การสอบไล่ภาค  1  ปีการศึกษา  2552

ข้อสอบกระบวนวิชา LAW1002 หลักกฎหมายเอกชน

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วนมี  3  ข้อ

ข้อ  1  จงอธิบายหลักในการอุดช่องว่างแห่งกฎหมายมาโดยถูกต้องและครบถ้วน

ธงคำตอบ

“ช่องว่างของกฎหมาย”  เกิดขึ้นเนื่องจากไม่มีบทบัญญัติของกฎหมายลายลักษณ์อักษรที่จะนำมาปรับกับข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้นนั่นเอง

ในกรณีที่มีช่องว่างของกฎหมายเกิดขึ้น  โดยหลักทั่วไปศาลจะปฏิเสธไม่พิจารณาพิพากษาคดีโดยอ้างว่าไม่มีบทบัญญัติของกฎหมายที่จะใช้บังคับแก่คดีนั้นไม่ได้   

กล่าวคือ  ศาลจะต้องวินิจฉัยชี้ขาดคดีนั้นเสมอโดยศาลจะต้องใช้กฎหมายโดวิธีอุดช่องว่างของกฎหมายตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่กฎหมายได้กำหนดไว้  ซึ่งจะเห็นได้จากประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์  มาตรา  4  วรรคสอง  ซึ่งได้บัญญัติถึงการอุดช่องว่างของกฎหมายไว้ว่า

“เมื่อไม่มีบทบัญญัติกฎหมายที่จะยกมาปรับคดีได้ ให้วินิจฉัยคดีนั้นตามจารีตประเพณีแห่งท้องถิ่นถ้าไม่มีจารีตประเพณีเช่นว่านั้น  ให้วินิจฉัยอาศัยเทียบบทกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่ง  และถ้าบทกฎหมายเช่นนั้นไม่มีด้วย  ให้วินิจฉัยตามหลักกฎหมายทั่วไป”

อนึ่ง  สำหรับกฎหมายอาญานั้น  แม้ว่าจะเป็นกฎหมายที่ว่าด้วยความผิดและโทษ  ศาลก็ย่อมที่จะอุดช่องว่างแห่งกฎหมายได้  แต่จะอุดช่องว่างแห่งกฎหมายให้เป็นการลงโทษบุคคล  หรือจะอุดช่องว่างแห่งกฎหมายไปในทางที่จะลงโทษบุคลให้หนักขึ้นไม่ได้

ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์  มาตรา  4  วรรคสอง  ได้บัญญัติถึงขั้นตอนในการอุดช่องว่างแห่งกฎหมายไว้เป็นลำดับดังต่อไปนี้  คือ

1.  ถ้าไม่มีบทกฎหมายที่จะยกมาปรับแก่คดีได้  ให้วินิจฉัยคดีนั้นตามจารีตประเพณีแห่งท้องถิ่น

กรณีนี้หมายความว่า  ถ้าไม่มีกฎหมายลายลักษณ์อักษรที่จะนำมาตัดสินคดีที่มาสู่ศาล  ก็ให้ศาลนำเอาจารีตประเพณีมาใช้แทนกฎหมายลายลักษณ์อักษรเพื่อวินิจฉัยตัดสินคดี  แต่จารีตประเพณีที่จะนำมาใช้ได้และจะมีผลเช่นเดียวกับกฎหมายนั้น  ควรจะต้องมีลักษณะดังนี้คือ

1.      เป็นจารีตประเพณีที่บุคลในท้องถิ่นได้ถือปฏิบัติกันทั่วไป

2.      เป็นจารีตประเพณีที่ถือปฏิบัติต่อกันมาเป็นเวลานาน

3.      เป็นจารีตประเพณีที่ไม่ขัดต่อกฎหมาย  หรือขัดต่อความสงบเรียบร้อย  หรือศีลธรรมอันดีของประชาชน

4.      เป็นจารีตประเพณีที่ปฏิบัติกันมาอย่างสม่ำเสมอและเป็นที่ทราบกันทั่วไป

5.      เป็นจารีตประเพณีที่มีเหตุผลสมควรและเป็นธรรม

2.  ถ้าไม่มีจารีตประเพณีแห่งท้องถิ่นให้พิจารณาโดยอาศัยบทกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่ง

กรณีนี้เป็นการอุดช่องว่างของกฎหมายอีกวิธีหนึ่ง  กล่าวคือ  เมื่อมีข้อเท็จจริงหรือคดีเกิดขึ้นแต่ไม่มีกฎหมายลายลักษณ์อักษร  อีกทั้งไม่มีจารีตประเพณีแห่งท้องถิ่นที่จะนำมาใช้ในการวินิจฉัยคดีนั้นได้  ศาลก็ยังคงต้องวินิจฉัยตัดสินชี้ขาดคดีโดยการอาศัยบทกฎหมาที่ใกล้เคียงอย่างยิ่ง  ซึ่งกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่งนี้หมายถึงบทบัญญัติที่ใกล้เคียงอย่างยิ่งในกฎหมายเดียวกัน  ซึ่งก็คือบทบัญญัติในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์นั่นเอง  มิใช่กฎหมายอย่างอื่นที่มีลักษณะต่างกัน

ขั้นตอนในการพิจารณาโดยอาศัย (เทียบ) บทกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่ง

1        พิจารณาข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้นในคดีว่ามีความคล้ายคลึงกับข้อเท็จจริงที่มีกฎหมายบัญญัติไว้หรือไม่

2        พิจารณาถึงเหตุผลของข้อเท็จจริงทั้งสองกรณีว่ามีเหตุผลเดียวกันหรือเหตุผลที่ใกล้เคียงอย่างยิ่งหรือไม่  ถ้ามีเหตุผลเดียวกันหรือใกล้เคียงกันอย่างยิ่งก็อาจเทียบเคียงกันได้

3        พิจารณากฎหมายที่จะนำมาเทียบเคียงว่าเป็นบททั่วไปหรือเป็นบทยกเว้น  ถ้าเป็นบททั่วไปก็อาจนำมาเทียบเคียงกันได้  แต่ถ้าเป็นข้อยกเว้นก็ไม่อาจนำมาเทียบเคียงกันได้

4        กฎหมายที่จะนำมาเทียบเคียงกันได้ต้องเป็นกฎหมายเรื่องเดียวกัน  มิใช่กฎหมายอื่นที่บัญญัติไว้เป็นพิเศษเพื่อใช้กับเรื่องใดเรื่องหนึ่งเป็นการเฉพาะ

3.  ในกรณีที่ไม่มีบทกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่ง  ก็ให้วินิจฉัยตามหลักกฎหมายทั่วไป

กรณีนี้เป็นวิธีอุดช่องว่างของประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ประการสุดท้าย  กล่าวคือในกรณีที่ไม่มีกฎหมายลายลักษณ์อักษร  ไม่มีจารีตประเพณี  และไม่มีบทกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่ง  ศาลก็ต้องวินิจฉัยตัดสินคดีโดยให้นำเอาหลักกฎหมายทั่วไปมาใช้บังคับ  ซึ่งหลักกฎหมายทั่วไปนี้อาจจะเป็นหลักกฎหมายดั้งเดิมของกฎหมายโรมัน  หรือสุภาษิตกฎหมาย  หรืออาจจะเป็นหลักกฎหมายที่นานาอารยประเทศยอมรับและใช้ปฏิบัติกันทั่วไปก็ได้

ข้อ  2

1)    ศาลจะสั่งให้บุคคลใดบุคคลหนึ่งเป็นคนสาบสูญกรณีธรรมดาและกรณีพิเศษ  จะต้องประกอบด้วยหลักเกณฑ์อย่างไรบ้าง  จงอธิบาย

2)    นายไก่และนางไข่เป็นสามีภริยากันโดยชอบด้วยกฎหมาย  ในวันที่  1  มกราคม  2550  นายไก่เดินทางไปทำงานที่ประเทศไต้หวัน  ในวันที่  10  สิงหาคม  2550  เกิดพายุหยกทำให้บ้านเรือนเสียหายมีคนบาดเจ็บล้มตายเป็นจำนวนมาก  11  สิงหาคม  2550  นายไก่โทรศัพท์มาหานางไข่  เล่าให้นางไข่ฟังว่าตนรอดพ้นภัยพิบัติอย่างหวุดหวิด  หลังจากนั้นนางไข่ก็ไม่ได้ข่าวและไม่มีใครพบเห็นตัวนายไก่อีกเลย

1       นางไข่จะร้องขอต่อศาลให้สั่งให้นายไก่เป็นคนสาบสูญได้หรือไม่

2       เป็นการสาบสูญกรณีใด  วันครบกำหนดเมื่อใด  และนางไข่เริ่มจะมีสิทธิไปร้องขอต่อศาลได้ตั้งแต่เมื่อใด

ธงคำตอบ

(1) หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตร  61  ถ้าบุคคลใดไปจากภูมิลำเนาหรือถิ่นที่อยู่  และไม่มีใครรู้แน่ว่าบุคคลนั้นยังมีชีวิตอยู่หรือไม่  ตลอดระยะเวลา  5  ปี     เมื่อผู้มีส่วนได้เสียหรือพนักงานอัยการร้องขอ  ศาลจะสั่งให้บุคคลนั้นเป็นคนสาบสูญก็ได้

ระยะเวลาตามวรรคหนึ่งให้ลดเหลือ  2  ปี

1  นับแต่วันที่การรบหรือสงครามสิ้นสุดลง   ถ้าบุคคลนั้นอยู่ในการรบหรือสงคราม  และหายไปในการรบหรือสงครามดังกล่าว

2  นับแต่วันที่ยานพาหนะที่บุคคลนั้นเดินทาง  อับปาง  ถูกทำลาย  หรือสูญหายไป

3  นับแต่วันที่เหตุอันตรายแก่ชีวิตนอกจากที่ระบุไว้ใน  (1)  หรือ (2)  ได้ผ่านพ้นไป  ถ้าบุคคลนั้นตกอยู่ในอันตรายเช่นว่านั้น

อธิบาย

ในการที่ศาลจะสั่งให้บุคคลใดบุคคลหนึ่งเป็นคนสาบสูญกรณีธรรมดา  ต้องประกอบด้วยหลักเกณฑ์ดังนี้

(1) บุคคลใดบุคคลหนึ่งไปจากภูมิลำเนาหรือถิ่นที่อยู่และ

(2) ไม่ได้รับข่าวคราวหรือไม่มีใครพบเห็นตัว  หรือไม่มีใครรู้แน่ว่าบุคคลนั้นยังมีชีวิตอยู่หรือไม่

(3) ติดต่อกันเป็นเวลา 5 ปี

(4) ผู้มีส่วนได้เสีย  เช่น  สามี  ภริยา  บิดามารดา  ผู้สืบสันดาน  ฯลฯ  หรือพนักงานอัยการร้องขอต่อศาล

(5) ศาลอาจจะสั่งให้บุคคลนั้นเป็นคนสาบสูญ  (ตามมาตรา  61  วรรคแรก)

ส่วนกรณีพิเศษนั้น  กำหนดระยะเวลาลดเหลือ 2 ปี นับแต่

(1) วันมีการรบ  หรือสงครามสิ้นสุดลง  หรือ

(2) วันที่ยานพาหนะซึ่งบุคคลนั้นโดยสารไปเกิดอุบัติเหตุ  อับปาง ฯลฯ

(3) หรือเหตุอื่นๆนอกจากกรณี  1) หรือ 2)  และมีการตายเกิดขึ้นเพราะบุคคลดังกล่าวอยู่ในเหตุการณ์นั้นๆ เมื่อเหตุการณ์ได้ผ่านพ้นไปแล้วไม่พบตัว หรือได้รับข่าวคราว

2)    หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตร  61  ถ้าบุคคลใดไปจากภูมิลำเนาหรือถิ่นที่อยู่  และไม่มีใครรู้แน่ว่าบุคคลนั้นยังมีชีวิตอยู่หรือไม่  ตลอดระยะเวลา  5  ปี     เมื่อผู้มีส่วนได้เสียหรือพนักงานอัยการร้องขอ  ศาลจะสั่งให้บุคคลนั้นเป็นคนสาบสูญก็ได้

ระยะเวลาตามวรรคหนึ่งให้ลดเหลือ  2  ปี

1  นับแต่วันที่การรบหรือสงครามสิ้นสุดลง   ถ้าบุคคลนั้นอยู่ในการรบหรือสงคราม  และหายไปในการรบหรือสงครามดังกล่าว

2  นับแต่วันที่ยานพาหนะที่บุคคลนั้นเดินทาง  อับปาง  ถูกทำลาย  หรือสูญหายไป

3  นับแต่วันที่เหตุอันตรายแก่ชีวิตนอกจากที่ระบุไว้ใน  (1)  หรือ (2)  ได้ผ่านพ้นไป  ถ้าบุคคลนั้นตกอยู่ในอันตรายเช่นว่านั้น

วินิจฉัย

(1) นางไข่จะร้องขอต่อศาลให้สั่งให้นายไก่เป็นคนสาบสูญได้หรือไม่  เห็นว่า  ผู้มีสิทธิที่จะร้องขอต่อศาลให้สั่งบุคคลใดเป็นคนสาบสูญได้นั้น  จะต้องเป็น

1       ผู้มีส่วนได้เสีย  คือ  ผู้มีสิทธิหรือได้รับสิทธิต่างๆ  เนื่องจากการที่ศาลจะสั่งให้บุคคลใดบุคคลหนึ่งเป็นคนสาบสูญ  เช่น  คู่สมรส  บิดามารดาหรือญาติพี่น้อง  รวมทั้งหุ้นส่วนด้วย  เป็นต้น  หรือ

2       พนักงานอัยการ

กรณีตามอุทาหรณ์  เมื่อนายไก่และนางไข่เป็นสามีภริยาที่ชอบด้วยกฎหมาย  ถือว่าเป็นผู้มีส่วนได้เสียในฐานะคู่สมรส  นางไข่  จึงมีสิทธิร้องขอต่อศาลให้สั่งให้นายไก่เป็นคนสาบสูญได้

(2) ตามอุทาหรณ์  ภายหลังจากวันที่พายุหยก  ในวันที่  11  สิงหาคม  2550  นางขายังสามารถติดต่อกับนายไก่ได้  แต่หลังจากนั้นก็ไม่ได้รับข่าวคราวนายไก่อีกเลย  ดังนี้  จึงไม่ถือว่านายไก่อยู่ในเหตุอันตรายแก่ชีวิต  แต่เป็นเหตุที่นายไก่หายไปจากภูมิลำเนาหรือถิ่นที่อยู่และไม่มีใครทราบแน่ว่าบุคคลนั้นยังมีชีวิตอยู่หรือไม่  เป็นกรณีสาบสูญธรรมดาตามมาตรา  61  วรรคแรก  มิใช่การสาบสูญกรณีพิเศษ

สำหรับวันครบกำหนดนั้น  นายไก่หายไปจากภูมิลำเนาหรือถิ่นที่อยู่โดยติดต่อกับนางไข่ภริยาครั้งล่าสุดในวันที่  11  สิงหาคม  2550  และไม่มีใครรู้แน่ว่านายไก่ยังมีชีวิตอยู่หรือไม่  กรณีเป็นการสาบสูญธรรมดาระยะเวลาต้องติดต่อกัน  5  ปี  นับตั้งแต่วันที่  11  สิงหาคม  2550  ตามมาตรา  61  วรรคแรก  ดังนั้นจึงครบกำหนดในวันที่  11  สิงหาคม  2555

และนางไข่จะเริ่มมีสิทธิไปร้องขอต่อศาลได้ตั้งแต่วันที่  12  สิงหาคม  2555  เป็นต้นไป

สรุป

(1) นางไข่ไปร้องขอต่อศาลให้สั่งให้นายไก่เป็นคนสาบสูญได้  เพราะเป็นผู้มีส่วนได้เสียในฐานะเป็นภริยาที่ชอบด้วยกฎหมาย

(2) เป็นการสาบสูญกรณีธรรมดา  ครบกำหนดวันที่  11  สิงหาคม  2555  และนางไข่เริ่มจะมีสิทธิไปร้องขอต่อศาลได้ตั้งแต่วันที่  12  สิงหาคม  2555  เป็นต้นไป

การสอบไล่ภาค  2  ปีการศึกษา  2552

ข้อสอบกระบวนวิชา LAW1002  หลักกฎหมายเอกชน

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วนมี  3  ข้อ

ข้อ  1  จงอธิบายหลักในการใช้และตีความกฎหมายแพ่ง  หรือกฎหมายเอกชน  มาโดยถูกต้องและครบถ้วน

ธงคำตอบ

หลักกฎหมายตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 4  วรรคแรก กฎหมายนั้น  ต้องใช้ในบรรดากรณีซึ่งต้องด้วยบทบัญญัติใดๆ แห่งกฎหมายตามตัวอักษร  หรือตามความมุ่งหมายของบทบัญญัตินั้นๆ 

อธิบาย

การสอบไล่ภาคฤดูร้อน  ปีการศึกษา  2552

ข้อสอบกระบวนวิชา LAW1002 หลักกฎหมายเอกชน

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วนมี  3  ข้อ

ข้อ  1  ช่องว่างแห่งกฎหมายคืออะไร  เกิดขึ้นได้อย่างไร  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์  มาตรา  4  วรรคสอง  ได้บัญญัติถึงวิธีการอุดช่องว่างแห่งกฎหมายไว้ว่าอย่างไร  อธิบาย

ธงคำตอบ

ช่องว่างแห่งกฎหมาย  หมายถึง  กรณีที่ไม่มีกฎหมายลายลักษณ์อักษรที่จะนำไปปรับใช้กับข้อเท็จจริงได้  กล่าวคือ  ผู้ใช้กฎหมายหากฎหมายเพื่อมาใช้ปรับแก่กรณีไม่พบ

โดยปกติช่องว่างแห่งกฎหมาย  อาจเกิดขึ้นได้เนื่องจากในขณะที่ร่างกฎหมายนั้น  ผู้ร่างกฎหมายไม่คาดคิดว่าจะมีกรณีนั้นๆเกิดขึ้นมา  จึงไม่ได้บัญญัติกฎหมายให้ครอบคลุมถึงเหตุการณ์  หรือกรณีนั้นๆเอาไว้  โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อโลกมีวิวัฒนาการก้าวหน้าขึ้นเรื่อยๆ  ความเจริญก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีตลอดจนความเปลี่ยนแปลง ทางเศรษฐกิจและสังคมอาจมีผลทำให้กฎหมายลายลักษณ์อักษรก้าวไม่ทันความเจริญ ก้าวหน้าในด้านต่างๆ  จึงเกิดเป็นช่องว่างแห่งกฎหมายขึ้น

ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์  มาตรา  4  วรรคสอง  ได้บัญญัติถึงการอุดช่องว่างของกฎหมายไว้ว่า

“เมื่อไม่มีบทบัญญัติกฎหมายที่จะยกมาปรับคดีได้ ให้วินิจฉัยคดีนั้นตามจารีตประเพณีแห่งท้องถิ่นถ้าไม่มีจารีตประเพณีเช่นว่านั้น  ให้วินิจฉัยอาศัยเทียบบทกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่ง  และถ้าบทกฎหมายเช่นนั้นไม่มีด้วย  ให้วินิจฉัยตามหลักกฎหมายทั่วไป”

ซึ่งตามบทบัญญัติดังกล่าว  ได้บัญญัติถึงขั้นตอนในการอุดช่องว่างแห่งกฎหมายไว้เป็นลำดับดังต่อไปนี้  คือ

1.  ถ้าไม่มีบทกฎหมายที่จะยกมาปรับแก่คดีได้  ให้วินิจฉัยคดีนั้นตามจารีตประเพณีแห่งท้องถิ่น

กรณีนี้หมายความว่า  ถ้าไม่มีกฎหมายลายลักษณ์อักษรที่จะนำมาตัดสินคดีที่มาสู่ศาล  ก็ให้ศาลนำเอาจารีตประเพณีมาใช้แทนกฎหมายลายลักษณ์อักษรเพื่อวินิจฉัยตัดสินคดี  แต่จารีตประเพณีที่จะนำมาใช้ได้และจะมีผลเช่นเดียวกับกฎหมายนั้น  ควรจะต้องมีลักษณะดังนี้คือ

1.      เป็นจารีตประเพณีที่บุคลในท้องถิ่นได้ถือปฏิบัติกันทั่วไป

2.      เป็นจารีตประเพณีที่ถือปฏิบัติต่อกันมาเป็นเวลานาน

3.      เป็นจารีตประเพณีที่ไม่ขัดต่อกฎหมาย  หรือขัดต่อความสงบเรียบร้อย  หรือศีลธรรมอันดีของประชาชน

4.      เป็นจารีตประเพณีที่ปฏิบัติกันมาอย่างสม่ำเสมอและเป็นที่ทราบกันทั่วไป

5.      เป็นจารีตประเพณีที่มีเหตุผลสมควรและเป็นธรรม

2.  ถ้าไม่มีจารีตประเพณีแห่งท้องถิ่นให้พิจารณาโดยอาศัยบทกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่ง

กรณีนี้เป็นการอุดช่องว่างของกฎหมายอีกวิธีหนึ่ง  กล่าวคือ  เมื่อมีข้อเท็จจริงหรือคดีเกิดขึ้นแต่ไม่มีกฎหมายลายลักษณ์อักษร  อีกทั้งไม่มีจารีตประเพณีแห่งท้องถิ่นที่จะนำมาใช้ในการวินิจฉัยคดีนั้นได้  ศาลก็ยังคงต้องวินิจฉัยตัดสินชี้ขาดคดีโดยการอาศัยบทกฎหมาที่ใกล้เคียงอย่างยิ่ง  ซึ่งกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่งนี้หมายถึงบทบัญญัติที่ใกล้เคียงอย่างยิ่งในกฎหมายเดียวกัน  ซึ่งก็คือบทบัญญัติในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์นั่นเอง  มิใช่กฎหมายอย่างอื่นที่มีลักษณะต่างกัน

ขั้นตอนในการพิจารณาโดยอาศัย (เทียบ) บทกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่ง

1        พิจารณาข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้นในคดีว่ามีความคล้ายคลึงกับข้อเท็จจริงที่มีกฎหมายบัญญัติไว้หรือไม่

2        พิจารณาถึงเหตุผลของข้อเท็จจริงทั้งสองกรณีว่ามีเหตุผลเดียวกันหรือเหตุผลที่ใกล้เคียงอย่างยิ่งหรือไม่  ถ้ามีเหตุผลเดียวกันหรือใกล้เคียงกันอย่างยิ่งก็อาจเทียบเคียงกันได้

3        พิจารณากฎหมายที่จะนำมาเทียบเคียงว่าเป็นบททั่วไปหรือเป็นบทยกเว้น  ถ้าเป็นบททั่วไปก็อาจนำมาเทียบเคียงกันได้  แต่ถ้าเป็นข้อยกเว้นก็ไม่อาจนำมาเทียบเคียงกันได้

4        กฎหมายที่จะนำมาเทียบเคียงกันได้ต้องเป็นกฎหมายเรื่องเดียวกัน  มิใช่กฎหมายอื่นที่บัญญัติไว้เป็นพิเศษเพื่อใช้กับเรื่องใดเรื่องหนึ่งเป็นการเฉพาะ

3.  ในกรณีที่ไม่มีบทกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่ง  ก็ให้วินิจฉัยตามหลักกฎหมายทั่วไป

กรณีนี้เป็นวิธีอุดช่องว่างของประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ประการสุดท้าย  กล่าวคือในกรณีที่ไม่มีกฎหมายลายลักษณ์อักษร  ไม่มีจารีตประเพณี  และไม่มีบทกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่ง  ศาลก็ต้องวินิจฉัยตัดสินคดีโดยให้นำเอาหลักกฎหมายทั่วไปมาใช้บังคับ  ซึ่งหลักกฎหมายทั่วไปนี้อาจจะเป็นหลักกฎหมายดั้งเดิมของกฎหมายโรมัน  หรือสุภาษิตกฎหมาย  หรืออาจจะเป็นหลักกฎหมายที่นานาอารยประเทศยอมรับและใช้ปฏิบัติกันทั่วไปก็ได้

ข้อ  2  นิติกรรมของผู้เยาว์ในกรณีดังต่อไปนี้มีผลอย่างไร  (ให้ยกหลักกฎหมายประกอบคำตอบทุกข้อ)

(1) นายโชคอายุ  18  ปี  สอบเข้ามหาวิทยาลัยได้  บิดาของนายโชคมอบเงินรางวัลให้นายโชค  20,000  บาท  พร้อมกับสั่งให้นายโชคไปซื้อคอมพิวเตอร์กระเป๋าหิ้ว  (laptop)  เพื่อมาใช้เป็นอุปกรณ์ในการศึกษา  แทนที่นายโชคจะนำเงินรางวัลไปซื้อคอมพิวเตอร์กระเป๋าหิ้วตามที่บิดาสั่ง  นายโชคกลับนำเงิน  20,000  บาท  ไปซื้อโทรศัพท์มือถือรุ่นใหม่ล่าสุดในราคา  20,000  บาท  จากร้านของนายทองดี  อยากทราบว่า  นิติกรรมที่นายโชคทำไปมีผลอย่างไร  อธิบาย

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  21  ผู้เยาว์จะทำนิติกรรมใดๆต้องได้รับความยินยอมจากผู้แทนโดยชอบธรรมก่อน  การใดๆที่ผู้เยาว์ได้ทำลงไปโดยปราศจากความยินยอมเช่นว่านั้นเป็นโมฆียะ  เว้นแต่จะบัญญัติไว้เป็นอย่างอื่น

มาตรา  26  ถ้าผู้แทนโดยชอบธรรมอนุญาตให้ผู้เยาว์จำหน่ายทรัพย์เพื่อการอันใดอันหนึ่งอันได้ระบุไว้  ผู้เยาว์จะจำหน่ายทรัพย์สินนั้นเป็นประการใดภายในขอบของการที่ระบุไว้นั้นก็ทำได้ตามใจสมัคร  อนึ่ง  ถ้าได้รับอนุญาตให้จำหน่ายทรัพย์สินโดยมิได้ระบุว่าเพื่อการอันใด  ผู้เยาว์ก็จำหน่ายได้ตามใจสมัคร

วินิจฉัย

ตามอุทาหรณ์  นายโชคอายุ  18  ปี  ซึ่งเป็นผู้เยาว์  ได้รับรางวัลเป็นเงิน  20,000 บาท  จากบิดา  เพื่อให้ไปซื้อคอมพิวเตอร์กระเป๋าหิ้ว  เป็นอุปกรณ์การศึกษา  ซึ่งถ้าหากนายโชคนำเงินไปซื้อคอมพิวเตอร์กระเป๋าหิ้ว  นิติกรรมการซื้อคอมพิวเตอร์กระเป๋าหิ้วย่อมสมบูรณ์  ตามมาตรา  26

แต่ตามข้อเท็จจริง  ปรากฏว่านายโชคกลับนำเงินทั้ง  20,000  บาท  ไปซื้อโทรศัพท์มือถือรุ่นใหม่ล่าสุด  จึงเป็นการฝ่าฝืนคำสั่งของบิดานายโชค  ซึ่งเท่ากับเป็นการทำนิติกรรมโดยไม่ได้รับความยินยอมของบิดานายโชค  ซึ่งเป็นผู้แทนโดยชอบธรรม  ดังนั้น  นิติกรรมการซื้อโทรศัพท์มือถือของนายโชคซึ่งเป็นผู้เยาว์ย่อมเป็นโมฆียะตามมาตรา  21

สรุป  นิติกรรมการซื้อโทรศัพท์มือถือของนายโชคมีผลเป็นโมฆียะ 

(2) เด็กชายสุรินทร์  อายุ  14  ปี  ได้รับทรัพย์มรดกเป็นจำนวนมากจากมารดาของตนเอง  แต่เด็กชายสุรินทร์ป่วยเป็นมะเร็งขั้นสุดท้าย  เด็กชายสุรินทร์จึงปรึกษากับนายบุรีรัมย์บิดาว่าจะทำพินัยกรรมยกทรัพย์สินทั้งหมดให้นายอุดรพี่ชายของตนเอง  ซึ่งนายบุรีรัมย์ก็เห็นชอบด้วย  เด็กชายสุรินทร์จึงได้ทำพินัยกรรมยกทรัพย์สินทั้งหมดให้นายอุดร  อยากทราบว่าพินัยกรรมของเด็กชายสุรินทร์มีผลเป็นอย่างไร  อธิบาย

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  25  ผู้เยาว์อาจทำพินัยกรรมได้เมื่อมีอายุสิบห้าปีบริบูรณ์

มาตรา  1703  พินัยกรรมซึ่งบุคคลที่มีอายุยังไม่ครบสิบห้าปีบริบูรณ์ทำขึ้นนั้น  เป็นโมฆะ

วินิจฉัย

โดยหลัก  ผู้เยาว์จะทำพินัยกรรมได้ต้องมีอายุครบ  15  ปีบริบูรณ์ตามมาตรา  25  ซึ่งถ้าผู้เยาว์ทำพินัยกรรมในขณะที่อายุยังไม่ครบ  15  ปีบริบูรณ์  พินัยกรรมที่ทำขึ้นนั้นจะตกเป็นโมฆะตามมาตรา  1703

กรณีตามอุทาหรณ์  เมื่อเด็กชายสุรินทร์อายุ  14  ปี  ซึ่งตามกฎหมายแล้วไม่สามารถทำพินัยกรรมได้  เมื่อเด็กชายสุรินทร์ได้ทำพินัยกรรมยกทรัพย์สินทั้งหมดให้นายอุดรพี่ชายของตนเอง  แม้จะได้รับความยินยอมจากผู้แทนโดยชอบธรรมก็ตาม  พินัยกรรมที่เด็กชายสุรินทร์ทำขึ้นมานั้นจึงเป็นโมฆะตามมาตรา  1703

สรุป  พินัยกรรมของเด็กชายสุรินทร์มีผลเป็นโมฆะ 

ข้อ  3  นายผดุงเดินทางไปเที่ยวเกาะสมุย  จังหวัดสุราษฎร์ธานี  ขณะโดยสารเรือข้ามไปเกาะสมุย  บังเอิญเกิดพายุโซนร้อนอย่างร้ายแรง  เป็นเหตุให้เรือที่นายผดุงโดยสารไปนั้นอับปางลง  นายผดุงได้หายไปพร้อมกับผู้โดยสารอื่น  เมื่อวันที่  1  มกราคม  2550  จนถึงปัจจุบัน  (26  พฤษภาคม  2553)  ยังไม่ทราบข่าวคราวว่านายผดุงเป็นตายร้ายดีอย่างไร  อยากทราบว่า

(1) ใครเป็นผู้สามารถร้องขอต่อศาลให้นายผดุงเป็นคนสาบสูญได้บ้าง

(2) การสาบสูญของนายผดุงเป็นกรณีปกติหรือกรณีพิเศษ

(3) จะมีการร้องขอให้ศาลสั่งให้นายผดุงเป็นคนสาบสูญได้เมื่อใด  อธิบาย

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  61      ถ้าบุคคลใดไปจากภูมิลำเนาหรือถิ่นที่อยู่  และไม่มีใครรู้แน่ว่าบุคคลนั้นยังมีชีวิตอยู่หรือไม่ตลอดระยะเวลา  5  ปี     เมื่อผู้มีส่วนได้เสียหรือพนักงานอัยการร้องขอ  ศาลจะสั่งให้บุคคลนั้นเป็นคนสาบสูญก็ได้

ระยะเวลาตามวรรคหนึ่งให้ลดเหลือ  2  ปี

(1)  นับแต่วันที่การรบหรือสงครามสิ้นสุดลง   ถ้าบุคคลนั้นอยู่ในการรบหรือสงคราม  และหายไปในการรบหรือสงครามดังกล่าว

(2)  นับแต่วันที่ยานพาหนะที่บุคคลนั้นเดินทาง  อับปาง  ถูกทำลาย  หรือสูญหายไป

(3)  นับแต่วันที่เหตุอันตรายแก่ชีวิตนอกจากที่ระบุไว้ใน  (1)  หรือ (2)  ได้ผ่านพ้นไป  ถ้าบุคคลนั้นตกอยู่ในอันตรายเช่นว่านั้น

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์  วินิจฉัยได้ดังนี้  คือ

(1) ผู้ที่สามารถร้องขอต่อศาลให้นายผดุงเป็นคนสาบสูญ  ได้แก่

1.ผู้มีส่วนได้เสียซึ่งหมายถึง  ผู้ที่มีสิทธิ  หรือได้รับสิทธิต่างๆขึ้น  เนื่องจากศาลสั่งให้บุคคลใดบุคคลหนึ่งเป็นคนสาบสูญ  เช่น  ทายาท  คู่สมรส

2. พนักงายอัยการ

(2) การสาบสูญของนายผดุงเป็นกรณีพิเศษ  เนื่องจากนายผดุงได้สูญหายไปเพราะยานพาหนะที่ใช้เดินทาง  คือ  เรือนั้นได้อับปางลงตามมาตรา  61  วรรคสอง(2)

(3) เมื่อการสาบสูญของนายผดุงเป็นกรณีพิเศษตามมาตรา  61  วรรคสอง (2)  ดังนั้นผู้มีส่วนได้เสียหรือพนักงานอัยการอาจร้องขอให้ศาลสั่งให้นายผดุงเป็นคนสาบสูญได้เมื่อครบ  2  ปี  นับแต่วันที่เรือซึ่งนายผดุงโดยสารไปนั้นได้อับปางลง  คือ  สามารถร้องขอได้ในวันที่  2  มกราคม  2552

สรุป

(1) ผู้ที่สามารถร้องขอต่อศาลให้นายผดุงเป็นคนสาบสูญ  ได้แก่  ผู้มีส่วนได้เสียและพนักงานอัยการ

(2) การสาบสูญของนายผดุงเป็นกรณีพิเศษ

(3) ผู้มีส่วนได้เสียหรือพนักงานอัยการอาจร้องขอให้ศาลสั่งให้นายผดุงเป็นคนสาบสูญได้  ในวันที่  2  มกราคม  2552 

การสอบไล่ภาค  1  ปีการศึกษา  2553

ข้อสอบกระบวนวิชา LAW1002 หลักกฎหมายเอกชน

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วนมี  3  ข้อ

ข้อ  1  กฎหมายคืออะไร  และต้องมีลักษณะเช่นใด  อธิบาย

ธงคำตอบ

กฎหมาย  คือ  ส่วนหนึ่งของกฎเกณฑ์ที่ว่าด้วยความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ที่มีต่อกันภายในองค์กรทางสังคมที่มนุษย์เป็นสมาชิกสังกัดอยู่  นอกจากนี้กฎหมายยังหมายรวมถึงกฎเกณฑ์ที่ว่าด้วยความสัมพันธ์ระหว่าง มนุษย์กับองค์กรทางสังคมที่มนุษย์อาศัยอยู่และในหมู่ประเทศที่มีอารยะด้วย  ซึ่งกฎหมายถือว่าเป็นกฎเกณฑ์ที่ว่าด้วยความสัมพันธ์ของประเทศเหล่านั้น  สำหรับกฎหมายในส่วนนี้ได้แก่  กฎหมายระหว่างประเทศนั่นเอง

สำหรับสิ่งที่เป็นกฎหมายต้องมีลักษณะ  ดังนี้

1       กฎหมายต้องมาจากรัฏฐาธิปัตย์  คือ  มาจากบุคคลหรือคณะบุคคลที่มีอำนาจสูงสุดของรัฐหรือของประเทศในการตรากฎหมาย

2       กฎหมายต้องเป็นคำสั่งหรือข้อบังคับที่ใช้ได้ทั่วไป  คือ  กฎหมายเมื่อประกาศใช้แล้ว  ย่อมมีผลใช้บังคับกับบุคคลทุกคนที่อยู่ในรัฐหรือในประเทศนั้นๆ  อย่างเสมอภาค  ไม่จำกัดเฉพาะบุคคลใดบุคคลหนึ่ง  แต่อาจจะมีข้อยกเว้นบ้างในบางกรณี  เช่น  ในกรณีของทูต  หรือกงสุลที่เข้ามาในประเทศไทย  เป็นต้น 

3       กฎหมายต้องใช้ได้ตลอดไปจนกว่าจะถูกยกเลิก  คือ  เมื่อได้มีการประกาศใช้กฎหมายใดแล้ว  ตราบใดที่ยังไม่มีการยกเลิก  กฎหมายย่อมมีผลใช้บังคับอยู่เสมอ  ซึ่งการยกเลิกกฎหมายอาจเป็นการยกเลิกโดยบทบัญญัติของกฎหมายนั้นเอง  หรือมีกฎหมายใหม่ยกเลิกกฎหมายเก่า  หรือมีการยกเลิกโดยปริยาย  เมื่อกฎหมายเก่าขัดกับกฎหมายใหม่

4       กฎหมายนั้นประชาชนจำต้องปฏิบัติตาม  ซึ่งกฎหมายดังกล่าวอาจจะเป็นเรื่องให้กระทำการหรือเป็นเรื่องละเว้นกระทำการก็ได้  ซึ่งถ้ามีผู้ใดฝ่าฝืนไม่ปฏิบัติตามก็จะถูกลงโทษ

5       กฎหมายต้องมีสภาพบังคับ  ซึ่งสภาพบังคับตามกฎหมายนั้นมีได้ทั้งในอาญาและในทางแพ่ง

 –  สภาพบังคับในทางอาญา  คือ  “โทษ”  นั่นเอง  ซึ่งตามกฎหมายกำหนดไว้มี  5  ชนิด  โดยเรียงจากโทษหนักที่สุดไปยังโทษเบาที่สุด  ได้แก่  1  ประหารชีวิต  2  จำคุก  3  กักขัง  4  ปรับ  5  ริบทรัพย์สิน

–   สภาพบังคับในทางแพ่ง  หรือความรับผิดในทางแพ่งนั้น  คือ  การชดใช้ค่าสินไหมทดแทนให้แก่กัน  ได้แก่  การคืนทรัพย์  การชดใช้ราคาแทนทรัพย์  และรวมถึงการชดใช้ค่าเสียหายด้วย 

 ข้อ  2  นายสุจริตและนางซื่อสัตย์  เป็นสามีภริยาโดยชอบด้วยกฎหมาย  ได้ออกเดินทางจาก กทม.  เพื่อไปเที่ยวกับเพื่อนๆสมัยเรียนมหาวิทยาลัยในวันที่  28  ก.ค.  2553  ต่อมาในตอนบ่ายของวันที่  31  ก.ค.  2553  ขณะที่นายสุจริตและนางซื่อสัตย์ไปเที่ยวที่น้ำตกวังตะไคร้กับเพื่อนๆอย่างสนุกสนานอยู่นั้น  เกิดน้ำป่าไหลหลากพัดพาคนทั้งสองและเพื่อนๆไปกับกระแสน้ำที่เชี่ยวกรากทั้งหมด  และในวันที่  31  ก.ค.  2553  ตอนเย็นได้มีผู้พบศพนางซื่อสัตย์  แต่ไม่มีใครพบเห็นหรือได้ข่าวของนายสุจริตอีกเลย

อยากทราบว่า  นายคนดีบุตรชายนายสุจริตและนางซื่อสัตย์  จะไปร้องขอให้บุคคลทั้งสองเป็นคนสาบสูญได้หรือไม่  เพราะเหตุใด  และเมื่อใด

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  61      ถ้าบุคคลใดไปจากภูมิลำเนาหรือถิ่นที่อยู่  และไม่มีใครรู้แน่ว่าบุคคลนั้นยังมีชีวิตอยู่หรือไม่ตลอดระยะเวลา  5  ปี     เมื่อผู้มีส่วนได้เสียหรือพนักงานอัยการร้องขอ  ศาลจะสั่งให้บุคคลนั้นเป็นคนสาบสูญก็ได้

ระยะเวลาตามวรรคหนึ่งให้ลดเหลือ  2  ปี

(1)  นับแต่วันที่การรบหรือสงครามสิ้นสุดลง   ถ้าบุคคลนั้นอยู่ในการรบหรือสงคราม  และหายไปในการรบหรือสงครามดังกล่าว

(2)  นับแต่วันที่ยานพาหนะที่บุคคลนั้นเดินทาง  อับปาง  ถูกทำลาย  หรือสูญหายไป

(3)  นับแต่วันที่เหตุอันตรายแก่ชีวิตนอกจากที่ระบุไว้ใน  (1)  หรือ (2)  ได้ผ่านพ้นไป  ถ้าบุคคลนั้นตกอยู่ในอันตรายเช่นว่านั้น

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์  การที่นายสุจริตได้สูญหายไปเนื่องจากน้ำป่าไหลหลากซึ่งเป็นเหตุอันตรายถึงแก่ชีวิตนั้น  ถือเป็นการสูญหายไปในกรณีพิเศษตามมาตรา  61  วรรคสอง(3)  เมื่อปรากฏข้อเท็จจริงว่า  นายคนดีเป็นบุตรโดยชอบด้วยกฎหมายของนายสุจริตและนางซื่อสัตย์  จึงเป็นผู้มีส่วนได้เสียและมีสิทธิขอให้ศาลสั่งให้นายสุจริตเป็นคนสาบสูญได้

และเมื่อเป็นการสูญหายไปในกรณีพิเศษ  จึงมีผลทำให้ผู้มีส่วนได้เสียสามารถร้องขอต่อศาลได้เมื่อครบ  2  ปี  นับแต่วันที่เหตุอันตรายแก่ชีวิตได้ผ่านพ้นไป  จากข้อเท็จจริงดังกล่าวได้เกิดน้ำป่าไหลหลากและนายสุจริตได้สูญหายไปในวันที่  31  กรกฎาคม  2553  จึงครบกำหนด  2  ปี  ในวันที่  31  กรกฎาคม  2555  ดังนั้นนายคนดีจะเริ่มไปใช้สิทธิร้องขอต่อศาลได้ในวันที่  1  สิงหาคม  2555  ตามมาตรา  61  วรรคสอง (3)

ส่วนกรณีของนางซื่อสัตย์นั้น  เมื่อข้อเท็จจริงปรากฏว่า  ในวันที่  31  กรกฎาคม  2553  ได้มีผู้พบศพแล้ว  จึงเป็นการสิ้นสุดสภาพบุคคลโดยการตายธรรมดา  นายคนดีจึงไม่สามารถจะไปร้องขอให้ศาลสั่งให้นางซื่อสัตย์เป็นคนสาบสูญได้

สรุป  นายคนดีร้องขอให้ศาลสั่งให้นายสุจริตเป็นคนสาบสูญได้  โดยร้องขอได้ในวันที่  1  สิงหาคม  2555  เป็นต้นไป  แต่จะร้องขอให้ศาลสั่งให้นางซื่อสัตย์เป็นคนสาบสูญไม่ได้

ข้อ  3  นายไก่ลูกมหาเศรษฐีแห่งประเทศไทย  นำเงินส่วนตัวไปซื้อรถยนต์มา  1  คัน  มูลค่า  5  ล้านบาท  ในขณะนั้นอายุ  18  ปีบริบูรณ์  ต่อมามารดาร้องขอต่อศาลให้เป็นคนเสมือนไร้ความสามารถ  เพราะจิตฟั่นเฟือน  ศาลตั้งมารดาเป็นผู้พิทักษ์  นายไก่ให้เพื่อนยืมลูกช้างไปแสดงโชว์ฝรั่ง  4  เชือกโดยลำพัง  ต่อมานายไก่ป่วยหนักขึ้นถึงขั้นวิกลจริต  ไปซื้อที่ดินจากนายขวดขณะกำลังวิกลจริต  แต่นายขวดไม่ทราบว่าวิกลจริต  ต่อมาศาลสั่งให้นายไก่เป็นคนไร้ความสามารถและตั้งมารดาเป็นผู้อนุบาล  ผู้อนุบาลอนุญาตให้นายไก่ไปซื้อลูกสุนัขพันธุ์ดีมูลค่า  5  แสนบาท  1  ตัว  จากนายเขียวมาเลี้ยง

สัญญาซื้อขายรถยนต์  ให้เพื่อนยืมลูกช้าง  4  เชือก  สัญญาซื้อขายที่ดิน  และสัญญาซื้อลูกสุนัข  ซึ่งนายไก่ทำขึ้นมีผลในทางกฎหมายอย่างไร  จงอธิบาย 

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  21  ผู้เยาว์จะทำนิติกรรมใดๆต้องได้รับความยินยอมจากผู้แทนโดยชอบธรรมก่อน  การใดๆที่ผู้เยาว์ได้ทำลงไปโดยปราศจากความยินยอมเช่นว่านั้นเป็นโมฆียะ  เว้นแต่จะบัญญัติไว้เป็นอย่างอื่น

มาตรา  29  การใดๆอันบุคคลซึ่งศาลสั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถได้กระทำลง  การนั้นเป็นโมฆียะ

มาตรา  30  การใดๆอันบุคคลวิกลจริตซึ่งศาลยังมิได้สั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถได้กระทำลง  การนั้นจะเป็นโมฆียะต่อเมื่อได้กระทำในขณะที่บุคคลนั้นจริตวิกลอยู่  และคู่กรณีอีกฝ่ายหนึ่งรู้แล้วด้วยว่าผู้กระทำเป็นคนวิกลจริต

มาตรา 34  คนเสมือนไร้ความสามารถนั้น  ต้องได้รับความยินยอมของผู้พิทักษ์ก่อนแล้วจึงจะกระทำอย่างหนึ่งอย่างใดดังต่อไปนี้ได้

(3) กู้ยืมเงินหรือให้กู้ยืมเงิน  ยืมหรือให้ยืมสังหาริมทรัพย์อันมีค่า

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์  วินิจฉัยได้ดังนี้  คือ

1       สัญญาซื้อขายรถยนต์

โดยหลัก  ผู้เยาว์จะทำนิติกรรมใดๆ  จะต้องได้รับความยินยอมจากผู้แทนโดยชอบธรรมก่อน  มิฉะนั้นนิติกรรมที่ผู้เยาว์ทำขึ้นจะตกเป็นโมฆียะตามมาตรา  21  เว้นแต่นิติกรรมบางประเภทที่กฎหมายกำหนดให้ผู้เยาว์สามารถทำเองได้โดยลำพังและมีผลสมบูรณ์ 

ตามข้อเท็จจริง  การที่นายไก่นำเงินส่วนตัวไปซื้อรถยนต์นั้น  ไม่ถือเป็นนิติกรรมที่จำเป็นในการดำรงชีพของผู้เยาว์  หรือนิติกรรมที่ผู้เยาว์ต้องทำเองเฉพาะตัว  หรือนิติกรรมที่ผู้เยาว์จะได้ไปซึ่งสิทธิหรือเพื่อให้หลุดพ้นจากหน้าที่อันใดอันหนึ่ง  ซึ่งเป็นข้อยกเว้นที่ผู้เยาว์สามารถทำได้โดยลำพังแต่อย่างใด  ดังนั้นเมื่อนายไก่ไม่ได้รับความยินยอมจากผู้แทนโดยชอบธรรม  สัญญาซื้อขายรถยนต์ดังกล่าวจึงมีผลเป็นโมฆะตามมาตรา  21

2       สัญญาให้เพื่อนยืมลูกช้าง  4  เชือก

โดยหลัก  คนเสมือนไร้ความสามารถทำนิติกรรมใดๆ  ได้โดยลำพังตนเอง  และมีผลสมบูรณ์  เว้นแต่นิติกรรมที่สำคัญบางอย่างตามมาตรา  34  ซึ่งคนเสมือนไร้ความสามารถจะต้องได้รับความยินยอมจากผู้พิทักษ์ก่อน  มิฉะนั้นจะตกเป็นโมฆียะ

ตามข้อเท็จจริง  การที่นายไก่คนเสมือนไร้ความสามารถให้เพื่อนยืมลูกช้างนั้นเป็นเพียงการให้ยืมสังหาริมทรัพย์ธรรมดาเท่านั้น  ไม่ใช่กรณีที่คนเสมือนไร้ความสามารถให้ยืมสังหาริมทรัพย์อันมีค่า  (สังหาริมทรัพย์ที่เมื่อมีการจำหน่ายจ่ายโอนจะต้องทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่)  ซึ่งเป็นนิติกรรมที่จะต้องได้รับความยินยอมจากผู้พิทักษ์ก่อนตามมาตรา  34(3)  ดังนั้นถึงแม้นายไก่จะให้เพื่อนยืมลูกช้างโดยลำพัง  กล่าวคือ  ไม่ได้รับความยินยอมจากผู้พิทักษ์  สัญญาให้เพื่อนยืมลูกช้าง  4  เชือกดังกล่าวก็มีผลสมบูรณ์  ไม่ตกเป็นโมฆียะ

3       สัญญาซื้อขายที่ดิน

โดยหลัก  นิติกรรมใดๆที่คนวิกลจริตซึ่งศาลยังมิได้สั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถได้ทำขึ้นนั้นมีผลสมบูรณ์  เว้นแต่จะตกเป็นโมฆียะก็ต่อเมื่อได้ทำนิติกรรมนั้นในขณะที่จริตวิกล  และคู่กรณีอีกฝ่ายหนึ่งได้รู้แล้วด้วยว่าผู้ทำนิติกรรมเป็นคนวิกลจริต  ตามมาตรา  30

ตามข้อเท็จจริง  แม้ว่านายไก่คนวิกลจริตได้ไปซื้อที่ดินจากนายขวดในขณะกำลังวิกลจริต  แต่เมื่อนายขวดคู่กรณีอีกฝ่ายหนึ่งไม่ทราบว่านายไก่เป็นคนวิกลจริต  ดังนั้นสัญญาซื้อขายที่ดินจึงมีผลสมบูรณ์  ไม่ตกเป็นโมฆียะ

4       สัญญาซื้อลูกสุนัข

โดยหลัก  คนไร้ความสามารถไม่อาจทำนิติกรรมใดๆได้  ต้องให้ผู้อนุบาลทำแทน  ถ้าคนไร้ความสามารถฝ่าฝืนไปทำนิติกรรม  ถึงแม้จะได้รับความยินยอมจากผู้อนุบาล  นิติกรรมนั้นก็ตกเป็นโมฆียะ  ตามมาตรา  29

ตามข้อเท็จจริง  การที่นายไก่คนไร้ความสามารถไปซื้อลูกสุนัขพันธุ์ดีจากนายเขียว  แม้ว่าจะได้รับความยินยอมจากมารดาซึ่งเป็นผู้อนุบาล  สัญญาซื้อลูกสุนัขดังกล่าวย่อมตกเป็นโมฆียะ

สรุป

1)    สัญญาซื้อขายรถยนต์มีผลเป็นโมฆียะ

2)    สัญญาให้เพื่อนยืมลูกช้าง  4  เชือกมีผลสมบูรณ์

3)    สัญญาซื้อขายที่ดินมีผลสมบูรณ์

4)    สัญญาซื้อลูกสุนัขมีผลเป็นโมฆียะ

การสอบไล่ภาค  2  ปีการศึกษา  2553

ข้อสอบกระบวนวิชา LAW1002 หลักกฎหมายเอกชน

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วนมี  3  ข้อ

ข้อ  1  จงอธิบายหลักกฎหมายในการอุดช่องว่างกฎหมายแพ่งมาโดยละเอียด  พร้อมยกตัวอย่างประกอบด้วย

ธงคำตอบ

ช่องว่างแห่งกฎหมาย  หมายถึง  กรณีที่ไม่มีกฎหมายลายลักษณ์อักษรที่จะนำไปปรับใช้กับข้อเท็จจริงได้  กล่าวคือ  ผู้ใช้กฎหมายหากฎหมายเพื่อมาใช้ปรับแก่กรณีไม่พบ

โดยปกติช่องว่างแห่งกฎหมาย  อาจเกิดขึ้นได้เนื่องจากในขณะที่ร่างกฎหมายนั้น  ผู้ร่างกฎหมายไม่คาดคิดว่าจะมีกรณีนั้นๆเกิดขึ้นมา  จึงไม่ได้บัญญัติกฎหมายให้ครอบคลุมถึงเหตุการณ์  หรือกรณีนั้นๆเอาไว้  โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อโลกมีวิวัฒนาการก้าวหน้าขึ้นเรื่อยๆ  ความเจริญก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีตลอดจนความเปลี่ยนแปลง ทางเศรษฐกิจและสังคมอาจมีผลทำให้กฎหมายลายลักษณ์อักษรก้าวไม่ทันความเจริญ ก้าวหน้าในด้านต่างๆ  จึงเกิดเป็นช่องว่างแห่งกฎหมายขึ้น

ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์  มาตรา  4  วรรคสอง  ได้บัญญัติถึงการอุดช่องว่างของกฎหมายไว้ว่า

“เมื่อไม่มีบทบัญญัติกฎหมายที่จะยกมาปรับคดีได้ ให้วินิจฉัยคดีนั้นตามจารีตประเพณีแห่งท้องถิ่นถ้าไม่มีจารีตประเพณีเช่นว่านั้น  ให้วินิจฉัยอาศัยเทียบบทกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่ง  และถ้าบทกฎหมายเช่นนั้นไม่มีด้วย  ให้วินิจฉัยตามหลักกฎหมายทั่วไป”

ซึ่งตามบทบัญญัติดังกล่าว  ได้บัญญัติถึงขั้นตอนในการอุดช่องว่างแห่งกฎหมายไว้เป็นลำดับดังต่อไปนี้  คือ

1.  ถ้าไม่มีบทกฎหมายที่จะยกมาปรับแก่คดีได้  ให้วินิจฉัยคดีนั้นตามจารีตประเพณีแห่งท้องถิ่น

กรณีนี้หมายความว่า  ถ้าไม่มีกฎหมายลายลักษณ์อักษรที่จะนำมาตัดสินคดีที่มาสู่ศาล  ก็ให้ศาลนำเอาจารีตประเพณีมาใช้แทนกฎหมายลายลักษณ์อักษรเพื่อวินิจฉัยตัดสินคดี  แต่จารีตประเพณีที่จะนำมาใช้ได้และจะมีผลเช่นเดียวกับกฎหมายนั้น  ควรจะต้องมีลักษณะดังนี้คือ

1.      เป็นจารีตประเพณีที่บุคลในท้องถิ่นได้ถือปฏิบัติกันทั่วไป

2.      เป็นจารีตประเพณีที่ถือปฏิบัติต่อกันมาเป็นเวลานาน

3.      เป็นจารีตประเพณีที่ไม่ขัดต่อกฎหมาย  หรือขัดต่อความสงบเรียบร้อย  หรือศีลธรรมอันดีของประชาชน

4.      เป็นจารีตประเพณีที่ปฏิบัติกันมาอย่างสม่ำเสมอและเป็นที่ทราบกันทั่วไป

5.      เป็นจารีตประเพณีที่มีเหตุผลสมควรและเป็นธรรม

ตัวอย่างเช่น  จารีตประเพณีของธนาคารพาณิชย์  จารีตประเพณีเกี่ยวกับการขนส่ง  เป็นต้น

2.  ถ้าไม่มีจารีตประเพณีแห่งท้องถิ่นให้พิจารณาโดยอาศัยบทกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่ง

กรณีนี้เป็นการอุดช่องว่างของกฎหมายอีกวิธีหนึ่ง  กล่าวคือ  เมื่อมีข้อเท็จจริงหรือคดีเกิดขึ้นแต่ไม่มีกฎหมายลายลักษณ์อักษร  อีกทั้งไม่มีจารีตประเพณีแห่งท้องถิ่นที่จะนำมาใช้ในการวินิจฉัยคดีนั้นได้  ศาลก็ยังคงต้องวินิจฉัยตัดสินชี้ขาดคดีโดยการอาศัยบทกฎหมาที่ใกล้เคียงอย่างยิ่ง  ซึ่งกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่งนี้หมายถึงบทบัญญัติที่ใกล้เคียงอย่างยิ่งในกฎหมายเดียวกัน  ซึ่งก็คือบทบัญญัติในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์นั่นเอง  มิใช่กฎหมายอย่างอื่นที่มีลักษณะต่างกัน

ขั้นตอนในการพิจารณาโดยอาศัย (เทียบ) บทกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่ง

1        พิจารณาข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้นในคดีว่ามีความคล้ายคลึงกับข้อเท็จจริงที่มีกฎหมายบัญญัติไว้หรือไม่

2        พิจารณาถึงเหตุผลของข้อเท็จจริงทั้งสองกรณีว่ามีเหตุผลเดียวกันหรือเหตุผลที่ใกล้เคียงอย่างยิ่งหรือไม่  ถ้ามีเหตุผลเดียวกันหรือใกล้เคียงกันอย่างยิ่งก็อาจเทียบเคียงกันได้

3        พิจารณากฎหมายที่จะนำมาเทียบเคียงว่าเป็นบททั่วไปหรือเป็นบทยกเว้น  ถ้าเป็นบททั่วไปก็อาจนำมาเทียบเคียงกันได้  แต่ถ้าเป็นข้อยกเว้นก็ไม่อาจนำมาเทียบเคียงกันได้

4        กฎหมายที่จะนำมาเทียบเคียงกันได้ต้องเป็นกฎหมายเรื่องเดียวกัน  มิใช่กฎหมายอื่นที่บัญญัติไว้เป็นพิเศษเพื่อใช้กับเรื่องใดเรื่องหนึ่งเป็นการเฉพาะ

ตัวอย่างเช่น  การขุดหลุมรับน้ำโสโครก  หลุมรับปุ๋ย  หรือหลุมรับขยะมูลฝอย  มีกฎหมายบัญญัติไว้ว่าจะขุดในระยะสองเมตรจากแนวเขตที่ดินไม่ได้  (มาตรา  1342)  แต่หลุมที่รับกากสารเคมีไม่มีกฎหมายบัญญัติไว้ว่าขุดได้หรือไม่  เมื่อข้อเท็จจริงปรากฏว่าในเรื่องการขุดหลุมรับกากสารเคมี  มีเหตุผลที่ควรจะห้ามมิให้ขุดในระยะที่ใกล้เคียงกับแนวเขตที่ดิน  เพราะอาจก่อให้เกิดความเดือดร้อนรำคาญแก่บุคคลที่อยู่ในที่ดินข้างเคียงได้เช่นเดียวกัน  ดังนั้น  จึงนำเอามาตรา  1342  มาใช้เทียบเคียงกับการขุดหลุมรับกากสารเคมีได้  เป็นต้น

3.  ในกรณีที่ไม่มีบทกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่ง  ก็ให้วินิจฉัยตามหลักกฎหมายทั่วไป

กรณีนี้เป็นวิธีอุดช่องว่างของประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ประการสุดท้าย  กล่าวคือในกรณีที่ไม่มีกฎหมายลายลักษณ์อักษร  ไม่มีจารีตประเพณี  และไม่มีบทกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่ง  ศาลก็ต้องวินิจฉัยตัดสินคดีโดยให้นำเอาหลักกฎหมายทั่วไปมาใช้บังคับ  ซึ่งหลักกฎหมายทั่วไปนี้อาจจะเป็นหลักกฎหมายดั้งเดิมของกฎหมายโรมัน  หรือสุภาษิตกฎหมาย  หรืออาจจะเป็นหลักกฎหมายที่นานาอารยประเทศยอมรับและใช้ปฏิบัติกันทั่วไปก็ได้

เช่น  สัญญาต้องเป็นสัญญา  ผู้รับโอนไม่มีสิทธิดีกว่าผู้โอน  เป็นต้น

ข้อ  2  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์สภาพบุคคลย่อมสิ้นสุดลงในกรณีใดบ้าง  ให้อธิบายพร้อมยกตัวอย่างประกอบคำอธิบายด้วย

ธงคำตอบ

ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์  มาตรา  15  วรรคแรก  บัญญัติว่า  “สภาพบุคคลย่อมเริ่มแต่เมื่อคลอดแล้วอยู่รอดเป็นทารก  และสิ้นสุดลงเมื่อตาย”

จากหลักกฎหมายดังกล่าว  จะเห็นได้ว่าสภาพบุคคลของบุคคลธรรมดานั้น  ย่อมสิ้นสุดลงเมื่อตาย  ซึ่งการตายนั้นมีได้  2  กรณี  คือการตายตามธรรมดา  และการถูกศาลสั่งให้เป็นคนสาบสูญซึ่งถือว่าเป็นการตายโดยผลแห่งกฎหมาย

1       การตายตามธรรมดา  หมายถึง  การที่บุคคลหมดลมหายใจ  และหัวใจหยุดเต้นนั่นเอง  ไม่ว่าจะเกิดขึ้นเนื่องจากเหตุใดๆก็ตาม  เช่น  การที่บุคคลเจ็บป่วยจนถึงแก่ความตาย  หรือประสบอุบัติเหตุถึงแก่ความตาย  เป็นต้น  เพียงแต่ในปัจจุบันในทางการแพทย์นั้น  ถือว่าเมื่อแกนสมองตาย  ก็ถือว่าบุคคลนั้นได้ถึงแก่ความตายและทำให้สภาพบุคคลสิ้นสุดลงแล้ว

2       การตายโดยการถูกศาลสั่งให้เป็นคนสาบสูญ  ตามมาตรา  61  ซึ่งแยกออกเป็น  2  กรณี  คือ

1)    การเป็นคนสาบสูญกรณีธรรมดา  ตามมาตรา  61  วรรคแรก  ซึ่งจะต้องประกอบด้วยหลักเกณฑ์  ดังนี้คือ

 1.1            บุคคลนั้นได้ไปจากภูมิลำเนาหรือถิ่นที่อยู่  และไม่มีใครรู้แน่ว่าบุคคลนั้นยังมีชีวิตอยู่หรือไม่เป็นเวลา  5  ปี  โดยเริ่มนับตั้งแต่วันที่มีผู้ได้พบเห็นหรือนับตั้งแต่วันที่บุคคลนั้นได้จากภูมิลำเนาไป  หรือนับแต่วันที่ได้รับข่าวคราวของบุคคลนั้นในครั้งหลังสุดเป็นต้นไป

1.2            ผู้มีส่วนได้เสียหรือพนักงานอัยการได้ร้องขอต่อศาลให้บุคคลนั้นเป็นคนสาบสูญ  “ผู้มีส่วนได้เสีย”  หมายถึง  บุคคลซึ่งจะมีหรือเกิดสิทธิขึ้น  เนื่องจากคำสั่งศาล  เช่น  สามีภริยา  บิดามารดา  ลูก  หลาน  เหลน  ลื่น  ฯลฯ  ของผู้ที่ไปจากภูมิลำเนานั่นเอง

1.3            ศาลได้มีคำสั่งให้บุคคลนั้นเป็นคนสาบสูญ  และเมื่อศาลได้สั่งให้บุคคลใดเป็นคนสาบสูญ  ให้ถือว่าบุคคลนั้นได้ถึงแก่ความตาย  และทำให้สภาพบุคคลของบุคคลนั้นสิ้นสุดลง

ตัวอย่าง  นาย  ก  ได้เดินทางไปเที่ยวในต่างจังหวัด  และหลังจากนั้นไม่มีบุคคลใดพบเห็นหรือทราบข่าวคราวของนาย  ก  อีกเลย  ดังนี้ถ้าครบกำหนด  5  ปี  นับตั้งแต่วันที่นาย  ก  ได้หายไป  นาง  ข  ซึ่งเป็นภริยาได้ร้องขอต่อศาล  และศาลได้มีคำสั่งให้นาย  ก  เป็นคนสาบสูญแล้ว  ย่อมถือว่านาย  ก  ได้ถึงแก่ความตายโดยผลแห่งกฎหมาย  และมีผลทำให้สภาพบุคคลของนาย  ก  สิ้นสุดลง

2)    การเป็นคนสาบสูญกรณีพิเศษ  ซึ่งหลักเกณฑ์การเป็นคนสาบสูญในกรณีพิเศษนั้น  ก็ประกอบด้วยหลักเกณฑ์ที่สำคัญ  3  ประการ  เช่นเดียวกับการเป็นคนสาบสูญกรณีธรรมดา  เพียงแต่ตามมาตรา  61  วรรคสอง  ให้นับระยะเวลาลดลงมาเหลือเพียง  2  ปีเท่านั้น  โดยให้นับตั้งแต่

วันที่การรบหรือสงครามสิ้นสุดลง  ถ้าบุคคลนั้นอยู่ในการรบหรือสงคราม  และหายไปในการรบ  หรือสงครามดังกล่าว

วันที่ยานพาหนะที่บุคคลนั้นเดินทางไป  อับปาง  ถูกทำลาย  หรือสูญหายไป

วันที่เหตุอันตรายแก่ชีวิตนอกเหนือจากที่ระบุไว้ในข้อ  (1)  และข้อ  (2)  ได้ผ่านพ้นไป  ถ้าบุคคลนั้นตกอยู่ในอันตรายเช่นว่านั้น

ตัวอย่าง  นาย  ก  ได้เดินทางไปเที่ยวที่เกาะสิมิลัน  ระหว่างการเดินทางเรือได้เจอพายุอับปางลง  ทำให้มีคนบาดเจ็บล้มตาย  และสูญหายไปเป็นจำนวนมาก  ซึ่งรวมทั้งนาย  ก  ด้วยที่ได้สูญหายไปโดยไม่มีใครได้รับข่าวคราวหรือพบเห็นตัวนาย  ก  เลย  ดังนี้  ถ้านาง  ข  ภริยาของนาย  ก  จะร้องขอให้ศาลสั่งให้นาย  ก  เป็นคนสาบสูญ  นาง  ข  สามารถร้องขอได้เมื่อครบกำหนด  2  ปีนับแต่วันที่เรืออับปางลง  โดยไม่ต้องรอให้ครบกำหนด  5  ปี  แต่อย่างใด

ข้อ  3  นายไก่ อายุย่าง  15  ปี  ทำพินัยกรรมขึ้น  1  ฉบับ  ยกเงินสดให้มูลนิธิสุนัขจรจัด  1  ล้านบาท  พออายุ  20  ปีบริบูรณ์  จิตฟั่นเฟือน  มารดาร้องขอต่อศาล  ศาลสั่งให้เป็นคนเสมือนไร้ความสามารถ  และตั้งนางไข่มารดาเป็นผู้พิทักษ์  หลังจากนั้นนายไก่ให้เพื่อนยืมช้างไป  2  เชือก  เพื่อไปใช้ลากซุงโดยลำพัง  ผู้พิทักษ์มิได้รู้เห็นยินยอมด้วย  ต่อมาอาการทางจิตของนายไก่หนักขึ้นถึงขั้นวิกลจริต  นางไข่ร้องขอต่อศาล  และศาลสั่งให้นายไก่เป็นคนไร้ความสามารถ  และตั้งนางไข่เป็นผู้อนุบาล  ผู้อนุบาลอนุญาตให้นายไก่ซื้อรถยนต์  1  คัน  มูลค่า  1  ล้านบาท

การทำพินัยกรรม  ให้เพื่อนยืมช้าง  ซื้อรถยนต์  ซึ่งนายไก่ทำขึ้นมีผลในทางกฎหมายอย่างไร

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วนมี  3  ข้อ

ข้อ  1  การที่รัฐสภาตรากฎหมายขึ้นมาย่อมมีผลใช้บังคับในราชอาณาจักรไทย  ให้นักศึกษาอธิบายคำว่า  “ราชอาณาจักรไทย”  ว่ามีความหมายเพียงใด  มาโดยละเอียด

ธงคำตอบ

หลักทั่วไปมีว่า  กฎหมายของประเทศใด  ย่อมมีผลใช้บังคับในเขตแดนที่ตนเองมีอำนาจอธิปไตยเหนือเขตแดนนั้น  ดังนั้น  การที่รัฐสภาตรากฎหมายขึ้นมาย่อมมีผลใช้บังคับในราชอาณาจักรไทย  ซึ่งคำว่า  “ราชอาณาจักรไทย”  หมายถึง

1       พื้นแผ่นดินในประเทศไทยซึ่งรวมถึง  แม่น้ำ  ลำคลอง  ส่วนการจะกำหนดว่าบริเวณใดเป็นอาณาเขตประเทศไทยในกรณีที่มีเขตแดนติดต่อกับประเทศข้างเคียง  ก็ต้องมีการทำข้อตกลงในเรื่องการปักปันเขตแดนร่วมกัน

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW1001 (LA 101),(LW 101) หลักกฎหมายมหาชน

การสอบไล่ภาค 2 ปีการศึกษา 2545

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW1001 (LA 101),(LW 101) หลักกฎหมายมหาชน

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW1001 (LA 101),(LW 101) หลักกฎหมายมหาชน