การสอบไล่ภาค 1 ปีการศึกษา 2546
ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 2011
กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยตัวแทน นายหน้า
คำแนะนำ ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ
ข้อ 1 นายเดชประกอบธุรกิจทำเสื้อผ้าสำเร็จรูป มอบอำนาจให้นายเด่นไปซื้อผ้ามาใช้ในกิจการของตน โดยนายเดชลงชื่อในหนังสือมอบอำนาจให้นายเด่นไว้ แต่ไม่กรอกข้อความให้นายเด่นไปกรอกเอาเอง นายเด่นกรอกข้อความลงไปในหนังสือมอบอำนาจตามที่ได้รับมอบหมายและกรอกเพิ่มเติมต่อไปว่า ให้มีอำนาจกู้ยืมเงินภายในวงเงิน 100,000 บาท แทนนายเดชด้วย หลังจากนั้นนายเด่นซื้อเชื่อผ้าจากร้านของนายเด่นเอง 10,000 บาทมาใช้ในกิจการทำเสื้อผ้าสำเร็จรูป และนายเด่นใช้หนังสือมอบอำนาจนั้นกู้เงินจากนายเด้ง 100,000 บาท มาใช้ส่วนตัว โดยนายเด้งเชื่อว่านายเด่นมีอำนาจกู้เงินแทนนายเดชตามหนังสือมอบอำนาจ ดังนี้ให้วินิจฉัยว่า นายเดชจะต้องชำระหนี้ค่าผ้า 10,000 บาท แก่นายเดชและชำระหนี้เงินกู้ 100,000 บาทแก่นายเด้งหรือไม่
ธงคำตอบ
มาตรา 805 ตัวแทนนั้น เมื่อไม่ได้รับความยินยอมของตัวการ จะเข้าทำนิติกรรมอันใดในนามของตัวการทำกับตนเองในนามของตนเอง หรือในฐานเป็นตัวแทนของบุคคลภายนอกหาได้ไม่ เว้นแต่นิติกรรมนั้นมีเฉพาะแต่การชำระหนี้
มาตรา 821 บุคคลผู้ใดเชิดบุคคลอีกคนหนึ่งออกแสดงเป็นตัวแทนของตนก็ดี รู้แล้วย่อมให้บุคคลอีกคนหนึ่งเชิดตัวเขาเองออกแสดงเป็นตัวแทนของตนก็ดี ท่านว่าบุคคลผู้นั้นจะต้องรับผิดต่อบุคคลภายนอกผู้สุจริตเสมือนว่าบุคคลอีกคนหนึ่งนั้นเป็นตัวแทนของตน
มาตรา 822 ถ้าตัวแทนทำการอันใดเกินอำนาจตัวแทน แต่ทางปฏิบัติของตัวการทำให้บุคคลภายนอกมีมูลเหตุอันสมควรจะเชื่อว่าการอันนั้นอยู่ภายในขอบอำนาจของตัวแทน ท่านให้ใช้บทบัญญัติมาตราก่อนนี้เป็นบทบังคับแล้วแต่กรณี
วินิจฉัย
การที่นายเดชมอบอำนาจให้นายเด่นซื้อผ้ามาใช้ในการผลิตเสื้อผ้าสำเร็จรูปมิได้หมายความว่า นายเดชยินยอมให้นายเด่นซื้อจากร้านของนายเด่นได้ เมื่อนายเดชไม่ยินยอม การที่นายเด่นซื้อผ้าจากร้านของนายเด่นเอง จึงเป็นการทำนิติกรรมซื้อขายในนามของตัวการทำกับตนเองในนามของตนเอง ต้องห้ามตามมาตรา 805 การซื้อเชื่อผ้าไม่ผูกพันนายเดชตัวการ นายเดชไม่ต้องชำระหนี้เสื้อผ้า 10,000 บาท แก่นายเด่น (ฎ. 1966/2526)
ส่วนที่นายเด่นตัวแทนกู้เงินนายเด้ง 100,000 บาท เป็นการทำเกินอำนาจตัวแทน แห่งพฤติการณ์ที่นายเดชลงชื่อในหนังสือมอบอำนาจ โดยไม่กรอกข้อความให้นายเด่นไว้เพื่อให้นายเด่นทำการแทนนั้น ถือได้ว่าทางปฏิบัติของนายเดชตัวการทำให้นายเด้งบุคคลภายนอกมีมูลเหตุอันสมควรเชื่อว่า การกู้ยืมเงินอยู่ภายในขอบอำนาจของนายเด่น นายเดชต้องรับผิดต่อนายเด้งผู้สุจริต ตามมาตรา 822 ประกอบมาตรา 821 ดังนั้นนายเดชต้องชำระหนี้เงินกู้ 100,000 บาท แก่นายเด้ง (ฎ. 671/2523)
สรุป
1 นายเดชไม่ต้องชำระหนี้ค่าผ้า 10,000 บาท แก่นายเด่น ตามมาตรา 805
2 นายเดชต้องชำระหนี้เงินกู้ 100,000 บาท แก่นายเด้ง ตามมาตรา 822 ประกอบมาตรา 821
