การสอบไล่ภาคฤดูร้อน ปีการศึกษา 2559
ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 3002 กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยหุ้นส่วน บริษัทฯ
คําแนะนํา ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ (คะแนนเต็มข้อละ 25 คะแนน)
ข้อ 1. เมื่อต้นปี พ.ศ. 2560 กิจการค้าขายเครื่องมือขุดเจาะน้ำมันโดยนายโตเป็นผู้ประกอบการ กิจการฯก่อหนี้ค้างชําระนายฟาดี จํานวน 100 ล้านบาท ต่อมากิจการฯ ได้ว่าจ้างนางเหมือนฝันเป็น หัวหน้าฝ่ายการตลาดมีลูกน้องใต้บังคับบัญชา 70 คน นางเหมือนฝันใช้ความรู้ความสามารถของตน เพิ่มยอดสั่งซื้อสินค้าปีละมากกว่า 1,000 ล้านบาท นายโตจึงทําข้อตกลง “แบ่งกําไร” ให้แก่ นางเหมือนฝัน 30 เปอร์เซ็นต์ของกําไรของกิจการฯ ทุก ๆ ปี เพื่อตอบแทนความเพียรของ นางเหมือนฝัน ต่อมากลางปี พ.ศ. 2560 กิจการฯ ก่อหนี้ค้างชําระนายโทนี่อีกจํานวน 200 ล้านบาท และต่อมาปลายปี พ.ศ. 2560 ในขณะที่นางเหมือนฝันยังมิได้ลาออกจากกิจการฯ เดิม นางเหมือนฝัน ได้ตกลงกันร่วมลงทุนกับนายโปโปโดยดําเนินกิจการค้าขายเครื่องขุดเจาะน้ำมันเป็นกิจการฯ ใหม่ เพื่อหากําไรแบ่งปันกันระหว่างนางเหมือนฝันกับนายโปโปแข่งขันกับกิจการฯ เดิม เมื่อสิ้นปี พ.ศ. 2560 กิจการฯ ใหม่ มีกําไร 2,000 ล้านบาท และก่อหนี้ค้างชําระนายฟาดี จํานวน 300 ล้านบาท ให้ท่านวินิจฉัยประเด็นปัญหาข้อกฎหมาย ดังต่อไปนี้ พร้อมทั้งแสดงเหตุผลและหลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ประกอบการวินิจฉัย
(ก) นายฟาดี และนายโทนี่ มีอํานาจฟ้องบังคับชําระหนี้ต่อบุคคลใด เพราะเหตุใด
(ข) นางเหมือนฝัน จะต้องรับผิดต่อกิจการฯ เดิม หรือไม่ เพราะเหตุใด
ธงคําตอบ
หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์
มาตรา 1012 “อันว่าสัญญาจัดตั้งห้างหุ้นส่วนหรือบริษัทนั้น คือสัญญาซึ่งบุคคลตั้งแต่สองคน ขึ้นไปตกลงเข้ากันเพื่อกระทํากิจการร่วมกัน ด้วยประสงค์จะแบ่งปันกําไรอันจะพึงได้แต่กิจการที่ทํานั้น”
มาตรา 1025 “อันว่าห้างหุ้นส่วนสามัญนั้น คือห้างหุ้นส่วนประเภทซึ่งผู้เป็นหุ้นส่วนหมดทุกคน ต้องรับผิดร่วมกันเพื่อหนี้ทั้งปวงของหุ้นส่วนโดยไม่มีจํากัด”
มาตรา 1038 “ห้ามมิให้ผู้เป็นหุ้นส่วนประกอบกิจการอย่างหนึ่งอย่างใดซึ่งมีสภาพดุจเดียวกัน และเป็นการแข่งขันกับกิจการของห้างหุ้นส่วนนั้น ไม่ว่าทําเพื่อประโยชน์ตนหรือประโยชน์ผู้อื่น โดยมิได้รับความ ยินยอมของผู้เป็นหุ้นส่วนคนอื่น ๆ
ถ้าผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดทําการฝ่าฝืนต่อบทบัญญัติมาตรานี้ไซร้ ผู้เป็นหุ้นส่วนคนอื่น ๆ ชอบที่จะเรียกเอาผลกําไรซึ่งผู้นั้นหาได้ทั้งหมด หรือเรียกเอาค่าสินไหมทดแทนเพื่อการที่ห้างหุ้นส่วนได้รับความเสียหาย เพราะเหตุนั้น แต่ท่านห้ามมิให้ฟ้องเรียกเมื่อพ้นเวลาปีหนึ่งนับแต่วันทําการฝ่าฝืน”
วินิจฉัย
กรณีตามอุทาหรณ์ แยกวินิจฉัยได้ดังนี้
(ก) การที่นายโตเป็นผู้ประกอบการกิจการค้าขายเครื่องมือขุดเจาะน้ำมัน ได้ว่าจ้าง นางเหมือนฝันเป็นหัวหน้าฝ่ายการตลาดโดยมีลูกน้องใต้บังคับบัญชา 70 คนนั้น ถือเป็นเพียงสัญญาจ้างแรงงาน เท่านั้น โดยนายโตอยู่ในฐานะนายจ้าง ส่วนนางเหมือนฝันอยู่ในฐานะลูกจ้าง แม้นางเหมือนฝันได้ใช้ความรู้ ความสามารถของตนเพิ่มยอดสั่งซื้อสินค้าปีละมากกว่า 1,000 ล้านบาท และนายโตได้ทําข้อตกลงแบ่งกําไรให้แก่นางเหมือนฝัน 30 เปอร์เซ็นต์ของกําไรของกิจการฯ ทุก ๆ ปีก็ตาม ก็ไม่ทําให้นายโตกับนางเหมือนฝันเป็น หุ้นส่วนกันตามนัยของมาตรา 1012 เหตุผลเพราะแม้ว่านางเหมือนฝันจะได้รับส่วนแบ่งกําไรจากกิจการฯ แต่นางเหมือนฝันก็ไม่มีสิทธิไม่มีส่วนร่วมในการจัดกิจการงานนั้นแต่อย่างใด
เมื่อนางเหมือนฝันมิใช่หุ้นส่วนกับนายโต ดังนั้นการที่กิจการฯ ของนายโตเป็นหนี้ค้างชําระ นายฟาดีจํานวน 100 ล้านบาท และเป็นหนี้ค้างชําระนายโทนี่อีกจํานวน 200 ล้านบาท นายฟาดีและนายโทนี่ ซึ่งเป็นเจ้าหนี้ จึงต้องฟ้องบังคับชําระหนี้เอาจากนายโตเท่านั้น จะฟ้องบังคับชําระหนี้เอาจากนางเหมือนฝันไม่ได้
ส่วนการที่นางเหมือนฝันได้ตกลงกันร่วมลงทุนกับนายโปโปโดยดําเนินกิจการค้าขาย เครื่องมือขุดเจาะน้ำมันเป็นกิจการใหม่ เพื่อหากําไรแบ่งปันกันระหว่างนางเหมือนฝันกับนายโปโปนั้น ถือว่าข้อตกลง ระหว่างนางเหมือนฝันกับนายโปโปเป็นสัญญาเข้าหุ้นส่วนกันแล้วตามนัยของมาตรา 1012 ดังนั้นเมื่อกิจการ ดังกล่าวเป็นหนี้ค้างชําระนายฟาดีจํานวน 300 ล้านบาท หนี้รายนี้นายฟาดีจึงสามารถฟ้องบังคับชําระหนี้เอาจาก นางเหมือนฝันและนายโปโปได้ตามมาตรา 1012 ประกอบมาตรา 1025 ที่ว่า ผู้เป็นหุ้นส่วนทุกคนจะต้องรับผิด ร่วมกันเพื่อหนี้ทั้งปวงของห้างหุ้นส่วนโดยไม่จํากัดจํานวน
(ข) การที่นางเหมือนฝันได้ตกลงเข้าไปเป็นหุ้นส่วนกับนายโปโปดําเนินกิจการค้าขาย เครื่องมือขุดเจาะน้ำมันเป็นกิจการใหม่นั้น แม้เป็นกิจการที่มีสภาพเป็นอย่างเดียวกันกับกิจการของนายโตก็ตาม เมื่อข้อเท็จจริงปรากฏว่านางเหมือนฝันมิได้เป็นหุ้นส่วนกับนายโต การกระทําดังกล่าวของนางเหมือนฝันจึงมิใช่เป็น การกระทําที่ฝ่าฝืนต่อบทบัญญัติมาตรา 1038 แต่อย่างใด ดังนั้นนางเหมือนฝันจึงไม่ต้องรับผิดต่อกิจการฯ เดิม
สรุป
(ก) นายฟาดีมีอํานาจฟ้องบังคับชําระหนี้จํานวน 100 ล้านบาทจากนายโตได้ ส่วนหนี้รายหลังจํานวน 300 ล้านบาท นายฟาดีมีอํานาจฟ้องบังคับชําระหนี้เอาจากนางเหมือนฝันและนายโปโปได้
นายโทนี่มีอํานาจฟ้องบังคับชําระหนี้จํานวน 200 ล้านบาทจากนายโตได้ แต่จะฟ้องบังคับเอาจากนางเหมือนฝันไม่ได้
(ข) นางเหมือนฝันไม่ต้องรับผิดต่อกิจการฯ เดิม
ข้อ 2. ให้ท่านอธิบายความแตกต่างระหว่าง “หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิด” กับ “หุ้นส่วนจํากัดความรับผิด”อย่างน้อย 10 ประเด็น พร้อมทั้งแสดงหลักกฎหมายตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ โดยละเอียด
ธงคําตอบ
ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ได้บัญญัติถึงความแตกต่างระหว่าง “หุ้นส่วน ไม่จํากัดความรับผิด” กับ “หุ้นส่วนจํากัดความรับผิด” ไว้ดังนี้ คือ
1 หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิดมีได้ทั้งในห้างหุ้นส่วนสามัญและห้างหุ้นส่วนจํากัด ส่วนหุ้นส่วนจํากัดความรับผิดมีได้เฉพาะในห้างหุ้นส่วนจํากัดเท่านั้น (มาตรา 1025 และมาตรา 1077)
2 หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิดจะต้องรับผิดเพื่อหนี้ของห้างหุ้นส่วนโดยไม่จํากัดจํานวน ส่วนหุ้นส่วนจํากัดความรับผิดจะรับผิดเพื่อหนี้ของห้างหุ้นส่วนโดยจํากัดเฉพาะในจํานวนเงินที่ตนรับว่าจะลงหุ้น เท่านั้น (มาตรา 1077)
3 หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิดสามารถนําชื่อของตนไปเรียกขานระคนเป็นชื่อห้างหุ้นส่วนได้ เพราะไม่มีกฎหมายบัญญัติห้ามไว้แต่อย่างใด ส่วนหุ้นส่วนจํากัดความรับผิด กฎหมายห้ามมิให้เอาชื่อของตน ไปเรียกขานระคนเป็นชื่อของห้างหุ้นส่วน (มาตรา 1081)
4 หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิดสามารถลงหุ้นด้วยเงิน ทรัพย์สิน หรือแรงงานก็ได้ (มาตรา 1026 ประกอบมาตรา 1080) ส่วนหุ้นส่วนจํากัดความรับผิดสามารถลงหุ้นได้เฉพาะเงินหรือทรัพย์สินเท่านั้น จะลงหุ้นด้วยแรงงานไม่ได้ (มาตรา 1083)
5 หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิดนอกจากจะมีสิทธิได้รับส่วนแบ่งผลกําไรที่ห้างหุ้นส่วน ทํามาค้าได้แล้ว ยังมีสิทธิที่จะได้รับเงินปันผลหรือดอกเบี้ยอีกด้วย ส่วนหุ้นส่วนจํากัดความรับผิด กฎหมายได้บัญญัติห้ามมิให้แบ่งเงินปันผลหรือดอกเบี้ยแก่ผู้เป็นหุ้นส่วนจํากัดความรับผิด นอกจากผลกําไรที่ห้างหุ้นส่วน ทํามาค้าได้ เว้นแต่จะได้ตกลงกันไว้เป็นอย่างอื่น (มาตรา 1084)
6 หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิด มีสิทธิเป็นหุ้นส่วนผู้จัดการได้ (มาตรา 1087) ส่วน หุ้นส่วนจํากัดความรับผิด กฎหมายห้ามมิให้เป็นหุ้นส่วนผู้จัดการรวมทั้งห้ามสอดเข้าไปเกี่ยวข้องการจัดการงาน ของห้างหุ้นส่วนด้วย (มารตรา 1087 และมาตรา 1088)
7 หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิด จะประกอบกิจการค้าขายแข่งขันกับห้างหุ้นส่วนไม่ได้ หรือจะเข้าไปเป็นหุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิดในห้างหุ้นส่วนอื่นที่ประกอบกิจการค้าขายแข่งขันกับห้างหุ้นส่วนเดิม ก็ไม่ได้เช่นเดียวกัน (มาตรา 1066 ประกอบมาตรา 1080) ส่วนหุ้นส่วนจํากัดความรับผิด สามารถประกอบ กิจการค้าขายแข่งขันกับห้างหุ้นส่วนได้ (มาตรา 1090)
8 หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิด ถ้าจะโอนหุ้นของตนให้แก่บุคคลอื่น จะต้องได้รับความ ยินยอมจากผู้เป็นหุ้นส่วนคนอื่น ๆ ด้วย (มาตรา 1040 ประกอบมาตรา 1080) ส่วนหุ้นส่วนจํากัดความรับผิด สามารถโอนหุ้นของตนให้แก่บุคคลอื่นได้โดยไม่ต้องได้รับความยินยอมจากผู้เป็นหุ้นส่วนคนอื่น ๆ (มาตรา 1091)
9 ถ้าผู้เป็นหุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิดคนใดคนหนึ่งตาย ล้มละลาย หรือตกเป็นคน ไร้ความสามารถ โดยหลักห้างหุ้นส่วนนั้นย่อมเป็นอันเลิกกัน (มาตรา 1055 (5) ประกอบมาตรา 1080) แต่ถ้า ผู้เป็นหุ้นส่วนจํากัดความรับผิดคนใดคนหนึ่งตาย ล้มละลาย หรือตกเป็นคนไร้ความสามารถไม่เป็นเหตุให้ ห้างหุ้นส่วนนั้นจะต้องเลิกกัน (มาตรา 1992)
10 เมื่อห้างหุ้นส่วนจํากัดผิดนัดชําระหนี้ เจ้าหนี้ย่อมมีสิทธิฟ้องให้หุ้นส่วนไม่จํากัดความ รับผิดคนใดคนหนึ่งชําระหนี้ได้ (มาตรา 1070 ประกอบมาตรา 1080) แต่ถ้าตราบใดที่ห้างหุ้นส่วนจํากัดยังมิได้ เลิกกัน แม้ห้างหุ้นส่วนจะผิดนัดชําระหนี้แล้ว เจ้าหนี้ก็ไม่สามารถฟ้องให้หุ้นส่วนจํากัดความรับผิดชําระหนี้ได้ (มาตรา 1095 วรรคหนึ่ง)
ข้อ 3. เมื่อต้นปี พ.ศ. 2560 นายเลิฟถือหุ้นบริษัทโคล จํากัด เป็นหุ้นชนิดระบุชื่อจํานวน 1,000,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท ต่อมานายเลิฟได้โอนขายหุ้นดังกล่าวทั้งหมดให้แก่นายไบโดยทําข้อตกลง เป็นหนังสือ ในหนังสือดังกล่าวปรากฏว่ามีการระบุเพียงชื่อนายเลิฟในฐานะผู้โอนและระบุชื่อ นายไบในฐานะผู้รับโอน ซึ่งเป็นคู่สัญญาทั้งสองฝ่ายโดยครบถ้วนเท่านั้น ต่อมาทั้งนายไบและ นายเลิฟได้นําหนังสือหลักฐานการโอนดังกล่าวไปให้บริษัทโคล จํากัด บริษัทฯ ได้ดําเนินการแก้ไข“ทะเบียนรายชื่อผู้ถือหุ้นบริษัทฯ” เสร็จสิ้น โดยในทะเบียนระบุให้นายไบมีสถานภาพเป็นผู้ถือหุ้น และต่อมาบริษัทฯ ได้ออกหนังสือเชิญประชุมใหญ่ผู้ถือหุ้นให้นายไบ เพื่อให้นายไบเข้าประชุมใหญ่ ผู้ถือหุ้นต่อเนื่องกันเป็นเวลา 2 ปี และนายไบได้รับเงินปันผลจากบริษัทฯ แล้วเป็นเวลา 2 ปี ต่อมานางพลอยซึ่งเป็นเจ้าหนี้ของนายเลิฟทราบเรื่องการดําเนินการต่อหุ้นดังกล่าวของนายเลิฟ จึงได้ร้องขอต่อศาลยุติธรรมให้อายัดหุ้นดังกล่าวโดยอ้างว่า “หุ้นเป็นของนายเลิฟ” ให้ท่านวินิจฉัยว่า ข้ออ้างของนางพลอยฟังขึ้นหรือไม่ เพราะเหตุใด
ธงคําตอบ
หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์
มาตรา 1129 “อันว่าหุ้นนั้นย่อมโอนกันได้โดยมิต้องได้รับความยินยอมของบริษัท เว้นแต่ เมื่อเป็นหุ้นชนิดระบุชื่อลงในใบหุ้นซึ่งมีข้อบังคับของบริษัทกําหนดไว้เป็นอย่างอื่น
การโอนหุ้นชนิดระบุชื่อลงในใบหุ้นนั้น ถ้ามิได้ทําเป็นหนังสือและลงลายมือชื่อของผู้โอนกับผู้รับโอน มีพยานคนหนึ่งเป็นอย่างน้อยลงชื่อรับรองลายมือนั้น ๆ ด้วยแล้ว ท่านว่าเป็นโมฆะ อนึ่งตราสารอันนั้น ต้องแถลงเลขหมายของหุ้นซึ่งโอนกันนั้นด้วย
การโอนเช่นนี้จะนํามาใช้แก่บริษัทหรือบุคคลภายนอกไม่ได้ จนกว่าจะได้จดแจ้งการโอนทั้งชื่อ และสํานักของผู้รับโอนนั้นลงในทะเบียนผู้ถือหุ้น”
วินิจฉัย
ในการโอนหุ้นชนิดระบุชื่อนั้น การโอนจะสมบูรณ์ไม่ตกเป็นโมฆะ จะต้องปฏิบัติตามมาตรา 1129 วรรคสอง คือ การโอนจะต้องทําเป็นหนังสือและลงลายมือชื่อของผู้โอนกับผู้รับโอน มีพยานอย่างน้อยหนึ่งคน ลงลายมือชื่อรับรอง และต้องแถลงเลขหมายของหุ้นซึ่งโอนกันนั้นด้วย
กรณีตามอุทาหรณ์ การโอนหุ้นระหว่างนายเลิฟกับนายไบเป็นการโอนหุ้นชนิดระบุชื่อ เมื่อ การโอนได้มีการทําข้อตกลงเป็นหนังสือและมีการระบุชื่อนายเลิฟในฐานะผู้โอนและนายไบในฐานะผู้รับโอนเท่านั้น โดยไม่ปรากฏว่ามีบุคคลใดลงลายมือชื่อเป็นพยานรับรองลายมือชื่อของผู้โอนและผู้รับโอนแต่อย่างใด การโอน หุ้นดังกล่าวจึงตกเป็นโมฆะตามมาตรา 1129 วรรคสอง ดังนั้น หุ้นจํานวน 1,000,000 หุ้น ที่นายเลิฟถืออยู่ใน บริษัทโคล จํากัด จึงยังเป็นของผู้โอนคือนายเลิฟ แม้ว่าบริษัทจะได้ดําเนินการแก้ไขชื่อในทะเบียนรายชื่อผู้ถือหุ้น ของบริษัทฯ ระบุให้นายไบมีสภาพเป็นผู้ถือหุ้น และบริษัทฯ ได้ออกหนังสือเชิญประชุมใหญ่ผู้ถือหุ้นให้นายไบ เพื่อให้นายไบเข้าประชุมใหญ่ผู้ถือหุ้น รวมทั้งได้จ่ายเงินปันผลให้แก่นายไบเป็นเวลา 2 ปีแล้วก็ตาม ก็ไม่ทําให้นายไบ เป็นเจ้าของหุ้นดังกล่าวแต่อย่างใด แต่ให้ถือว่านายเลิฟยังเป็นเจ้าของหุ้นนั้นอยู่เช่นเดิม ดังนั้น การที่นางพลอย ซึ่งเป็นเจ้าหนี้ของนายเลิฟได้ร้องขอต่อศาลให้อายัดหุ้นดังกล่าวโดยอ้างว่าหุ้นดังกล่าวเป็นหุ้นของนายเลิฟนั้น ข้ออ้างของนางพลอยจึงฟังขึ้น
สรุป ข้ออ้างของนางพลอยฟังขึ้น ตามเหตุผลและหลักกฎหมายดังกล่าว
