การสอบไล่ภาค 2 ปีการศึกษา 2550
ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 2011
กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยตัวแทน นายหน้า
คำแนะนำ ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ
ข้อ 1 ก มอบ ข ให้หาซื้อที่ดินเพื่อนำมาจัดสรรแบ่งขาย ข ซื้อที่ดินของตนเองโดย ก มิได้ยินยอมด้วย เมื่อ ข ได้ที่ดินมาแล้วได้นำที่ดินมาจัดสรรแบ่งขาย ขายดีจนหมดสิ้น ก ได้สมประโยชน์ ดังนี้ ให้ท่านวินิจฉัยว่า ข จะได้บำเหน็จหรือไม่อย่างไร ให้ท่านวินิจฉัยโดยยกหลักกฎหมายประกอบมาให้ชัดแจ้ง
ธงคำตอบ
มาตรา 805 ตัวแทนนั้น เมื่อไม่ได้รับความยินยอมของตัวการ จะเข้าทำนิติกรรมอันใดในนามของตัวการทำกับตนเองในนามของตนเอง หรือในฐานเป็นตัวแทนของบุคคลภายนอกหาได้ไม่ เว้นแต่นิติกรรมนั้นมีเฉพาะแต่การชำระหนี้
มาตรา 818 การในหน้าที่ตัวแทนส่วนใดตัวแทนได้ทำมิชอบในส่วนนั้น ท่านว่าตัวแทนไม่มีสิทธิจะได้บำเหน็จ
วินิจฉัย
ตามหลักมาตรา 805 ดังกล่าวนั้น จะเห็นได้ว่าตัวแทนจะต้องทำการเพื่อตัวการแต่เพียงผู้เดียวเสมือนหนึ่งตัวการกระทำการนั้นด้วยตนเอง ย่อมไม่นำเอาประโยชน์ผู้อื่นเข้ามาขัดกับประโยชน์ของตน ดังนั้นจึงห้ามมิให้ตัวแทนทำนิติกรรมกับตัวการไม่ว่าจะทำในนามของตนเองหรือทำในฐานะเป็นตัวแทนของบุคคลภายนอก แต่ทั้งนี้ก็มีข้อยกเว้นใน 2 กรณี คือ
1 เมื่อได้รับความยินยอมจากตัวการ หรือ
2 นิติกรรมนั้นมีเฉพาะแต่การชำระหนี้
ดังนั้น หากตัวแทนกระทำการฝ่าฝืนมาตรา 805 ถือว่าตัวแทนกระทำโดยปราศจากอำนาจมิชอบด้วยการเป็นตัวแทน สัญญาที่ตัวแทนทำกับบุคคลภายนอกจึงไม่ผูกพันตัวการ และเป็นผลทำให้ตัวแทนขาดสิทธิที่จะได้รับบำเหน็จ แม้จะมีข้อสัญญาหรือธรรมเนียมให้ตัวแทนได้รับบำเหน็จก็ตาม
ก มอบหมายให้ ข ไปซื้อที่ดินเพื่อนำมาจัดสรรแบ่งขาย จะถือว่า ก ยินยอมให้ ข ซื้อที่ดินของตนได้ด้วยนั้นหาได้ไม่ เมื่อข้อเท็จจริงปรากฏโดยชัดแจ้งว่า ข ซื้อที่ดินของตนโดย ก มิได้ยินยอมด้วย จึงเป็นการที่ ข ตัวแทนเข้าทำนิติกรรมในนามของตัวการทำกับตนเองในนามของตนเอง อันเป็นการฝ่าฝืนข้อห้ามตามกฎหมาย มาตรา 805 ถือว่าเป็นการอันมิชอบด้วยการเป็นตัวแทน ในกรณีนี้ ข จะไม่ได้รับบำเหน็จ ตามมาตรา 818 ที่ว่าการใดที่ตัวแทนทำไม่ถูก จะไม่ได้บำเหน็จ
แต่อย่างไรก็ตาม เมื่อ ข ได้นำที่ดินที่ซื้อมาจากการฝ่าฝืนข้อห้ามตามมาตรา 805 มาจัดสรรแบ่งขาย และขายจนหมด ถือได้ว่า ก ตัวการได้สมประโยชน์ ในกรณีหลังนี้ ข ทำชอบด้วยการเป็นตัวแทน จึงมีสิทธิได้รับบำเหน็จ ตามมาตรา 818
สรุป
กรณีซื้อที่ดินโดยตัวการไม่ยินยอม ข ไม่มีสิทธิได้รับบำเหน็จตัวแทน
กรณีที่ ข นำที่ดินมาจัดสรรแบ่งขายจนสมประโยชน์ตัวการ ข มีสิทธิได้รับบำเหน็จตัวแทน
