษกรรมตามมาตรา 451 การที่จะได้รับนิรโทษกรรมตามมาตรา 451 จะต้องเป็นการใช้กำลังเพื่อป้องกันสิทธิของตนเองเท่านั้น ไม่รวมถึงการป้องกันสิทธิของผู้อื่น

สรุป นายตรีต้องรับผิดต่อนายเอก

การสอบไล่ภาค  1  ปีการศึกษา  2542

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW2003 

กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยละเมิด จัดการงานนอกสั่ง ลาภมิควรได้

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วนมี  4  ข้อ

ข้อ 1. แอ๊วเป็นลูกจ้างแมวทำหน้าที่ขับรถรับส่งสินค้าในร้านค้าของแมว วันหนึ่งแมวสั่งให้แอ๊วไปลักรถยนต์ของติ๋ม เพื่อไปขายต่อให้กับแอ๊ดตามที่ตกลงกันแต่ตำรวจจับแอ๊วได้ขณะที่แอ๊วได้เข็นรถยนต์ของติ๋มทิ้งลงเหวเพื่อ ทำลายหลักฐานเนื่องจากกลัวความผิดหลังจากที่ได้ลักรถยนต์มาแล้ว ต่อมาติ๋มได้ฟ้องร้องเรียกค่าสินไหม ทดแทนฐานละเมิดให้แมว แอ๊ว และแอ๊ดร่วมกันรับผิด หากปรากฏว่า

1. แอ๊วปฏิเสธความรับผิดโดยอ้างว่าตนได้ปฏิบัติตามคำสั่งของนายจ้าง แอ๊วจึงไม่ต้องรับผิด เพราะได้รับนิรโทษกรรม

2.     แมวปฏิเสธว่าแอ๊วกระทำละเมิดนอกทางการที่จ้าง แมวจึงไม่ต้องรับผิด

3. แอ๊ดปฏิเสธว่าตนไม่ต้องรับผิด เพราะตนยังมิได้แตะต้องหรือเข้าเกี่ยวข้องกับรถยนต์ของติ๋มแต่อย่างใด

ดังนี้ ให้ท่านวินิจฉัยว่าข้อแก้ตัวของบุคคลทั้งสามดังกล่าวฟังขึ้นหรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ     หลักกฎหมาย     ป.พ..พ.มาตรา 420, 425, 432 และ 449

วินิจฉัย     การกระทำของบุคคลทั้งสามเป็นการกระทำละเมิดร่วมกัน โดยการแบ่งหน้าที่กันทำ แต่ได้ร่วมใจร่วมกายในการทำให้เกิดความเสียหายแก่บุคคลร่วมกันมาตั้งแต่ต้น ตามมาตรา 420 ประกอบมาตรา 432 วรรคแรก และวรรคสอง ดังนั้น บุคคลทั้งสามจึงต้องรับผิดร่วมกันต่อผู้เสียหาย คือติ๋ม ตามมาตรา 432 วรรคแรก

1. ข้อแก้ตัวของแอ๊วฟังไม่ขึ้น เพราะเหตุว่าการกระทำของแอ๊วไม่อาจอ้างนิรโทษกรรม ตามมาตรา 449 ที่ว่าเป็นการกระทำตามคำสังอันชอบด้วยกฎหมาย เพราะแมวไม่ใช่เจ้าพนักงานผู้มีอำนาจสั่งได้ตาม ความหมายในมาตรา 449

2. ข้อแก้ตัวของแมวฟังไม่ขึ้น เพราะเหตุว่าความรับผิดของแมวมิใช่เป็นความรับผิดฐานละเมิดในฐานะ ที่เป็นนายจ้างของลูกจ้างผู้กระทำละเมิดตามมาตรา 425 แต่หากเป็นความรับผิดในฐานะผู้ร่วมกระทำละเมิด ตามมาตรา 432 จึงไม่มีกรณีที่จะอ้างเหตุผลในมาตรา 425 เพี่อยกขึ้นเป็นข้อแก้ตัวแต่อย่างใด

3. ข้อแก้ตัวของแอ๊ดฟังไม่ขึ้น เพราะเหตุว่า แอ๊ดเป็นผู้ร่วมกระทำละเมิดอีกผู้หนึ่งในเหตุการณ์นี้ด้วย เพราะแอ๊ดได้ตกลงกับแมวรับซื้อรถยนต์ที่ลักมาแล้ว จึงถือได้ว่าเป็นผู้ร่วมกันกระทำละเมิด ตามมาตรา 432 วรรคสอง และต้องรับผิดร่วมกันกับผู้ร่วมกระทำละเมิดอื่น ๆ ด้วย ตามมาตรา 432

ข้อ 2. นายจอห์นนี่เป็นนักศึกษาหัวรุนแรงต้องการให้รัฐบาลเห็นความสำคัญของประชาธิปไตยมาก ๆ จึงได้เข้าไปใน รัฐสภา พร้อมกับใช้ปืนขู่นายห้างทองซึ่งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรคนหนึ่ง เพื่อจับไว้เป็นตัวประกัน นายห้างทองเห็นว่านายจอห์นนี่เป็นคนดีและมีเลือดประชาธิปไตยเข้มข้นเช่นเดียวกับตน จึงได้ยินยอมให้ นายจอห์นนี่จับไว้เป็นตัวประกัน

ระหว่างที่ถูกควบคุมตัวไว้เป็นประกันนายจอห์นนี่เกิดอาการเครียด อย่างมากจนเพ้อไม่รู้สึกตัว และไม่สามารถควบคุมสติไว้ได้ จึงได้ทำลูกระเบิดหล่นลงพื้น เกิดการระเบิด อย่างรุนแรง ทำให้นายห้างทองถึงแก่ความตายทันที

ดังนี้ ให้ท่านวินิจฉัยว่า นายจอห์นนี่กระทำละเมิด ต่อนายห้างทองในการทำให้เสียหาย 

1) แก่เสรีภาพ และ 

2) แก่ชีวิต หรือไม่ อย่างไร

ธงคำตอบ    หลักฎหมาย    ป.พ.พ.มาตรา 420 และหลักสุภาษิตกฎหมายเรื่อง “ความยินยอม”

วินิจฉัย อ้างหลักเกณฑ์การกระทำละเมิด ตามมาตรา 420

การกระทำของนายจอห์นนี่ไม่เป็นการทำละเมิดต่อเสรีภาพของนายห้างทอง เพราะเป็นการกระทำ ที่ได้รับความยินยอมจากนายห้างทอง และเป็นความยินยอมที่ใช้อ้างเพื่อไม่ต้องมีความผิดเพื่อละเมิดได้ ตามหลักสุภาษิตกฎหมายที่ว่า “ความยินยอมทำให้ไม่เป็นละเมิด” (Volenti non fit injuria) และ การกระทำของนายจอห์นนี่ก็ไม่เป็นการทำละเมิดต่อชีวิตของนายห้างทองด้วยเพราะความเสียหายที่เกิดขึ้น จากเหตุที่นายจอห์นนี่มิได้มี “การกระทำ” เนื่องจากนายจอห์นนี่ไม่รู้สำนึกในการกระทำในขณะนั้น คำว่า “การกระทำ” ที่กฎหมายถือว่าเป็นการกระทำนั้น หมายถึงการกระทำโดยรู้สำนึกในการกระทำเมื่อนายจอห์นนี่ ไม่รู้สำนึกในขณะนั้น จึงขาดหลักเกณฑ์ที่ว่าผู้ก่อความเสียหายต้องมีการกระทำ จึงถือว่าไม่มีการทำละเมิด

        (หากนักศึกษาตอบมาตรา 437 เรื่อง ความรับผิดของผู้ครองทรัพย์อันตรายโดยไม่ตอบ เรื่อง “การกระทำ” ตามมาตรา 420 ถือว่าไม่ได้คะแนน เพราะข้อสอบถามว่า “มีการกระทำละเมิด” หรือไม่ ไม่ได้ถามว่า “มีความ รับผิด” หรือไม่

ข้อ 3.      นายหนึ่งขับรถจักรยานยนต์ไปตามถนนโดยมีนายสองเป็นคนซ้อนท้าย พอถึงที่เกิดเหตุนายสิงห์ขับรถด้วย ความประมาทเลินเล่อชนรถจักรยานยนต์ของนายหนึ่ง ปรากฏว่านายหนึ่งสลบไปในระหว่างที่นายหนึ่ง สลบไปนั้น นาฬิกาแว่นตาของนายหนึ่งมูลค่า 5000 บาทสูญหายไป ต่อมานายหนึ่งถูกส่งตัวไปรักษาตัวที่ โรงพยาบาล เสียค่าใช้จ่ายไป 10,000 บาท จึงหายเป็นปกติ ส่วนนายสองซึ่งเป็นคนซ้อนท้ายถึงแก่ความตาย ข้อเท็จจริงได้ความว่า นายสองอยู่กินด้วยกันฉันท์สามีภริยากับนางสีโดยไม่ได้จดทะเบียน มีบุตรคนหนึ่งคือ เด็กชายแดง ในขณะที่เด็กชายแดงเกิดใหม่ ๆ นั้น นายสองยินยอมให้เด็กชายแดงใช้นามสกุล พร้อมทั้ง อุปการะเลี้ยงดูเด็กชายแดงตลอดมา ให้ตอบคำถามดังต่อไปนี้

(1)     นายหนึ่งจะฟ้องเรียกค่าเสียหายในกรณีแว่นตานาฬิกาสูญหายไป ได้หรือไม่ เพราะเหตุใด

(2)     นายหนึ่งจะฟ้องเรียกค่ารักษาพยาบาลจากนายสิงห์ได้หรือไม่ เพราะเหตุใด

(3) เด็กชายแดงจะฟ้องเรียกค่าปลงศพจากนายสิงห์ได้หรือไม่ เพราะเหตุใด

(4)     เด็กชายแดงจะฟ้องเรียกค่าขาดไร้อุปการะจากนายสิงห์ได้หรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ     ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 438 วรรคสอง บัญญัติว่า

“อนึ่ง ค่าสินไหมทดแทนนั้น ได้แก่การคืนทรัพย์สินอันผู้เสียหายต้องเสียไปเพราะละเมิด หรือ ใช้ราคาทรัพย์สินนั้น รวมทั้งค่าเสียหายอันจะพึงบังคับให้ใช้เพื่อความเสียหายอย่างใด ๆ อันได้ก่อขึ้นนั้นด้วย

มาตรา 443 บัญญัติว่า “ในกรณีทำให้เขาถึงตายนั้น ค่าสินไหมทดแทนได้แก่ ค่าปลงศพ รวมทั้งค่า ใช้จ่ายอันจำเป็นอย่างอื่น ๆ อีกด้วย

ถ้ามิตายในทันที ค่าสินไหมทดแทนได้แก่ค่ารักษาพยาบาล รวมทั้งค่าเสียหายที่ต้องขาดประโยชน์ทำมาหาได้ เพราะไม่สามารถประกอบการงานนั้นด้วย

ถ้าว่าเหตุที่ตายลงนั้นทำให้บุคคลคนหนึ่งคนใดต้องขาดไร้อุปการะตามกฎหมายไปด้วยไซร้ ท่านว่าบุคคล คนนั้น ชอบที่จะได้รับค่าสินไหมทดแทนเพื่อการนั้น”

มาตรา 444 บัญญัติว่า “ในกรณีทำให้เสียแก่ร่างกายหรืออนามัยนั้น ผู้ต้องเสียหายชอบที่จะได้ชดใช้ ค่าใช้จ่ายอันตนต้องเสียไป และค่าเสียหายเพื่อการที่เสียความสามารถประกอบการงานสิ้นเชิงหรือแต่บางส่วน ทั้งในเวลาปัจจุบันนั้นและในอนาคตด้วย”

(1) กรณีตามปัญหา นายหนึ่งฟ้องเรียกค่าเสียหายในกรณีแว่นตานาฬิกาสูญหายได้ โดยถือว่าเป็นค่า เสียหายอันจะพึงบังคับให้ใช้เพื่อความเสียหายใด ๆ ที่ก่อให้เกิดขึ้น ตามมาตรา 438 วรรคสอง เพราะเป็น ความเสียหายที่เป็นผลโดยตรงจากการละเมิด และเป็นความเสียหายที่ไม่ไกลกว่าเหตุ (เทียบฎีกา 1576/2506)

(2) กรณีตามปัญหา นายหนึ่งฟ้องเรียกค่ารักษาพยาบาลจากนายสิงห์ได้ ตามมาตรา 444 โดยถือว่า ค่ารักษาพยาบาลจำนวน 10,000 บาท ถือว่าเป็นค่าใช้จ่ายอันตนต้องเสียไป

(3) กรณีตามปัญหา เด็กชายแดงเป็นบุตรที่เกิดจากนายสอง และนางสี โดยไม่ได้จดทะเบียน จึงถือว่าเป็นบุตรนอกกฎหมาย แต่การที่นายสองยินยอมให้เด็กชายแดงใช้นามสกุลและอุปการะ เลี้ยงดู เด็กชายแดงตลอดมา จึงถือว่าเด็กชายแดงเป็นบุตรนอกกฎหมายที่บิดารับรองแล้วโดยพฤติการณ์ ตาม ป.พ.พ.มาตรา 1627 ส่งผลให้ถือว่าเป็นทายาทตามมาตรา 1629 (1) ดังนั้น เด็กชายแดงจึงฟ้องเรียก ค่าปลงศพจากนายสิงห์ได้ ตามมาตรา 443 วรรคแรก (เทียบฎีกาที่ 14/2517)

(4)    กรณีตามปัญหา เด็กชายแดงฟ้องเรียกค่าขาดไร้อุปการะจากนายสิงห์ไม่ได้ เนื่องจากเด็กชายแดง เป็นบุตรที่ไม่ชอบด้วยกฎหมาย (เทียบฎีกาที่ 508/2519)

ข้อ 4. นายเอกกับนายโทเป็นเพื่อนกัน วันเกิดเหตุนายเอกขับรถไปที่บ้านของนายโท โดยจอดรถไว้ที่โรงรถ ขณะนั้นลิงของ นายแดงลอบเข้าไปในรถของนายเอกแล้วกัดเบาะรถยนต์ของนายเอกได้รับความเสียหาย ให้ตอบคำถามดังต่อไปนี้

(1)     นายแดงต้องรับผิดใช้ค่าสินไหมทดแทนให้แก่นายเอกหรือไม่ เพราะเหตุใด

(2)     นายเอกจะจับลิงของนายแดงยึดไว้เป็นประกันค่าสินไหมทดแทนได้หรือไม่ เพราะเหตุใด

(3)     นายโทจะจับลิงของนายแดงยึดไว้เป็นประกันค่าสินไหมทดแทนได้หรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ     ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 433 บัญญัติว่า “ถ้าความเสียหายเกิดขึ้นเพราะสัตว์ ท่านว่าเจ้าของสัตว์หรือบุคคลผู้รับเลี้ยงรับรักษาไว้แทนเจ้าของจำต้องใช้ค่าสินไหมทดแทนให้แก่ฝ่ายที่ ต้องเสียหายเพื่อความเสียหายอย่างใด ๆ อันเกิดแต่สัตว์นั้น…………“

มาตรา 452 บัญญัติว่า “ผู้ครองอสังหาริมทรัพย์ชอบที่จะจับสัตว์ของผู้อื่นอันเข้ามาทำความเสียหาย ในอสังหาริมทรัพย์นั้น และยึดไว้เป็นประกันค่าสินไหมทดแทน อันจะพึงใช้แก่ตนได้ และถ้าเป็นการจำเป็น โดยพฤติการณ์ แม้จะฆ่าสัตว์นั้นเสีย ก็ชอบที่จะทำได้”

(1) กรณีตามปัญหา การที่ลิงของนายแดงลอบเข้าไปในรถของนายเอกแล้วกัดเบาะรถยนต์ ได้รับความเสียหายนั้น ถือได้ว่าความเสียหายเกิดขึ้นเพราะสัตว์ ดังนั้นนายแดงซึ่งเป็นเจ้าของสัตว์ ต้องรับผิดต่อนายเอก ตามมาตรา 4433

(2) กรณีตามปัญหา นายเอกจะจับลิงของนายแดงยึดไว้เป็นประกันค่าสินไหมทดแทนจากนายแดง ไม่ได้ เพราะนายเอกไม่ใช่ผู้ครองอสังหาริมทรัพย์

(3) กรณีตามปัญหา นายโทจะจับลิงของนายแดงยึดไว้เป็นประกันค่าสินไหมทดแทนจากนายแดงไม่ได้ เพราะลิงของนายแดงไม่ได้ทำความเสียหายต่อนายโทแต่ประการใด จึงไม่มีค่าสินไหมทดแทนอันจะพึงใช้ แก่นายโท

การสอบซ่อมภาค  1  ปีการศึกษา  2549

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW2003 

กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยละเมิด จัดการงานนอกสั่ง ลาภมิควรได้

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วนมี  4  ข้อ

ข้อ  1  ไก่แก้วอายุ  12  ปี  เป็นบุตรของแก้วใจ  วันเกิดเหตุ  ไก่แก้วไปเรียนหนังสือที่โรงเรียนแห่งหนึ่งและเกิดความไม่พอใจไข่ขาว  จึงเดินไปตบหน้าไข่ขาวซึ่งเป็นเพื่อนนักเรียนด้วยกัน  ไข่ขาวหลบ  จึงเสียหลักไปชนกุ้งแก้ว  ทำให้กุ้งแก้วตกลงไปในเรือของปูนิ่ม  เรือของปูนิ่มจึงคว่ำ  และปูนิ่มจมน้ำตาย  ดังนี้ให้ท่านวินิจฉัยว่าใครบ้างต้องรับผิดในความตายของปูนิ่ม

ธงคำตอบ

มาตรา  420  ผู้ใดจงใจหรือประมาทเลินเล่อ  ทำต่อบุคคลอื่นโดยผิดกฎหมายให้เขาเสียหายถึงแก่ชีวิตก็ดี  แก่ร่างกายก็ดี  เสรีภาพก็ดี ทรัพย์สินหรือสิทธิอย่างหนึ่งอย่างใดก็ดี  ท่านว่าผู้นั้นทำละเมิดจำต้องใช้ค่าสินไหมทดแทนเพื่อการนั้น

มาตรา  429  บุคคลใดแม้ไร้ความสามารถเพราะเหตุเป็นผู้เยาว์หรือวิกลจริตก็ยังต้องรับผิดในผลที่ตนทำละเมิด  บิดามารดาหรือผู้อนุบาลของบุคคลเช่นว่านี้ย่อมต้องรับผิดร่วมกับเขาด้วย  เว้นแต่จะพิสูจน์ได้ว่าตนได้ใช้ความระมัดระวังตามสมควรแก่หน้าที่ดูแลซึ่งทำอยู่นั้น

วินิจฉัย

ไก่แก้วมีความผิดฐานทำละเมิดต่อไข่ขาว  เพราะเหตุว่าเข้าหลักเกณฑ์ของการกระทำอันเป็นการละเมิดตามมาตรา  420  ซึ่งมีหลักสำคัญว่าผู้ที่กระทำละเมิดนั้น

1       เป็นบุคคลที่มี  “การกระทำ”  โดยรู้สำนึกและได้กระทำโดยการเคลื่อนไหวร่างกายหรือโดยการงดเว้นก็ได้

2       ทำต่อผู้อื่นโดยผิดกฎหมาย

3       มีความเสียหาย (ชีวิต  ร่างกาย  อนามัย  เสรีภาพ  ทรัพย์สิน  หรือสิทธิ)

4       ผลที่เกิดขึ้นสัมพันธ์กับการกระทำ

ดังนั้น  การที่ไข่ขาวหลบจากการตบหน้าของไก่แก้ว  และทำให้เกิดผลตามมาคือปูนิ่มถึงแก่ความตายนั้น  เป็นผลที่เกิดขึ้นจากการก่อเหตุแรกของไก่แก้วแล้ว  ถือว่าผลที่เกิดขึ้นสัมพันธ์กับการกระทำ (ถ้าอ้างเรื่องนิรโทษกรรมถูกหักคะแนน  เพราะไม่ใช่เรื่องนิรโทษกรรม)

เมื่อไก่แก้วได้กระทำละเมิดต่อปูนิ่ม  แก้วใจซึ่งเป็นมารดาของไก่แก้วบุตรผู้เยาว์ย่อมต้องร่วมรับผิดกับไก่แก้วด้วย  ตามมาตรา  429  เพราะเหตุว่าบิดามารดามีหน้าที่ควบคุมเลี้ยงดูผู้เยาว์  อีกทั้งกฎหมายยังให้อำนาจบิดามารดาในการใช้อำนาจปกครอง  ซึ่งทำให้ผู้เยาว์ต้องอยู่ในความเชื่อฟังคำสั่งด้วย  อนึ่งคำว่า  “บิดามารดา”  ตามมาตรา  429  นี้หมายถึง  บิดามารดาโดยชอบด้วยกฎหมายเท่านั้น  และตามกฎหมาย  มารดาย่อมเป็นมารดาโดยชอบด้วยกฎหมายของบุตรเสมอ  ดังนั้นเมื่อไก่แก้วบุตรผู้เยาว์ทำละเมิดแล้ว  แก้วใจมารดาจึงต้องร่วมรับผิดในผลแห่งละเมิดนั้นด้วย

สรุป  ไก่แก้วต้องรับผิดฐานละเมิดต่อปูนิ่ม  ตามมาตรา  420  และแก้วใจต้องรับผิดร่วมกับไก่แก้วด้วย  ตามมาตรา  429

ข้อ  2  นายชัยเป็นเจ้าของรถจักรยานยนต์  วันเกิดเหตุนายชัยสั่งให้นายชิดน้องชายของตนขับรถจักรยานยนต์ไปส่งสินค้า  ระหว่างทางกลับร้านค้าของนายชัย  นายชิดขับรถด้วยความเร็วสูงจึงชนนายชอบขาหัก  ดังนี้ให้ท่านวินิจฉัยว่า

(ก)  นายชอบจะเรียกให้ใครรับผิดชดใช้ค่าสินไหมทดแทนได้บ้าง

(ข)  เด็กหญิงตุ๊กตา  ซึ่งเป็นน้องสาวคนเดียวของนายชอบซึ่งเคยได้รับเงินอุปการะเลี้ยงดูจากนายชอบทุกๆเดือนๆละ  2,000  บาท  จะเรียกค่าขาดไร้อุปการะจากใครได้บ้างหรือไม่  อย่างไร

ธงคำตอบ

มาตรา  420  ผู้ใดจงใจหรือประมาทเลินเล่อ  ทำต่อบุคคลอื่นโดยผิดกฎหมายให้เขาเสียหายถึงแก่ชีวิตก็ดี  แก่ร่างกายก็ดี  เสรีภาพก็ดี ทรัพย์สินหรือสิทธิอย่างหนึ่งอย่างใดก็ดี  ท่านว่าผู้นั้นทำละเมิดจำต้องใช้ค่าสินไหมทดแทนเพื่อการนั้น

มาตรา  425  นายจ้างต้องร่วมกันรับผิดกับลูกจ้างในผลแห่งละเมิด  ซึ่งลูกจ้างได้กระทำไปในทางการที่จ้างนั้น

มาตรา  427  บทบัญญัติในมาตราทั้งสองก่อนนั้น  ท่านให้ใช้บังคับแก่ตัวการและตัวแทนด้วยโดยอนุโลม

มาตรา  437  บุคคลใดครอบครองหรือควบคุมดูแลยานพาหนะ  อย่างใดๆอันเดินด้วยกำลังเครื่องจักรกลบุคคลนั้นจะต้องรับผิดชอบเพื่อการอันเกิดแต่ยานพาหนะนั้น  เว้นแต่จะพิสูจน์ได้ว่าการเสียหายนั้นเกิดแต่เหตุสุดวิสัยหรือเกิดเพราะความผิดของผู้ต้องเสียหายนั้นเอง

ความข้อนี้ให้ใช้บังคับได้ตลอดถึงผู้มีไว้ในครอบครองของตน  ซึ่งทรัพย์อันเป็นของเกิดอันตรายได้โดยสภาพหรือโดยความมุ่งหมายที่จะใช้หรือโดยอาการกลไกของทรัพย์นั้นด้วย

มาตรา  443  ในกรณีทำให้เขาถึงตายนั้น  ค่าสินไหมทดแทนได้แก่  ค่าปลงศพ  รวมทั้งค่าใช้จ่ายอันจำเป็นอย่างอื่นๆอีกด้วย

ถ้ามิได้ตายในทันที  ค่าสินไหมทดแทนได้แก่ค่ารักษาพยาบาล  รวมทั้งค่าเสียหายที่ต้องขาดประโยชน์ทำมาหาได้เพราะไม่สามารถประกอบการงานนั้นด้วย

ถ้าว่าเหตุที่ตายลงนั้นทำให้บุคคลหนึ่งคนใดต้องขาดไร้อุปการะตามกฎหมายไปด้วยไซร้  ท่านว่า  บุคคลคนนั้นชอบที่จะได้รับค่าสินไหมทดแทนเพื่อการนั้น

วินิจฉัย

(ก)  นายชิดขับรถชนนายชอบขาหัก  เป็นการกระทำละเมิดต่อนายชอบตามมาตรา  420  ถือว่าเป็นความรับผิดเพื่อละเมิดอันเกิดจากการกระทำของตนเอง  (ไม่ใช่กรณีที่เป็นความเสียหายอันเกิดจากยานพาหนะอันเดินด้วยกำลังเครื่องจักรกลตามมาตรา  437  ถ้าตอบมาให้หักคะแนน)

เมื่อนายชิดทำละเมิดต่อผู้อื่นในขอบอำนาจของตัวแทน  กล่าวคือ  ได้กระทำละเมิดโดยที่ไปทำการงานแทนผู้อื่นคือนายชัย  นายชัยในฐานะตัวการจึงต้องร่วมรับผิดกับตัวแทนด้วยตามมาตรา  427  ประกอบมาตรา  425  ดังนั้นนายชอบจึงมีสิทธิเรียกร้องให้นายชัยและนายชิดร่วมกันรับผิดได้

(ข)  เมื่อมีความเสียหายเกิดขึ้น  ผู้เสียหายย่อมเป็นผู้มีสิทธิเรียกร้องค่าสินไหมทดแทน  คนอื่นไม่มีสิทธิ  ยกเว้นกรณีที่ผู้เสียหายถึงแก่ความตายไปแล้วตามมาตรา  443  หรือกรณีที่เป็นการเรียกค่าขาดแรงงานตามมาตรา  445  ดังนั้นเด็กหญิงตุ๊กตาจึงไม่มีสิทธิแต่อย่างใด นอกจากนั้นการเรียกค่าขาดไร้อุปการะเป็นสิทธิตามมาตรา  443  ซึ่งกฎหมายกำหนดให้เรียกได้ในกรณีที่ผู้เสียหายถึงแก่ความตายเท่านั้น  เมื่อนายชอบยังมีชีวิตอยู่แม้เด็กหญิงตุ๊กตาจะขาดการอุปการะเลี้ยงดูตามความเป็นจริง  ก็ไม่มีสิทธิเรียกร้องแต่ประการใด  อีกทั้งข้อเท็จจริงปรากฏว่าเด็กหญิงตุ๊กตาเป็นเพียงน้องสาวของนายชอบซึ่งกฎหมายครอบครัวมิได้กำหนดหน้าที่ให้พี่ต้องอุปการะเลี้ยงดูน้องแต่อย่างใด  ดังนั้นถึงแม้ว่านายชอบจะถึงแก่ความตาย  เด็กหญิงตุ๊กตาก็เรียกไม่ได้อยู่ดี

สรุป

(ก)  นายชอบสามารถเรียกให้นายชิดรับผิดฐานละเมิด  ตามมาตรา  420  และสามารถเรียกให้นายชัยร่วมรับผิดกับนายชิดได้  ตามมาตรา 427  ประกอบมาตรา  425

(ข)  เด็กหญิงตุ๊กตาไม่สามารถเรียกค่าขาดไร้อุปการะได้

ข้อ  3  นายสิงห์ไม่พอใจนายสาด้วยเหตุหลายประการ  นายสิงห์จึงเอารถยนต์ของนายแสงขับไล่ชนนายสา  นายสาวิ่งหนี  นายสิงห์ขับรถยนต์ไล่ตาม  นายสาเห็นจวนตัวจะหลบก็หลบไม่ทัน  จึงใช้ปืนยิงยางรถยนต์ที่นายสิงห์ขับอยู่เป็นเหตุให้ยางรถยนต์เสียหายต้องเสียค่าซ่อมไปเป็นจำนวน  1,000  บาท  ดังนี้  นายสิงห์และนายสาจะต้องรับผิดต่อนายแสงหรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

มาตรา  449  บุคคลใดเมื่อกระทำการป้องกันโดยชอบด้วยกฎหมายก็ดี  กระทำตามคำสั่งอันชอบด้วยกฎหมายก็ดี  หากก่อให้เกิดความเสียหายแก่ผู้อื่นไซร้  ท่านว่าบุคคลนั้นหาต้องรับผิดใช้ค่าสินไหมทดแทนไม่

ผู้ต้องเสียหายอาจเรียกค่าสินไหมทดแทนจากผู้เป็นต้นเหตุให้ต้องป้องกันโดยชอบด้วยกฎหมายหรือจากบุคคลผู้ให้คำสั่งโดยละเมิดนั้นก็ได้

มาตรา  450  วรรคท้าย  ถ้าบุคคลทำบุบสลาย  หรือทำลายทรัพย์สิ่งหนึ่งสิ่งใด  เพื่อจะป้องกันสิทธิของตน  หรือของบุคคลภายนอกจากภยันตรายอันมีมาโดยฉุกเฉินเพราะตัวทรัพย์นั้นเองเป็นเหตุ  บุคคลเช่นว่านี้หาต้องรับผิดใช้ค่าสินไหมทดแทนไม่  หากว่าความเสียหายนั้นไม่เกินสมควรแก่เหตุ  แต่ถ้าภยันตรายนั้นเกิดขึ้นเพราะความผิดของบุคคลนั้นเองแล้ว  ท่านว่าจำต้องรับผิดใช้ค่าสินไหมทดแทนให้

วินิจฉัย

การที่นายสิงห็เอารถยนต์ของนายแสงขับไล่ชนนายสา  ถือได้ว่านายสิงห์ใช้รถยนต์เป็นเครื่องมือทำละเมิด  เมื่อนายสายิงยางรถยนต์จึงไม่เข้าหลักเกณฑ์นิรโทษกรรมตามมาตรา  450  วรรคสาม  เพราะภยันตรายนั้นมิใช่ภยันตรายที่เกิดขึ้นเพราะตัวทรัพย์นั้นเองเป็นเหตุ  แต่ภยันตรายนั้นเกิดขึ้นจากการกระทำของบุคคลคอนายสิงห์

แต่การที่นายสายิงยางรถยนต์ของนายแสงเสียหาย  เป็นการป้องกันสิทธิของตนให้พ้นจากภยันตราย  ซึ่งเกิดจากการประทุษร้ายอันละเมิดกฎหมายและเป็นภยันตรายที่ใกล้จะถึง  การกระทำของนายสาจึงเป็นการป้องกันโดยชอบด้วยกฎหมาย  นายสาได้รับนิรโทษกรรมตามมาตรา  449  นายสาจึงไม่ต้องรับผิดชดใช้ค่าสินไหมทดแทนแก่นายแสง

นายแสงซึ่งเป็นผู้เสียหายเรียกค่าสินไหมทดแทนจากนายสิงห์ผู้เป็นต้นเหตุให้ต้องป้องกันโดยชอบด้วยกฎหมายได้ตามมาตรา  449  วรรคสอง

สรุป  นายสาไม่ต้องรับผิด  ได้รับนิรโทษกรรมตามมาตรา  449

นายสิงห์ต้องรับผิดในฐานะผู้เป็นต้นเหตุให้ต้องป้องกันโดยชอบด้วยกฎหมาย  ตามมาตรา  449  วรรคสอง

ข้อ  4  นายมั่งมีได้ทำสัญญาจ้างนายอนาถามาเป็นพนักงานขับรถแบ็กโฮ  และจ้างนายยากจนมาเป็นกรรมกรขนวัสดุก่อสร้างและฉาบปูน วันเกิดเหตุนายอนาถาป่วยไม่สามารถมาทำงานได้  นายมั่งมีจึงมีคำสั่งให้นายยากจนไปขับรถแบ็กโฮแทนนายอนาถา  เพราะเห็นว่านายยากจนเคยขับรถแบ็กโฮมาก่อน  ปรากฏว่าในขณะที่นายมั่งมีได้นั่งไปในรถแบ็กโฮที่นายยากจนเป็นคนขับนั้น  หัวตักดินของรถแบ็กโฮได้เกิดหักและหล่นทับนายเงินลูกจ้างคนงานถึงแก่ความตาย  ถ้าปรากฏว่าก่อนตายนายเงินต้องเข้ารักษาพยาบาลที่โรงพยาบาลเอกชนแห่งหนึ่งเสียค่าใช้จ่ายเป็นเงินถึง  200,000  บาท นายทองอายุ  21  ปี  บุตรบุญธรรมนายเงินจะมีสิทธิเรียกเงินค่ารักษาพยาบาล  ค่าปลงศพ และค่าขาดไร้อุปการะจากใครได้บ้างหรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

มาตรา  420  ผู้ใดจงใจหรือประมาทเลินเล่อ  ทำต่อบุคคลอื่นโดยผิดกฎหมายให้เขาเสียหายถึงแก่ชีวิตก็ดี  แก่ร่างกายก็ดี  เสรีภาพก็ดี ทรัพย์สินหรือสิทธิอย่างหนึ่งอย่างใดก็ดี  ท่านว่าผู้นั้นทำละเมิดจำต้องใช้ค่าสินไหมทดแทนเพื่อการนั้น

มาตรา  425  นายจ้างต้องร่วมกันรับผิดกับลูกจ้างในผลแห่งละเมิด  ซึ่งลูกจ้างได้กระทำไปในทางการที่จ้างนั้น

มาตรา  437  บุคคลใดครอบครองหรือควบคุมดูแลยานพาหนะ  อย่างใดๆอันเดินด้วยกำลังเครื่องจักรกลบุคคลนั้นจะต้องรับผิดชอบเพื่อการอันเกิดแต่ยานพาหนะนั้น  เว้นแต่จะพิสูจน์ได้ว่าการเสียหายนั้นเกิดแต่เหตุสุดวิสัยหรือเกิดเพราะความผิดของผู้ต้องเสียหายนั้นเอง

ความข้อนี้ให้ใช้บังคับได้ตลอดถึงผู้มีไว้ในครอบครองของตน  ซึ่งทรัพย์อันเป็นของเกิดอันตรายได้โดยสภาพหรือโดยความมุ่งหมายที่จะใช้หรือโดยอาการกลไกของทรัพย์นั้นด้วย

มาตรา  443  ในกรณีทำให้เขาถึงตายนั้น  ค่าสินไหมทดแทนได้แก่  ค่าปลงศพ  รวมทั้งค่าใช้จ่ายอันจำเป็นอย่างอื่นๆอีกด้วย

ถ้ามิได้ตายในทันที  ค่าสินไหมทดแทนได้แก่ค่ารักษาพยาบาล  รวมทั้งค่าเสียหายที่ต้องขาดประโยชน์ทำมาหาได้เพราะไม่สามารถประกอบการงานนั้นด้วย

ถ้าว่าเหตุที่ตายลงนั้นทำให้บุคคลหนึ่งคนใดต้องขาดไร้อุปการะตามกฎหมายไปด้วยไซร้  ท่านว่า  บุคคลคนนั้นชอบที่จะได้รับค่าสินไหมทดแทนเพื่อการนั้น

วินิจฉัย

ในกรณีที่มีความเสียหายเกิดขึ้นจากยานพาหนะอันเดินด้วยกำลังเครื่องจักรกล  บุคคลผู้ครอบครองและหรือผู้ควบคุมยานพาหนะในขณะนั้นจะต้องรับผิดในความเสียหายนั้น  เว้นแต่ความเสียหายนั้นเกิดขึ้นจากเหตุสุดวิสัยหรือเกิดจากความผิดของผู้เสียหายเอง 

กรณีที่ต้องวินิจฉัยประการแรกมีว่า  นายยากจนต้องรับผิดในความเสียหายต่อนายเงินหรือไม่  เห็นว่า  ขณะเกิดเหตุนายยากจนเป็นผู้ขับรถแบ็กโฮถือว่าเป็นผู้ควบคุมยานพาหนะในขณะที่เกิดความเสียหาย  แม้ข้อเท็จจริงไม่ปรากฏว่าความเสียหายเกิดจากการกระทำโดยจงใจหรือประมาทเลินเล่อของนายยากจน  ตามมาตรา  420  ดังนั้นนายยากจนในฐานะผู้ขับเป็นผู้ควบคุมจึงต้องรับผิดตามบทสันนิษฐานของกฎหมายตามมาตรา  437  วรรคแรก

กรณีที่ต้องวินิจฉัยในประการที่สองมีว่า  นายมั่งมีนายจ้างและเป็นเจ้าของรถแบ็กโฮต้องร่วมรับผิดกับนายยากจนลูกจ้างหรือไม่  เห็นว่า  วันเกิดเหตุ  นายมั่งมีได้ออกคำสั่งให้นายยากจนลูกจ้างไปขับรถแบ็กโฮแทนนายอนาถา  ถือว่าการขับรถแบ็กโฮของนายยากจนเป็นการกระทำในทางการที่จ้าง  ดังนั้นเมื่อนายยากจนต้องรับผิดฐานละเมิดในทางการที่จ้าง  นายมั่งมีนายจ้างจึงต้องเข้ามาร่วมรับผิดกับนายยากจนลูกจ้าง  ตามมาตรา  425  และเมื่อปรากฏว่านายมั่งมีได้ร่วมนั่งไปในรถแบ็กโฮด้วย  นายมั่งมีเจ้าของรถเป็นผู้ครอบครองก็ต้องร่วมรับผิดตามมาตรา  437  วรรคแรก  อีกสถานะหนึ่งด้วย

กรณีที่ต้องวินิจฉัยประการสุดท้ายมีว่า  นายทองอายุ  21  ปี  บุตรบุญธรรมของนายเงินผู้ตายมีสิทธิฟ้องเรียกค่ารักษาพยาบาล  ค่าปลงศพ และค่าขาดไร้อุปการะหรือไม่  เห็นว่า  ผู้มีสิทธิในการเรียกค่ารักษาพยาบาลก่อนตายได้แก่ผู้ที่มีหน้าที่ในการอุปการะเลี้ยงดูผู้ป่วยที่ถูกกระทำละเมิดถึงตาย  ตาม  ป.พ.พ.  ว่าด้วยครอบครัว  กรณีตามปัญหานายทองเป็นบุตรบุญธรรมมีหน้าที่ต้องอุปการะเลี้ยงดูนายเงินผู้รับบุตรบุญธรรม  ตามมาตรา  1598/28  วรรคสอง  ที่ให้นำบทบัญญัติลักษณะ  2  หมวด  2  ว่าด้วยบิดามารดากับบุตรมาใช้ระหว่างบุตรบุญธรรมและผู้รับบุตรบุญธรรม  ตามมาตรา  1563  ดังนั้นนายทองจึงมีสิทธิฟ้องเรียกค่ารักษาพยาบาล  200,000  บาท  จกนายยากจนและนายมั่งมีได้ตามมาตรา  443  วรรคสอง  กรณีค่าปลงศพ  ผู้มีสิทธิเรียกร้องได้แก่ทายาทของผู้ตายและ  ตามมาตรา  1627  ให้สิทธิแก่บุตรบุญธรรมในการรับมรดกของผู้รับบุตรบุญธรรมในฐานะผู้สืบสันดานตามมาตรา  1629 (1)  ดังนั้นนายทองบุตรบุญธรรมจึงมีสิทธิเรียกค่าปลงศพได้  เพราะเป็นทายาทนายเงินผู้ตายตามมาตรา  443  วรรคแรก  ส่วนกรณีของค่าขาดไร้อุปการะตามกฎหมาย  ผู้มีสิทธิเรียกคือผู้ที่ขาดไร้อุปการะตามกฎหมายครอบครัว  กรณีตามปัญหา  เมื่อนายทองเป็นบุตรบุญธรรมแต่มีอายุ  21  ปี  ซึ่งบรรลุนิติภาวะตามกฎหมายแล้ว  นายเงินผู้ถูกกระทำละเมิดถึงแก่ความตายซึ่งเป็นผู้รับบุตรบุญธรรม  จึงหาได้มีหน้าที่ที่ต้องอุปการะเลี้ยงดูนายทองบุตรบุญธรรมอีกต่อไป  เว้นแต่จะปรากฏว่านายทองทุพพลภาพ  และไม่สามารถหาเลี้ยงตนเองได้ตามมาตรา  1564  ประกอบมาตรา  1598/28  วรรคสอง ดังนั้นนายทองบุตรบุญธรรมจึงเรียกค่าขาดไร้อุปการะไม่ได้เพราะบรรลุนิติภาวะแล้ว

สรุป 

(1) นายยากจน  ต้องรับผิดในฐานะผู้ควบคุมยานพาหนะอันเดินด้วยกำลังเครื่องจักรกลตามมาตรา  437

(2) นายมั่งมีนายจ้างและเจ้าของรถต้องรับผิดในฐานะนายจ้างตามมาตรา  425  และฐานะผู้ครอบครองยานพาหนะตามาตรา  437  ด้วย

(3) นายทองบุตรบุญธรรมนายเงินผู้ถูกกระทำละเมิดถึงตาย  มีสิทธิฟ้องเรียกค่ารักษาพยาบาลค่าปลงศพได้  แต่เรียกค่าขาดไร้อุปการะไม่ได้ตามมาตรา  443

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน  มี  4  ข้อ

ข้อ  1  หนึ่งถูกฟ้องขับไล่ออกจากเขตที่ดินของสอง  จึงได้ว่าจ้างให้สามไปลอบวางเพลิงเผาบ้านของสอง  ทำให้สองถูกไฟลวกหน้าเสียโฉม  สี่ซึ่งเป็นลูกจ้างของสองรู้สึกโกรธแทนนายจ้าง  คืนวันหนึ่งสี่เห็นว่าหนึ่งขับรถอยู่  จึงได้ท้าให้ขับรถแข่งด้วย  ขณะที่ทั้งสองแข่งกันอยู่นั้น  หนึ่งได้พุ่งเข้าชนท้ายรถยนต์ของสามที่กำลังขับอยู่บนถนนและไม่ได้เปิดไฟหน้ารถและท้ายรถไว้    ทำให้เกิดเพลิงไหม้รถยนต์ของหนึ่งและของสามเสียหาย  และทำให้สามบาดเจ็บสาหัสถึงขั้นไม่สามารถทำงานต่อไปได้อีกตลอดชีวิต

ดังนี้ให้ท่านวินิจฉัยว่า

(ก)  สองจะเรียกร้องให้สามและหนึ่งร่วมรับผิดชดใช้ค่าสินไหมทดแทนจากการที่ตนต้องเสียบุคลิกภาพใบหน้าเสียโฉมอันเป็นความทุกข์ทรมานได้หรือไม่  อย่างไร

(ข)  หนึ่งจะเรียกร้องให้สองร่วมรับผิดกับสี่ในความเสียหายอันเกิดกับรถยนต์ของตนได้หรือไม่  อย่างไร

การสอบไล่ภาค  2  ปีการศึกษา  2549

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW2003 

กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยละเมิด จัดการงานนอกสั่ง ลาภมิควรได้

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วนมี  4  ข้อ

ข้อ  1  นายประกิตมีภริยาแล้ว  แต่ไปมีความสัมพันธ์ฉันชู้สาวกับนางสาวเปมิกา  ทำให้นางสาวไปรยาเพื่อนของภริยานายประกิต  เกิดความรู้สึกเจ็บร้อนแทนเพื่อน  วันหนึ่งนางสาวไปรยาซึ่งเป็นพยาบาลได้ฉีดยาใส่นายประกิต  ทำให้นายประกิตกลายเป็นคนวิกลจริตไม่รู้สึกตัวและไม่รู้จักตัวเอง  แต่ได้วิ่งเข้าทำร้ายนายใหญ่จนได้รับบาดเจ็บสาหัสและกำลังจะแทงซ้ำ  นายใหญ่จึงพังประตูบ้านของนายน้อยเพื่อหลบหนีจากนายประกิต

ดังนี้ให้ท่านวินิจฉัยว่า

(ก)  นายใหญ่จะเรียกให้นายประกิตรับผิดฐานละเมิดต่อตนได้หรือไม่  อย่างไร

(ข)  นายน้อยจะเรียกให้นายใหญ่รับผิดฐานละเมิดทำให้ประตูบ้านของตนพังเสียหายได้หรือไม่  อย่างไร

ธงคำตอบ

มาตรา  420  ผู้ใดจงใจหรือประมาทเลินเล่อ  ทำต่อบุคคลอื่นโดยผิดกฎหมายให้เขาเสียหายถึงแก่ชีวิตก็ดี  แก่ร่างกายก็ดี  เสรีภาพก็ดี ทรัพย์สินหรือสิทธิอย่างหนึ่งอย่างใดก็ดี  ท่านว่าผู้นั้นทำละเมิดจำต้องใช้ค่าสินไหมทดแทนเพื่อการนั้น

มาตรา  450  ถ้าบุคคลทำบุบสลาย  หรือทำลายทรัพย์สิ่งหนึ่งสิ่งใด  เพื่อจะบำบัดปัดป้องภยันตรายซึ่งมีมาเป็นสาธารณะ  โดยฉุกเฉิน ท่านว่าไม่จำต้องใช้ค่าสินไหมทดแทน  หากความเสียหายนั้นไม่เกินสมควรแก่เหตุภยันตราย

ถ้าบุคคลทำบุบสลาย  หรือทำลายทรัพย์สิ่งหนึ่งสิ่งใด  เพื่อจะบำบัดปัดป้องภยันตรายอันมีแก่เอกชนโดยฉุกเฉิน  ผู้นั้นจะต้องใช้คืนทรัพย์นั้น

(ก)  นายใหญ่จะเรียกให้นายประกิต  รับผิดฐานละเมิดไม่ได้  เพราะขาดหลักเกณฑ์ตามมาตรา  420  ในเรื่องของการกระทำเพราะคำว่า  “การกระทำ”  ตามกฎหมายนั้น  ต้องเป็นการเคลื่อนไหวร่างกาย  (กระทำ)  หรือไม่เคลื่อนไหวร่างกาย  (งดเว้นกระทำ)  โดยรู้สำนึกในการกระทำ  เมื่อนายประกิตไม่รู้สึกตัวและไม่รู้จักตัวเอง  จึงไม่ใช่การรู้สำนึก  กฎหมายยังไม่ถือว่าเป็นการกระทำ  นายประกิตจึงยังไม่ได้มีการกระทำอันเป็นการละเมิด

(ข)  นายน้อยเรียกให้นายใหญ่รับผิดฐานละเมิดทำให้ประตูบ้านของตนพังเสียหายได้  ตามมาตรา  420  แต่นายใหญ่ก็สามารถยกเรื่องนิรโทษกรรมตามมาตรา  450  วรรคสอง  ขึ้นมาต่อสู้นายน้อยได้  โดยอ้างว่าการทำให้ประตูบ้านของนายน้อยพังเป็นการกระทำเพื่อป้องกันภัยฉุกเฉินที่มีมาแต่เอกชน  ซึ่งจะทำให้นายใหญ่ไม่ต้องรับผิดชดใช้ค่าสินไหมทดแทน  เพียงแต่ให้ใช้คืนทรัพย์คือประตู  ถ้าคืนประตูไม่ได้ก็ใช้ราคาแทนการคืนทรัพย์ (ข้อเท็จจริงไม่ใช่เป็นเรื่องที่นายใหญ่ได้รับภัยที่มีคนทำละเมิด  เพราะนายประกิตไม่ได้มีการกระทำอันเป็นการละเมิดจึงไม่ใช่กรณีอ้างนิรโทษกรรมตามมาตรา  449)

สรุป 

(ก)  นายใหญ่จะเรียกให้นายประกิตรับผิดฐานละเมิดไม่ได้ตามมาตรา  420

(ข)  นายน้อยเรียกให้นายใหญ่รับผิดฐานละเมิดได้ตามมาตรา  420  แต่นายใหญ่อ้างนิรโทษกรรมได้ตามมาตรา  450  วรรคสอง 

ข้อ  2  นายแก้วสั่งให้นายทองหลานชายของตนขับรถจักรยานยนต์ไปส่งลูกค้า  ระหว่างทางกลับร้านค้าของนายแก้ว  นายทองเห็นว่าเลยเวลางานนานแล้วจึงขับรถด้วยความเร็วสูงและเสียหลักพุ่งเข้าชนนายเงิน  นายเงินจึงหลบและเสียหลักไปชนนายเยี่ยม  ทำให้นายเยี่ยมหกล้มขาหัก  ดังนี้ให้ท่านวินิจฉัยว่า

(ก)  นายเยี่ยมจะเรียกให้ใครรับผิดชดใช้ค่าสินไหมทดแทนได้บ้าง

(ข)  เด็กชายตุ๊กเป็นบุตรนอกกฎหมายของนายเยี่ยม  และเคยได้รับเงินอุปการะเลี้ยงดูจากนายเยี่ยมทุกเดือน  จะเรียกค่าขาดไร้อุปการะจากใครได้บ้างหรือไม่  อย่างไร

ธงคำตอบ

มาตรา  420  ผู้ใดจงใจหรือประมาทเลินเล่อ  ทำต่อบุคคลอื่นโดยผิดกฎหมายให้เขาเสียหายถึงแก่ชีวิตก็ดี  แก่ร่างกายก็ดี  เสรีภาพก็ดี ทรัพย์สินหรือสิทธิอย่างหนึ่งอย่างใดก็ดี  ท่านว่าผู้นั้นทำละเมิดจำต้องใช้ค่าสินไหมทดแทนเพื่อการนั้น

มาตรา  425  นายจ้างต้องร่วมกันรับผิดกับลูกจ้างในผลแห่งละเมิด  ซึ่งลูกจ้างได้กระทำไปในทางการที่จ้างนั้น

มาตรา  427  บทบัญญัติในมาตราทั้งสองก่อนนั้น  ท่านให้ใช้บังคับแก่ตัวการและตัวแทนด้วยโดยอนุโลม

มาตรา  443  ในกรณีทำให้เขาถึงตายนั้น  ค่าสินไหมทดแทนได้แก่  ค่าปลงศพ  รวมทั้งค่าใช้จ่ายอันจำเป็นอย่างอื่นๆอีกด้วย

ถ้ามิได้ตายในทันที  ค่าสินไหมทดแทนได้แก่ค่ารักษาพยาบาล  รวมทั้งค่าเสียหายที่ต้องขาดประโยชน์ทำมาหาได้เพราะไม่สามารถประกอบการงานนั้นด้วย

ถ้าว่าเหตุที่ตายลงนั้นทำให้บุคคลหนึ่งคนใดต้องขาดไร้อุปการะตามกฎหมายไปด้วยไซร้  ท่านว่า  บุคคลคนนั้นชอบที่จะได้รับค่าสินไหมทดแทนเพื่อการนั้น

วินิจฉัย

(ก)  นายทองมีความผิดฐานกระทำละเมิดต่อนายเยี่ยม  เพราะเหตุว่าเข้าหลักเกณฑ์ของการกระทำอันเป็นการละเมิดตามมาตรา  420  ซึ่งมีหลักสำคัญว่าผู้ที่กระทำละเมิดนั้นต้องเป็นบุคคลธรรมดาหรือนิติบุคคลที่มี  “การกระทำ”  โดยรู้สำนึก  (ได้กระทำโดยเคลื่อนไหวร่างกายหรือโดยการงดเว้นก็ได้)  ทำต่อผู้อื่นโดยผิดกฎหมาย  มีความเสียหาย  และผลที่เกิดขึ้นต้องมีความสัมพันธ์กับการกระทำ

การที่นายเงินหลบจากการถูกนายทองขับรถชน  และทำให้เกิดผลตามมาคือ  นายเยี่ยมหกล้มขาหักนั้น  เป็นผลที่เกิดขึ้นจากการก่อเหตุแรกของนายทอง  (ขับรถด้วยความเร็วสูง)  จึงถือว่าผลหรือความเสียหายที่เกิดขึ้นมีความสัมพันธ์กับการกระทำของนายทองที่ได้กระทำโดยประมาทเลินเล่อและโดยผิดกฎหมาย (เน้นการวินิจฉัยโดยใช้หลักความสัมพันธ์ระหว่างการกระทำและผลไม่ใช่เรื่องนิรโทษกรรม  ถ้าอ้างมาให้หักคะแนน)

เมื่อนายทองได้กระทำละเมิดต่อนายเยี่ยม  นายแก้วซึ่งเป็นตัวการของนายทองในการทำงานให้แก่ตนในขอบอำนาจตัวแทน  ย่อมต้องร่วมรับผิดกับนายทองในฐานะตัวการด้วยตามมาตรา  427  นายเยี่ยมจึงมีสิทธิเรียกร้องให้นายทองและนายแก้วร่วมกันรับผิดได้  แต่นายเยี่ยมเรียกร้องให้นายเงินรับผิดไม่ได้  เพราะนายเงินไม่ได้มีการกระทำอันเป็นการละเมิดตามมาตรา  420  แต่อย่างใด  (ขาดหลักเกณฑ์  คือ  ไม่ได้จงใจหรือประมาทเลินเล่อ)

(ข)  การเรียกค่าสินไหมทดแทนในค่าขาดไร้อุปการะ  ตามมาตรา  443  ซึ่งกฎหมายกำหนดให้เรียกร้องได้นั้นต้องเป็นกรณีที่มีเหตุละเมิดและเกิดความเสียหายให้ผู้เสียหายถึงแก่ความตายเท่านั้น  กรณีเพียงแต่เสียหายร่างกาย  ถึงแม้ว่าจะถึงขั้นทุพพลภาพ  ก็ใช้สิทธิเรียกค่าขาดไร้อุปการะตามมาตรา  443  ไม่ได้  ข้อเท็จจริงตามโจทย์  นายเยี่ยมซึ่งเป็นผู้เสียหายไม่ถึงแก่ความตายเพียงแค่ขาหัก  จึงไม่มีใครจะสามารถเรียกค่าขาดไร้อุปการะเลี้ยงดูตามความเป็นจริง  ก็ไม่มีสิทธิเรียกร้อง  เพราะเด็กชายตุ๊กก็เป็นเพียงบุตรนอกกฎหมาย  ซึ่งกฎหมายครอบครัวมิได้กำหนดหน้าที่ให้บิดาที่ไม่ชอบด้วยกฎหมายนั้นต้องอุปการะเลี้ยงดูบุตรนอกกฎหมายแต่อย่างใด  ดังนั้นถึงแม้ว่านายเยี่ยมจะถึงแก่ความตาย  เด็กชายตุ๊กก็เรียกค่าขาดไร้อุปการะไม่ได้อยู่ดี

สรุป

(ก)  นายเยี่ยมสามารถเรียกให้นายทองรับผิดฐานละเมิดได้ตามมาตรา  420  และเรียกให้นายแก้วตัวการของนายทองรับผิดได้ตามมาตรา  427  แต่จะเรียกให้นายเงินรับผิดฐานละเมิดไม่ได้

(ข)  ด.ช.ตุ๊ก  เรียกค่าขาดไร้อุปการะไม่ได้ตามมาตรา  443  วรรคท้าย

ข้อ  3  นายเด่นอายุ  18  ปี  เป็นบุตรที่เกิดจากการอยู่กินร่วมกันฉันสามีภริยาระหว่างนายดังและนางสาวดวงโดยนายเด่นใช้นามสกุลนายดัง  และนายดนัยพี่ชายของนายเด่นจดทะเบียนรับนายเด่นไปเป็นบุตรบุญธรรม  วันเกิดเหตุพันตำรวจเอกอรุณออกตรวจพื้นที่เห็นนายมืดกับพวกขับรถยนต์แข่งกันในถนนหลวง  แต่ไม่เข้าจับกุมเพราะคิดว่าพวกนี้เป็นคนไม่มีอนาคตตายได้ก็ดี  ปรากฏว่าระหว่างการขับแข่งขันกันด้วยความเร็วทำให้ไปชนรถจักรยานที่นายดังขี่มาเป็นเหตุให้นายดังล้มลงนอนสลบไป  นายมืดหันกลับมาดูเห็นนายดังนอนสลบอยู่แต่ไม่จอดรถลงมาช่วยและขับแข่งต่อไป  ในที่สุดนายดังทนพิษบาดแผลไม่ไหวถึงแก่ความตายในเวลาต่อมา

(1) พันตำรวจเอกอรุณ  และนายมืดกับพวก  จะต้องรับผิดในทางละเมิดหรือไม่  เพราะเหตุใด

(2) นายเด่นจะเรียกค่าปลงศพได้หรือไม่  เพราะเหตุใด

หมายเหตุ

ประมวลกฎหมายอาญา  มาตรา  157  บัญญัติว่า  ผู้ใดเป็นเจ้าพนักงาน  ปฏิบัติหรือละเว้นการปฏิบัติหน้าที่โดยมิชอบเพื่อให้เกิดความเสียหายแก่ผู้หนึ่งผู้ใด  หรือปฏิบัติหรือละเว้นการปฏิบัติหน้าที่โดยสุจริต  ต้องระวางโทษ…

มาตรา  374  บัญญัติว่า  ผู้ใดเห็นผู้อื่นตกอยู่ในภยันตรายแห่งชีวิต  ซึ่งตนอาจช่วยได้โดยไม่ควรกลัวอันตรายแก่ตนเองหรือผู้อื่น  แต่ไม่ช่วยตามความจำเป็นต้องระวางโทษ…

พระราชบัญญัติจราจรทางบก  พ.ศ.2522

มาตรา  78  วรรคแรก  บัญญัติว่า  ผู้ใดขับรถหรือขี่หรือควบคุมสัตว์ในทางซึ่งก่อให้เกิดความเสียหายแก่บุคคลหรือทรัพย์สินของผู้อื่นไม่ว่าจะเป็นความผิดของผู้ขับขี่หรือผู้ขี่หรือควบคุมสัตว์หรือไม่ก็ตาม  ต้องหยุดรถหรือสัตว์และให้ความช่วยเหลือตามสมควร  และพร้อมทั้งแสดงตัวและแจ้งเหตุต่อพนักงานเจ้าหน้าที่ที่ใกล้เคียง  ทันที  กับต้องแจ้งชื่อตัว  ชื่อสกุล  และที่อยู่ของตนและหมายเลขทะเบียนรถแก่ผู้ได้รับความเสียหายด้วย

ธงคำตอบ

มาตรา  420  ผู้ใดจงใจหรือประมาทเลินเล่อ  ทำต่อบุคคลอื่นโดยผิดกฎหมายให้เขาเสียหายถึงแก่ชีวิตก็ดี  แก่ร่างกายก็ดี  เสรีภาพก็ดี ทรัพย์สินหรือสิทธิอย่างหนึ่งอย่างใดก็ดี  ท่านว่าผู้นั้นทำละเมิดจำต้องใช้ค่าสินไหมทดแทนเพื่อการนั้น

มาตรา  438  ค่าสินไหมทดแทนจะพึงใช้โดยสถานใดเพียงใดนั้น  ให้ศาลวินิจฉัยตามควรแก่พฤติการณ์และความร้ายแรงแห่งละเมิด

อนึ่ง  ค่าสินไหมทดแทนนั้นได้แก่  การคืนทรัพย์สินอันผู้เสียหายต้องเสียไปเพราะละเมิด  หรือใช้ราคาทรัพย์สินนั้น  รวมทั้งค่าเสียหายอันจะพึงบังคับให้ใช้เพื่อความเสียหายอย่างใดๆอันได้ก่อขึ้นนั้นด้วย

มาตรา  443  ในกรณีทำให้เขาถึงตายนั้น  ค่าสินไหมทดแทนได้แก่  ค่าปลงศพ  รวมทั้งค่าใช้จ่ายอันจำเป็นอย่างอื่นๆอีกด้วย

วินิจฉัย

(1) การที่นายมืดกับพวกขับรถยนต์แข่งกันบนถนนหลวง  ทำให้ไปชนรถจักรยานที่นายดังขี่มา  เป็นเหตุให้นายดังล้มลงนอนสลบไป  นายมืดหันกลับมาดูเห็นนายดังนอนสลบอยู่แต่ไม่จอดรถลงมาช่วยและขับแข่งต่อไป  ในที่สุดนายดังทนพิษบาดแผลไม่ไหวถึงแก่ความตาย  เห็นว่า  การที่บุคคลใดจะมีความรับผิดในทางละเมิดจะต้องมี  “การกระทำ”  ซึ่งการกระทำมีทั้งการเคลื่อนไหวร่างกายและการไม่เคลื่อนไหวร่างกายโดยรู้สำนึก  ในส่วนการไม่เคลื่อนไหวร่างกายโดยรู้สำนึก  กล่าวคือ  “การงดเว้น”  ผู้กระทำต้องมีหน้าที่โดยเฉพาะเจาะจงในการป้องกันผลที่จะเกิดขึ้นนั้นด้วย

กรณีนายมืดกับพวกแข่งรถบนถนนหลวงเป็นการกระทำโดยประมาทปราศจากความระมัดระวัง  เป็นเหตุให้นายดังถึงแก่ความตายได้รับความเสียหายถึงชีวิต  จึงเป็นการกระทำอันเป็นการละเมิดต่อนายดัง  นายมืดต้องรับผิดในการชดใช้ค่าสินไหมทดแทนแก่นายดัง  ตาม ป.พ.พ.  มาตรา  420

ส่วนกรณีพันตำรวจเอกอรุณ  เห็นนายมืดกับพวกกระทำความผิดแต่ไม่เข้าจับกุม  เป็นเพียงการ  “ละเว้น”  การปฏิบัติหน้าที่ของเจ้าพนักงานเท่านั้น  หาใช่เป็นการงดเว้นหน้าที่โดยเฉพาะเจาะจงในการป้องกันผลที่จะเกิดขึ้นอันจะถือเป็นการกระทำไม่  อีกทั้งการปฏิบัติหน้าที่ของพันตำรวจเอกอรุณ  ก็ไม่มีความสัมพันธ์กับผลของการกระทำ  คือ  ความตายของนายดังแต่อย่างใด  ดังนั้นแม้จะมีความเสียหายเกิดขึ้นจากการกระทำความผิดของนายมืดกับพวก  พันตำรวจเอกอรุณก็หามีความรับผิดในทางละเมิดไม่  ตาม  ป.พ.พ.  มาตรา  420

(2) นายเด่นอายุ  18  ปี  เป็นบุตรที่เกิดจากการอยู่กินร่วมกันฉันสามีภริยาระหว่างนายดังและนางสาวดวง  โดยนายเด่นใช้นามสกุลนายดัง แต่เนื่องจากทั้งนายดังและนางสาวดวงมีฐานะยากจนจึงได้ยินยอมให้นายดนัยพี่ชายนายดังจดทะเบียนรับนายเด่น  ไปเป็นบุตรบุญธรรม  เห็นว่า  นายเด่นเป็นบุตรนอกกฎหมาย  (บิดาและมารดามิได้จดทะเบียนสมรส)  ของนายดัง  ผู้ถูกกระทำละเมิดถึงตาย  แต่นายดังได้ให้การรับรองโดยพฤตินัยคือให้ใช้นามสกุล  นายเด่นจึงมีฐานะเป็นผู้สืบสันดานเหมือนกับบุตรที่ชอบด้วยกฎหมาย  ถือได้ว่าเป็นทายาทของนายดัง  จึงเป็นผู้มีหน้าที่ในการจัดการศพของนายดังผู้ตาย  นายเด่นจึงมีสิทธิฟ้องเรียกค่าปลงศพจากผู้กระทำละเมิดได้  ตามมาตรา  443  วรรคแรก  แม้ว่านายเด่นจะได้เป็นบุตรบุญธรรมของนายดนัยแล้วก็ตาม  เพราะตามมาตรา  1598/28  วรรคแรก  มีหลักกฎหมายว่า “การจดทะเบียนรับบุตรบุญธรรม…  ไม่สูญสิทธิและหน้าที่ในครอบครัวที่ได้กำเนิดมา”  ดังนั้นนายเด่นจึงมีฐานะเป็นทายาทผู้มีสิทธิรับมรดกของนายดังในครอบครัวที่ได้กำเนิดมาได้อยู่

สรุป

(1) นายมืด  ต้องรับผิดในทางละเมิด  ส่วนพันตำรวจเอกอรุณ  ไม่มีความรับผิดในทางละเมิดตามมาตรา  420

(2) นายเด่นเป็นทายาทของนายดัง  มีสิทธิเรียกร้องค่าปลงศพได้ ตามมาตรา  443  วรรคแรก

ข้อ  4  นายเอกใช้ปืนยิงไปที่นายโท  กระสุนนัดแรกไม่ถูกนายโท  ขณะที่นายเอกกำลังจะยิงนัดที่สอง  นายโทใช้ไม้ตีไปที่ศีรษะนายเอก  ปรากฏว่าศีรษะนายเอกแตก  ไม้เท้าหักกระเด็นไปถูกตาของนายตรีบอดไปข้างหนึ่ง  ดังนี้

(1) นายโทต้องรับผิดต่อนายเอกหรือไม่  เพราะเหตุใด

(2) นายโทต้องรับผิดต่อนายตรีหรือไม่  เพราะเหตุใด

(3) นายเอกต้องรับผิดต่อนายตรีหรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

มาตรา  449  บุคคลใดเมื่อกระทำการป้องกันโดยชอบด้วยกฎหมายก็ดี  กระทำตามคำสั่งอันชอบด้วยกฎหมายก็ดี  หากก่อให้เกิดความเสียหายแก่ผู้อื่นไซร้  ท่านว่าบุคคลนั้นหาต้องรับผิดใช้ค่าสินไหมทดแทนไม่

ผู้ต้องเสียหายอาจเรียกค่าสินไหมทดแทนจากผู้เป็นต้นเหตุให้ต้องป้องกันโดยชอบด้วยกฎหมายหรือจากบุคคลผู้ให้คำสั่งโดยละเมิดนั้นก็ได้

วินิจฉัย

การที่นายเอกใช้ปืนยิงไปที่นายโท  กระสุนนัดแรกไม่ถูกนายโท  จึงเป็นการกระทำโดยจงใจ  ซึ่งทำต่อบุคคลอื่นโดยผิดกฎหมาย  ถือได้ว่าเป็นการกระทำอันเป็นละเมิด  ขณะที่นายเอกกำลังจะยิงนัดที่สอง  นายโทใช้ไม้ตีไปที่ศีรษะนายเอกแตก  ถือได้ว่าเป็นการป้องกันสิทธิของตนให้พ้นจากภยันตราย  ซึ่งเกิดจากการประทุษร้ายอันละเมิดกฎหมายและเป็นภยันตรายที่ใกล้จะถึง  การกระทำของนายโทจึงเป็นการป้องกันโดยชอบด้วยกฎหมาย  นายโทจึงได้รับนิรโทษกรรมตามมาตรา  449  นายโทไม่ต้องรับผิดต่อนายเอก

การที่ไม้หักกระเด็นไปถูกตาของนายตรีบอดไปข้างหนึ่ง  นายโทไม่ต้องรับผิดต่อนายตรี  เพราะเป็นการป้องกันโดยชอบด้วยกฎหมาย  แม้จะพลาดไปก็เป็นผลจากการป้องกันโดยชอบด้วยกฎหมาย  จึงได้รับนิรโทษกรรม  ตามมาตรา  449  วรรคแรก  ส่วนนายตรีผู้ได้รับความเสียหายสามารถเรียกค่าสินไหมทดแทนจากนายเอกผู้เป็นต้นเหตุให้ต้องป้องกันโดยชอบด้วยกฎหมายได้ตามมาตรา  449 วรรคสอง

สรุป

(1) นายโทไม่ต้องรับผิดต่อนายเอก

(2) นายโทไม่ต้องรับผิดต่อนายตรี

(3) นายเอกต้องรับผิดต่อนายตรี

การสอบไล่ภาคฤดูร้อน  ปีการศึกษา  2549

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW2003 

กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยละเมิด จัดการงานนอกสั่ง ลาภมิควรได้

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วนมี  4  ข้อ

ข้อ  1  แพรวาโกรธปัญญา  จึงได้นำรูปภาพของปัญญามาตัดต่อด้วยเครื่องคอมพิวเตอร์  โดยตั้งใจว่าจะนำไปเผยแพร่ว่าปัญญามีเพศสัมพันธ์กับบัวงาม  หลังจากจัดภาพเสร็จแล้ว  แพรวาได้เดินไปเข้าห้องน้ำน้ำหวานได้แอบเข้ามาในห้องของแพรวา  และได้เห็นภาพดังกล่าว

จึงได้ส่งภาพนั้นไปให้นุชดูทาง  E-mail  แล้วก็ออกจากห้องไป  เมื่อแพรวาออกมาจากห้องน้ำ เกิดเปลี่ยนใจไม่ส่งภาพนั้น  จึงทำการลบภาพนั้นออกไปจากเครื่องคอมพิวเตอร์  แล้วก็เข้านอน

หากนุชซึ่งได้รับภาพดังกล่าวจากการส่งทาง  E-mail  ของน้ำหวาน  นุชจึงส่งภาพต่อไปยังปลายรุ้ง  ปลายรุ้งซึ่งเป็นเพื่อนของบัวงามจึงส่งภาพเช่นว่านั้นไปให้บัวงาม  ทำให้ปัญญากับบัวงามโกรธมาก  ดังนี้

ให้ท่านวินิจฉัยว่า  บัวงามและปัญญาจะฟ้องร้องให้ใครรับผิดได้หรือไม่  อย่างไร

ธงคำตอบ

มาตรา  423  ผู้ใดกล่าวหรือไขข่าวแพร่หลายซึ่งข้อความอันฝ่าฝืนต่อความจริง  เป็นที่เสียหายแก่ชื่อเสียงหรือเกียรติคุณของบุคคลอื่นก็ดี  หรือเป็นที่เสียหายแก่ทางทำมาหาได้หรือทางเจริญของเขาโดยประการอื่นก็ดี  ท่านว่าผู้นั้นจะต้องใช้ค่าสินไหมทดแทนให้แก่เขาเพื่อความเสียหายอย่างใดๆ  อันเกิดแต่การนั้น  แม้ทั้งเมื่อตนมิได้รู้ว่าข้อความนั้นไม่จริง  แต่หากควรจะรู้ได้

ผู้ใดส่งข่าวสารอันตนมิได้รู้ว่าเป็นความไม่จริง  หากว่าตนเองหรือผู้รับข่าวสารนั้นมีทางได้เสียโดยชอบในการนั้นด้วยแล้ว  ท่านว่าเพียงที่ส่งข่าวสารเช่นนั้นหาทำให้ผู้นั้นต้องรับผิดใช้ค่าสินไหมทดแทนไม่

วินิจฉัย

บัวงามและปัญญาได้รับความเสียหายต่อชื่อเสียง  จากการเผยแพร่ภาพทาง  E-mail  ซึ่งภาพนั้นแพรวาได้จัดทำขึ้นแต่ไม่สามารถฟ้องแพรวาให้รับผิดฐานหมิ่นประมาททางแพ่งได้  เพราะขาดหลักเกณฑ์ตามมาตรา  423  ที่ว่าต้องเป็นการกระทำของแพรวาเองที่ทำให้แพร่หลายหรือล่วงรู้ถึงบุคคลที่สาม  และถึงแม้ว่าภาพดังกล่าวจะล่วงรู้ไปยังน้ำหวาน  แต่น้ำหวานก็ไม่ถือว่าเป็นบุคคลที่สาม  เพราะเป็นผู้แอบรู้เห็นโดยละเมิด

อย่างไรก็ดี  บัวงามและปัญญาสามารถเรียกร้องให้น้ำหวานรับผิดได้ตามมาตรา  423  ถึงแม้ว่าน้ำหวานจะไม่ได้เป็นผู้ตัดต่อภาพนั้นเอง  แต่น้ำหวานก็เป็นผู้เผยแพร่ภาพนั้นไปยังบุคคลที่สามคือ  นุช  และเมื่อภาพนั้นเป็นเรื่องไม่จริง  และทำให้บัวงามและปัญญาเสียหาย  น้ำหวานจึงต้องรับผิด

เมื่อนุชได้รับภาพดังกล่าวจากการส่ง  E-mail  ของน้ำหวาน  จึงส่งภาพต่อไปยังปลายรุ้ง  ดังนั้น  นุชจึงต้องรับผิดตามมาตรา  423  ด้วยเหตุผลเช่นเดียวกับน้ำหวาน

อย่างไรก็ดี  แม้ว่าปลายรุ้งจะส่งภาพดังกล่าวไปให้บัวงาม  ปลายรุ้งก็ไม่ต้องรับผิด  เพราะไม่ถือว่าเป็นการเผยแพร่ไปยังบุคคลที่สาม  เนื่องจากว่าบัวงามไม่ใช่บุคคลที่สาม  แต่เป็นคู่กรณีในความรับผิดฐานละเมิดด้วยการหมิ่นประมาทตามมาตรา  423  (ข้อเท็จจริงนี้ไม่ใช่เป็นเรื่องการอ้างการมีส่วนได้เสียในข่าวสารตามมาตรา  423  วรรคสอง  เพราะไม่ใช่ข้อแก้ตัวให้พ้นผิด  แต่เป็นเรื่องที่ไม่ต้องรับผิดอยู่แล้ว  เพราะขาดองค์ประกอบของคำว่าแพร่หลาย)

สรุป  บัวงามและปัญญาสามารถเรียกให้น้ำหวานและนุชรับผิดฐานหมิ่นประมาท  ตามมาตรา  423  ได้

ข้อ  2  หนุ่ยนายจ้างของอ้วน  สั่งให้อ้วนสร้างศาลากลางน้ำบนที่ดินของก้อย  โดยที่หนุ่ยรับจ้างสร้างจากสมชายทั้งที่รู้อยู่ว่าที่ดินแปลงนี้ไม่ได้เป็นของสมชาย  แต่แกล้งทำเป็นไม่รู้เพราะอยากได้ค่าจ้างส่วนสมชายก็คิดว่าหนุ่ยไม่รู้ว่าที่ดินไม่ใช่ของตน  แต่อ้วนไม่รู้ว่าเป็นที่ดินของใคร  เพียงทำตามคำสั่งของนายจ้างเท่านั้น

วันเกิดเหตุ  ระหว่างที่อ้วนกำลังปลูกศาลาอยู่นั้น  อ้วนได้ทำไม้แผ่นพลัดหลุดจากมือหล่นไปที่ต้นมะพร้าวของจ้อย  ทำให้ลูกมะพร้าวหล่นลงมาใส่รถยนต์ของจ้อยที่จอดอยู่ใต้ต้นไม้  พังเสียหายและบุตรบุญธรรมอายุ  2  ขวบของจ้อย  ซึ่งนั่งอยู่ในรถคันนั้นถึงแก่ความตาย

ดังนี้ให้ท่านวินิจฉัยว่า  ก้อยและจ้อยจะเรียกให้ใครรับผิดได้บ้าง

ธงคำตอบ

มาตรา  420  ผู้ใดจงใจหรือประมาทเลินเล่อ  ทำต่อบุคคลอื่นโดยผิดกฎหมายให้เขาเสียหายถึงแก่ชีวิตก็ดี  แก่ร่างกายก็ดี  เสรีภาพก็ดี ทรัพย์สินหรือสิทธิอย่างหนึ่งอย่างใดก็ดี  ท่านว่าผู้นั้นทำละเมิดจำต้องใช้ค่าสินไหมทดแทนเพื่อการนั้น

มาตรา  425  นายจ้างต้องร่วมกันรับผิดกับลูกจ้างในผลแห่งละเมิด  ซึ่งลูกจ้างได้กระทำไปในทางการที่จ้างนั้น

มาตรา  428  ผู้ว่าจ้างทำของไม่ต้องรับผิดเพื่อความเสียหายอันผู้รับจ้างได้ก่อให้เกิดขึ้นแก่บุคคลภายนอกในระหว่างทำการงานที่ว่าจ้างเว้นแต่ผู้ว่าจ้างจะเป็นผู้ผิดในส่วนการงานที่สั่งให้ทำ  หรือในคำสั่งที่ตนให้ไว้หรือในการเลือกหาผู้รับจ้าง

มาตรา  432  ถ้าบุคคลหลายคนก่อให้เกิดเสียหายแก่บุคคลอื่นโดยร่วมกันทำละเมิด  ท่านว่าบุคคลเหล่านั้นจะต้องร่วมกันรับผิดใช้ค่าสินไหมทดแทนเพื่อความเสียหายนั้น  ความข้อนี้ท่านให้ใช้ตลอดถึงกรณีที่ไม่สามารถสืบรู้ตัวได้แน่ว่าในจำนวนพวกที่ทำละเมิดร่วมกันนั้น  คนไหนเป็นผู้ก่อให้เกิดเสียหายนั้นด้วย

อนึ่ง  บุคคลผู้ยุยงส่งเสริมหรือช่วยเหลือต้องรับผิดร่วมกันใช้ค่าสินไหมทดแทนนั้น  ท่านว่าต่างต้องรับผิดเป็นส่วนเท่าๆกัน  เว้นแต่โดยพฤติการณ์  ศาลจะวินิจฉัยเป็นประการอื่น

วินิจฉัย

ประเด็นแรก  อ้วนสร้างศาลากลางน้ำบนที่ดินของก้อย  อ้วนจะต้องรับผิดต่อก้อยหรือไม่

ข้อเท็จจริงมีว่า  อ้วนทำตามคำสั่งของนายจ้างโดยไม่รู้ว่าที่ดินเป็นของใคร  ประเด็นสำคัญคือไม่ปรากฏว่าอ้วนจงใจหรือประมาทเลินเล่อทำให้ก้อยได้รับความเสียหาย  จึงขาดหลักเกณฑ์ในมาตรา  420  ที่ว่า  ผู้กระทำละเมิดให้เกิดความเสียหายนั้นต้องได้กระทำโดยจงใจหรือประมาทเลินเล่อด้วย  อ้วนจึงไม่ต้องรับผิดต่อก้อยแต่อย่างใด

ประเด็นที่สอง  การที่อ้วนสร้างศาลากลางน้ำบนที่ดินของก้อยนั้น  เป็นการทำงานตามที่นายจ้างมอบหมาย  หนุ่ยนายจ้างของอ้วนจะต้องรับผิดต่อก้อยหรือไม่

ข้อเท็จจริงมีว่า  หนุ่ยรู้ความจริงว่าที่ดินแปลงนี้ไม่ได้เป็นของสมชาย  แต่แกล้งทำเป็นไม่รู้  เพราะอยากได้ค่าจ้าง  ดังนั้นจึงถือได้ว่าหนุ่ยได้เป็นผู้กระทำละเมิดต่อก้อยตามมาตรา  420  โดยใช้อ้วนเป็นเครื่องมือในการทำละเมิด  (ไม่ใช่กรณีตามมาตรา  425  เพราะเมื่ออ้วนไม่ได้กระทำละเมิดต่อก้อยแล้ว  นายจ้างจึงไม่ต้องรับผิดกับลูกจ้างแต่อย่างใด)

ประเด็นที่สาม  สมชายว่าจ้างให้หนุ่ยสร้างศาลากลางน้ำบนที่ดินของก้อย  สมชายต้องรับผิดต่อก้อยหรือไม่  และต้องร่วมรับผิดกับหนุ่ยหรือไม่อย่างไร

ข้อเท็จจริงมีว่า  สมชายว่าจ้างหนุ่ยให้สร้างศาลาจึงเป็นสัญญาจ้างทำของ  สมชายเป็นผู้ว่าจ้างและหนุ่ยเป็นผู้รับจ้าง  ซึ่งโดยหลักแล้วมาตรา  428  กำหนดว่า  ผู้ว่าจ้างไม่ต้องรับผิดในความเสียหายอันผู้รับจ้างก่อให้เกิดขึ้นในระหว่างทำการงานที่ว่าจ้าง  อย่างไรก็ดี กฎหมายกำหนดข้อยกเว้นไว้ว่าผู้รับจ้างต้องรับผิดหากว่าเป็นผู้ผิดในส่วนของการงานที่สั่งให้ทำ  ดังนั้น  เมื่อการงานที่สั่งให้หนุ่ยทำเป็นการทำผิดเพราะจ้างให้สร้างศาลาบนที่ดินของผู้อื่น  สมชายผู้ว่าจ้างจึงต้องรับผิดต่อก้อยตามมาตรา  428

อย่างไรก็ดี  ความรับผิดของสมชายกับหนุ่ยไม่ใช่เป็นเรื่องความรับผิดร่วมกัน  เพราะมาตรา  428  ไม่ได้กำหนดให้รับผิดร่วมกัน  และไม่ใช่เป็นเรื่องการทำละเมิดร่วมกันตามมาตรา  432  เนื่องจากไม่ได้ร่วมใจร่วมกายกันทำละเมิด  เพราะสมชายเองก็คิดว่าหนุ่ยไม่รู้ว่าที่ดินไม่ใช่ของตน  (แต่ให้รับผิดอย่างลูกหนี้ร่วมได้  เพราะเป็นหนี้ที่ไม่อาจแบ่งแยกชำระกันได้ตามมาตรา  301 *  ในวงเล็บถ้าไม่ตอบก็ไม่หักคะแนน)

ประเด็นที่สี่  อ้วนต้องรับผิดต่อจ้อยหรือไม่

ข้อเท็จจริงมีว่า  อ้วนทำไม้แผ่นพลัดหลุดจากมือหล่นไปที่ต้นมะพร้าวของจ้อย  และทำให้รถของจ้อยเสียหาย  และบุตรบุญธรรมอายุ  2 ขวบของจ้อยถึงแก่ความตาย  จึงเป็นการกระทำโดยประมาทเลินเล่อ  ทำให้เกิดความเสียหายแก่ทรัพย์สินของจ้อย  และต่อชีวิตของบุตรบุญธรรมของจ้อย  อ้วนจึงต้องรับผิดต่อจ้อยตามมาตรา  420

ประเด็นที่ห้า  หนุ่ยนายจ้างของอ้วนจะต้องร่วมรับผิดกับอ้วนต่อก้อยในฐานะนายจ้างหรือไม่

เมื่อข้อเท็จจริงปรากฏชัดเจนว่า  อ้วนลูกจ้างเป็นผู้กระทำละเมิด  และได้กระทำละเมิดในทางการที่จ้าง  หนุ่ยจึงต้องร่วมรับผิดกับอ้วนด้วยตามมาตรา  425

ประเด็นที่หก  สมชายต้องร่วมรับผิดกับอ้วนด้วยหรือไม่

ข้อเท็จจริงมีว่า  สมชายเป็นผู้ว่าจ้างทำของ  หนุ่ยเป็นผู้รับจ้างทำของ  เมื่ออ้วนเป็นลูกจ้างของหนุ่ยเท่านั้น  อ้วนจึงไม่มีนิติสัมพันธ์ต่อสมชายแต่อย่างใด  แม้อ้วนจะทำละเมิดอันเนื่องมาจากการทำงานเพื่อประโยชน์ของสมชายก็ตาม

สรุป  ก้อยสามารถฟ้องหนุ่ยให้รับผิดได้ตามมาตรา  420  และฟ้องสมชายให้รับผิดได้ตามมาตรา  428  แต่ไม่สามารถฟ้องอ้วนได้  ส่วนจ้อยสามารถฟ้องอ้วนให้รับผิดได้ตามมาตรา  420  และฟ้องหนุ่ยให้ร่วมรับผิดกับลูกจ้างตามมาตรา  425  แต่จะฟ้องสมชายให้ร่วมรับผิดไม่ได้

ข้อ  3  จากข้อเท็จจริงในข้อ  2  กรณีที่บุตรบุญธรรมของจ้อยถึงแก่ความตาย  จ้อยจะเรียกค่าขาดไร้อุปการะและค่าปลงศพได้หรือไม่  อย่างไร  และในระหว่างจัดงานศพต้องขาดรายได้และเสียค่าจ้างคนเฝ้าบ้านของจ้อย  จ้อยจะเรียกค่าขาดรายได้และค่าจ้างนั้นได้หรือไม่  อย่างไร

กรณีรถยนต์เสียหายจนใช้การไม่ได้  จ้อยจะเรียกค่าเสียหายต่อทรัพย์ได้หรือไม่  หากว่ารถคันที่เสียหายไปนั้นเป็นรถที่จอดทิ้งไว้เฉยๆ  นานแล้ว  เพราะมีรถใช้หลายคัน  และจ้อยมีรถคันอื่นใช้อยู่แล้ว

ธงคำตอบ

มาตรา  438  ค่าสินไหมทดแทนจะพึงใช้โดยสถานใดเพียงใดนั้น  ให้ศาลวินิจฉัยตามควรแก่พฤติการณ์และความร้ายแรงแห่งละเมิด

อนึ่ง  ค่าสินไหมทดแทนนั้นได้แก่  การคืนทรัพย์สินอันผู้เสียหายต้องเสียไปเพราะละเมิด  หรือใช้ราคาทรัพย์สินนั้น  รวมทั้งค่าเสียหายอันจะพึงบังคับให้ใช้เพื่อความเสียหายอย่างใดๆอันได้ก่อขึ้นนั้นด้วย

มาตรา  443  ในกรณีทำให้เขาถึงตายนั้น  ค่าสินไหมทดแทนได้แก่  ค่าปลงศพ  รวมทั้งค่าใช้จ่ายอันจำเป็นอย่างอื่นๆอีกด้วย

ถ้ามิได้ตายในทันที  ค่าสินไหมทดแทนได้แก่ค่ารักษาพยาบาล  รวมทั้งค่าเสียหายที่ต้องขาดประโยชน์ทำมาหาได้เพราะไม่สามารถประกอบการงานนั้นด้วย

ถ้าว่าเหตุที่ตายลงนั้นทำให้บุคคลหนึ่งคนใดต้องขาดไร้อุปการะตามกฎหมายไปด้วยไซร้  ท่านว่า  บุคคลคนนั้นชอบที่จะได้รับค่าสินไหมทดแทนเพื่อการนั้น

วินิจฉัย

จ้อยจะเรียกค่าปลงศพไม่ได้  เพราะตามกฎหมายแล้ว  ผู้มีสิทธิเรียกร้องค่าปลงศพได้แก่ทายาทของผู้ตายตามกฎหมายมรดกเท่านั้น  เมื่อผู้รับบุตรบุญธรรมไม่ถือว่าเป็นทายาทของบุตรบุญธรรม  (มาตรา1598/29)  จึงไม่มีสิทธิเรียกค่าปลงศพตามมาตรา  443  วรรคแรก  แต่จ้อยมีสิทธิเรียกค่าขาดไร้อุปการะได้  ตามมาตรา  443  วรรคท้ายประกอบมาตรา  1598/28  วรรคสอง  (ฎ. 713/2517)  ส่วนค่าขาดรายได้และค่าจ้างคนเฝ้าบ้านของโจทก์ในระหว่างจัดงานศพเรียกไม่ได้  เพราะไม่ถือว่าเป็นค่าใช้จ่ายอันเกี่ยวเนื่องกับการปลงศพ  ตามมาตรา  443  วรรคแรก  (ฎ.  1437/2526)

กรณีรถยนต์เสียหายจนใช้การไม่ได้  จ้อยจะเรียกค่าเสียหายในความเสียหายต่อทรัพย์ได้  แม้ว่ารถคันที่เสียหายไปนั้นเป็นรถที่จอดทิ้งไว้เฉยๆนานแล้ว  เพราะมีรถใช้หลายคัน  และมีรถใช้หลายคัน  และจ้อยมีรถคันอื่นใช้อยู่แล้วก็ไม่ตัดสิทธิในการเรียกค่าเสียหาย  (ฎ. 945/2533)

สรุป  จ้อยสามารถฟ้องเรียกค่าขาดไร้อุปการะและค่าเสียหายต่อรถยนต์ได้  แต่จะเรียกค่าปลงศพ  ค่าขาดรายได้  และค่าจ้างคนเฝ้าบ้านไม่ได้

ข้อ  4  แดงขับรถยนต์ชนท้ายรถจักรยานยนต์ซึ่งดำขโมยมาจากฟ้า  และรถกระเด็นไปชนกำแพงบ้านของขาวทำให้รถจักรยานยนต์เสียหาย  แดงจึงได้เสนอจ่ายค่าซ่อมรถให้แก่ดำ  เป็นเงิน  1,000  บาท  และเสนอจ่ายค่าซ่อมกำแพงให้แก่แจ๋วซึ่งเดินออกมาจากบ้านของขาว  เพราะแดงเข้าใจโดยสุจริตว่ารถนั้นเป็นของฟ้าและกำแพงบ้านเป็นของแจ๋ว  ดังนี้หากฟ้าและขาวจะเรียกให้แดงรับผิดชดใช้ค่าสินไหมทดแทนความเสียหายอีกได้หรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

มาตรา  420  ผู้ใดจงใจหรือประมาทเลินเล่อ  ทำต่อบุคคลอื่นโดยผิดกฎหมายให้เขาเสียหายถึงแก่ชีวิตก็ดี  แก่ร่างกายก็ดี  เสรีภาพก็ดี ทรัพย์สินหรือสิทธิอย่างหนึ่งอย่างใดก็ดี  ท่านว่าผู้นั้นทำละเมิดจำต้องใช้ค่าสินไหมทดแทนเพื่อการนั้น

มาตรา  441  ถ้าบุคคลจำต้องใช้ค่าสินไหมทดแทนเพื่อความเสียหายอย่างใดๆ  เพราะเอาสังหาริมทรัพย์ของเขาไปก็ดี  หรือเพราะทำของเขาให้บุบสลายก็ดี  เมื่อใช้ค่าสินไหมทดแทนให้แก่บุคคลซึ่งเป็นผู้ครองทรัพย์นั้นอยู่ในขณะที่เอาไป  หรือขณะที่ทำให้บุบสลายนั้นแล้ว ท่านว่าเป็นอันหลุดพ้นไปเพราะการที่ได้ใช้ให้เช่นนั้นแม้กระทั่งบุคคลภายนอกจะเป็นเจ้าของทรัพย์หรือมีสิทธิอย่างอื่นเหนือทรัพย์นั้น  เว้นแต่สิทธิของบุคคลภายนอกเช่นนั้นจะเป็นที่รู้อยู่แก่ตน  หรือมิได้รู้เพราะความประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรงของตน

วินิจฉัย

ข้อเท็จจริงตามปัญหา  เป็นเรื่องการใช้ค่าสินไหมทดแทนให้แก่ผู้อื่นซึ่งไม่ใช่ผู้เสียหายที่แท้จริง  ซึ่งมาตรา  441  กำหนดให้หนี้ระงับได้แม้ว่าจะเป็นการใช้ให้ผิดตัว  แต่ต้องเป็นไปตามเงื่อนไขดังนี้คือ

–                    ทำให้สังหาริมทรัพย์เสียหาย

–                    สิทธิของบุคคลภายนอกไม่เป็นที่รู้อยู่แก่ตน  (ไม่รู้ถึงสิทธิของบุคคลภายนอก)

–                    ใช้หนี้ให้แก่ผู้ครองทรัพย์ขณะนั้น

–                    การใช้หนี้ได้ทำโดยสุจริต  และไม่ได้เป็นไปโดยความประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรง

ดังนั้น  ฟ้าจะเรียกให้แดงรับผิดอีกได้  เพราะหนี้ไม่ระงับ  เนื่องจากสิทธิของบุคคลภายนอกเป็นที่รู้อยู่แก่แดงว่าดำไม่ใช่เจ้าของรถ  และขาวก็สามารถเรียกให้แดงรับผิดได้เช่นกันเพราะกำแพงบ้านเป็นอสังหาริมทรัพย์จึงไม่เข้าเงื่อนไขตามมาตรา  441  หนี้ยังไม่ระงับ

สรุป  ขาวและฟ้าสามารถเรียกให้แดงรับผิดชดใช้ค่าสินไหมทดแทนความเสียหายอีกได้